Page 144 - Sepehr23- 2 low

‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪،‬‬
‫معادن و کشاورزی کرمان‬

‫صفــات بــه فرهنگ‌هــا و جوامــع غیــر غربــی‬ ‫البتــه طراحــی نهادهــای توســعه‌گرا بنــا شــده‬ ‫تلقـی می‌کردنـد (ازکیـا‪ .)38 :1378 ،‬نوسـازی‬
‫ناشــی از‪ -1 :‬نــگاه از بیرون؛‪-2‬قبــول برتــری‬ ‫اسـت‪ .‬آلویـن سـو معتقـد اسـت کـه در ارتبـاط‬ ‫از دیــدگاه جامعه‌شناســی بــه حوزه‌هــای‬
‫فرهنــگ غربــی بــر فرهنــگ کشــورهای جهــان‬ ‫بافرهنــگ‪ ،‬نظریه‌هــای توســعه بــه دو بخــش‬ ‫تفکیـک و تمایـز اجتماعـی نقش‌هـا و دگرگونـی‬
‫ســوم؛ ‪ -3‬عــدم شــناخت ســاخت و عوامــل‬ ‫تقســیم می‌شــوند‪-1 :‬مطالعــات نوســازی‬ ‫در کن ‌شهـا و غالـب شـدن کن ‌شهـای عقلانـی‬
‫درونــی فرهنگ‌هــای جهــان ســوم؛ ‪ -4‬عــدم‬ ‫کلاســیک و ‪ -2‬مطالعــات نوســازی جدیــد‪ .‬در‬ ‫در بیـن افـراد جامعـه توجـه دارد (ازکیـا‪:1377 ،‬‬
‫تمایـل بـه طـرح سـیمای واقعـی فرهن ‌گهـای‬ ‫مطالعـات نوسـازی جدیـد بـا تمرکـز بـر توسـعه‬ ‫‪)89‬؛ به‌عنـوان مثـال تالکـوت پارسـونز‪ ،‬جوامـع‬
‫موجـود در جهـان سـوم (آزاد ارمکـی‪)190 :1390،‬‬ ‫کشــورهای جهــان ســوم بــه عوامــل داخلــی‪،‬‬ ‫را بــه دودســته «ســنتی» و «مــدرن» تقســیم‬
‫نظیـر ارزش‌هـای فرهنگـی و نهـادی در توسـعه‬ ‫م ‌یکنــد و هــدف نهایــی توســعه را رســیدن‬
‫اســت‪.‬‬ ‫ایـن کشـورها اقـدام شـده اسـت‪ .‬در مطالعـات‬ ‫بــه جامعــه مــدرن از طریــق تغییــر «نظــام‬
‫در ســطور فــوق تــاش بــر آن بــود کــه ســیر‬ ‫جدیـد نوسـازی تمرکـز بـر آن اسـت کـه سـنت‬ ‫ارزشـی» می‌دانـد‪ .‬بـر ایـن اسـاس وی معتقـد‬
‫اســتعماری و افق‌هــای آینــده فرهنــگ و‬ ‫و تجــدد رابطــه تباینــی ندارنــد و ســنت نقــش‬ ‫اسـت درنتیجـ ‌هی توسـعه‪ ،‬جامعـه سـنتی بایـد‬
‫تحلیــل فرهنگــی توســعه نشــان داده شــود؛‬ ‫ســازند‌های در توســعه‌ایفــا م ‌یکنــد‪ .‬آن‌هــا بــر‬ ‫ویژگ ‌یهــای «روابــط غیرشــخصی»‪« ،‬روابــط‬
‫بنابرایــن توضیحــات فرآیندهــای به‌ظاهــر‬ ‫مســیرهای متعــدد و چنــد ســویه بــرای نیــل‬ ‫عام‌گــرا»‪« ،‬جه ‌تگیــری خویشــتن گــرا»‪،‬‬
‫فرهنگــی اســتعماری بــه تعبیرهومــی بابــا ‪،‬‬ ‫بــه توســعه و تأکیــد بــر انحــراف از مد ‌لهــای‬ ‫«پایـگاه اکتسـابی» و «نق ‌شهـای اختصاصـی»‬
‫تمــام فرهنگ‌هــا و هوی ‌تهــای غیــر غربــی‬ ‫غربــی دارنــد (همــان‪ .)68 :‬آنچــه وانــگ آن را‬ ‫بــرای نیــل بــه توســعه را بــه دســت آورد‬
‫را آلــوده کــرده اســت (کاپــور‪ .)1399:279،‬وی‬ ‫تبـار گرایـی در مدیریـت می‌نامـد‪ ،‬تـاش بـرای‬ ‫(پارســونز‪ ،1951 ،‬بــه نقــل از ســو‪-37 :1380 ،‬‬
‫تصــورات قالبــی نژادپرســتانه نظیــر «هنــدی‬ ‫اثبــات نقــش خانــواده بــر توســعه اقتصــادی‬ ‫‪ .)35‬اندیشـه لرنـر متکـی بـر ایـن ایـده اسـت‬
‫ت ‌نآســان» یــا «آفریقایــی تن‌پــرور» را بخشــی‬ ‫اســت‪ .‬برخــاف ادبیــات کلاســیک توســعه در‬ ‫کــه ب ‌هواســطه بســط و نشــر عناصــر فرهنگــی‬
‫از « َز ّرادخانــه فرهنگــی» قــدرت اســتعماری‬ ‫چیــن کــه خانــواده را عامــل تخریــب نظــم و‬ ‫کشــورهای غربــی در کشــورهای جهــان ســوم‪،‬‬
‫می‌دانــد (همــان‪ .)271 :‬روایــت فرهنــگ‬ ‫برنامــه تلقــی می‌کــرد‪ .‬در حــال حاضــر بــرای‬ ‫جریـان نوسـازی و تجـدد بـه وقـوع می‌پیونـدد‪.‬‬
‫بــا انحــراف از مســیر خــود در تقســیم‌بندی‬ ‫فهـم کـم و کیـف توسـعه در ایـران‪ ،‬شـاهد یـک‬ ‫او جوامــع را بــه دودســته ســنتی و جدیــد‬
‫دوگانــه ســنت و مــدرن‪ ،‬ابــزاری بــرای توجیــه‬ ‫مناقشــه فرهنگــی در قالــب دوگانــه فرهنــگ‬ ‫تقســیم می‌کنــد؛ در جوامــع ســنتی عناصــر نــو‬
‫وضعیـت اقتصـادی کشـورهای اسـتعماری قـرار‬ ‫سـنتی و فرهنـگ مـدرن هسـتیم؛ درصورت ‌یکـه‬ ‫به‌صــورت بســیار ســطحی و کــم یافــت شــده‬
‫گرفـت‪ .‬روایـت فرهنگـی از موفقیـت اقتصـادی‬ ‫یــک فرهنــگ به‌خود ‌یخــود نــه ســنتی و نــه‬ ‫و درنتیجــه مشــارکت سیاســی و اجتماعــی‬
‫غـرب البتـه تاریـخ اسـتعماری‪ ،‬غـارت ملـل در‬ ‫مــدرن اســت‪ .‬تعابیــر به‌کاربــرده شــده نســبت‬ ‫وجــود نــدارد (عنبــری‪ )84-5 :1396،‬و یــا‬
‫شــرق جهــان و آفریقــا و بــه اســتثمار کشــیدن‬ ‫بـه فرهنگ‌هـا بـدون توجـه بـه ماهیـت درونـی‬ ‫راجــرز کــه بحــث درجــه متغیــر فرهنگ‌هــا در‬
‫میلیون‌هــا نفــر از اقصــا نقــاط جهــان ب ‌هعنــوان‬ ‫آن‌هـا بیشـتر متأثـر از نگا‌ههـای بیرونـی اسـت‪.‬‬ ‫پذیـرش نـوآوری و تغییـر را بـه میـان مـ ‌یآورد‬
‫صفــت «ســنتی»‪« ،‬مــدرن»‪« ،‬عق ‌بافتــاده»‪،‬‬ ‫(ازکیــا و غفــاری‪ .)1380 ،‬و بســیاری دیگــر از‬
‫بــرده را‪ ،‬از دیــد پنهــان می‌نمــود‪.‬‬ ‫«پیشــرفته»‪« ،‬مفیــد» و «غیرمفیــد» از نــگاه‬ ‫متفکــران نوســازی کــه بــر پایــه دوگانــه ســنت‬
‫واق ‌عگرایــی جامع ‌هشــناختی نادرســت و ناشــی‬ ‫و مــدرن‪ ،‬معتقدنــد کشــورهای توســع ‌هنیافته‬
‫تبار فرشته گون و اهریمنی توسعه‬ ‫از قضاو ‌تهــای سیاســی و ایدئولوژیــک نســبت‬ ‫تنهـا بـا اقتبـاس برخـی از ویژگ ‌یهـای فرهنگـی‬
‫تــا ایــن بخــش تــاش بــر آن بــوده اســت‬ ‫بــه جامعــه و فرهنــگ اســت‪ .‬دید‌هشــده‬ ‫کشــورهای توســع ‌هیافته می‌تواننــد بــه رشــد‬
‫کــه ضمــن تعریفــی از فرهنــگ‪ ،‬ســیر برآمــدن‬ ‫اســت کــه یــک وجــه فرهنــگ رشــد بیشــتری‬ ‫اقتصــادی و توســعه موفقی ‌تآمیــز برســند‪.‬‬
‫اسـتعماری فرهنـگ و مسـیرهای گشـوده شـده‬ ‫داشــته اســت؛ مثــاً در یونــان تفکــر منطقــی و‬ ‫ایــن نظری ‌هپــردازان فقــدان نــگاه تاریخــی بــه‬
‫بــه روی فرهن ‌گهــای غیــر غربــی را نشــان‬ ‫در فرهنــگ اروپایــی و آمریکایــی عل ‌مگرایــی‬ ‫مقولــه توســعه و وضعیــت توســع ‌های جوامــع‬
‫دهیــم؛ امــا شــق مقابــل ایــن مفهــوم یعنــی‬ ‫رشــد کــرده اســت‪ .‬باوجــود رشــد ایــن وجــه از‬ ‫هســتند‪ ،‬در تحلیــل توســعه غــرب از نقــش‬
‫«توســعه» نیــز نیــاز بــه کالبدشــکافی دارد تــا‬ ‫فرهنــگ هرگــز نم ‌یتــوان کلیــت آن فرهنگ‌هــا‬ ‫اسـتعمار عامدانـه غفلـت م ‌یکننـد و در تحلیلـی‬
‫در پایــان ب ‌هتناســب آن بــه توســعه بپردازیــم‪.‬‬ ‫را بــا صفــت تفکــر منطقــی و یــا عل ‌مگرایــی‬ ‫اســتعماری و شــرق شناســانه‪ ،‬برتــری کنونــی‬
‫توســعه در آغــاز ب ‌همثابــه نســخ ‌های شــفابخش‬ ‫تعریــف نمــود (آزاد ارمکــی‪ .)190 :1390،‬طــرح‬ ‫غــرب بــه عامــل فرهنگــی را تقلیــل می‌دهنــد‪.‬‬
‫کــه قــرار بــود بــه یمــن قدمــش‪ ،‬مســائلی‬ ‫صفت‌هایـی ماننـد غیرفعـال بـودن‪ ،‬غیرعقلانـی‪،‬‬ ‫درصورتی‌کــه ظهــور ســرمایه‌داری در غــرب قبــل‬
‫ماننـد فقـر‪ ،‬نابرابـری و کمیابـی ناپدیـد شـوند‪،‬‬ ‫تنبلــی و غیــره به‌مثابــه مختصــات فرهنــگ‬ ‫از آ ‌نکــه مدیــون ویژگی‌هــای فرهنگــی باشــد‬
‫جذبـ ‌های بی‌همتـا ایجـاد نمـود‪ .‬امـروزه توسـعه‬ ‫ســنتی‪ ،‬درســت نیســت و نســبت دادن ایــن‬ ‫بــر اســتعمار‪ ،‬تجــارت بــرده‪ ،‬بهر‌هکشــی و‬
‫در مظـان پرسـ ‌شهای جـدی قرارگرفتـه اسـت‪.‬‬
‫همچنیــن توســعه ب ‌هعنــوان یکــی از مفاهیــم‬

‫‪142‬‬

‫| شـماره ‪ | 23‬پاییز ‪| 1403‬‬