Page 83 - Sepehr eghtesad kerman 22

P. 83

‫مقاله تولید‬

‫بـه تمـام ممالـک صـادر م ‌یشـد (ر‪.‬ک‪ :‬لسـترنج‪،‬‬ ‫سیسـتان بود و سـرزمینی بود که در آن محصولات‬ ‫را بـه پنـج ناحیـه و خـوره مهـم از جملـه بردسـیر‪،‬‬
‫‪« )331 :1337‬از نواحـی بردسـیر کوهبنـان اسـت‬ ‫سردسـیری و گرمسـیری بـه عمـل م ‌یآمـد و‬ ‫سـیرجان‪ ،‬جیرفـت‪ ،‬بـم و نرماشـیر تقسـیم کـرده‬
‫کـه از آنجـا توتیـا خیـزد و بـه همـۀ جهـان از آنجـا‬ ‫مه ‌متریـن صادراتـش ب ‌هجـز خرما؛ نیل‪ ،‬هل‪ ،‬شـکر‬
‫نقـل کننـد» (افض ‌لالدیـن کرمانـی‪.)131 :2536 ،‬‬ ‫و دوشـاب بـود (ر‪.‬ک‪ :‬لسـترنج‪.)337 :1337 ،‬‬ ‫اسـت‪( .‬هما ‌نجـا)‬
‫مارکوپولـو کـه همزمـان بـا حکومـت قراختاییان به‬ ‫جیرفـت از اقلیـم سـوم اسـت (ر‪.‬ک‪ :‬حمـدالله‬ ‫از دیگـر سـو ایالـ ِت کرمـان‪ ،‬بـا قدمتـی بـه بلندا ِی‬
‫ایـران آمـده بـود توتیـای کرمـان را از مرغو ‌بتریـن‬ ‫تاریـخ‪ ،‬دارای حدودوثغـور مشـخص‪ ،‬آ ‌بوهـوا‬
‫توتیاهـا معرفـی م ‌یکنـد‪« :‬توتیـای کرمـان از‬ ‫مسـتوفی‪.)140 :1362 ،‬‬ ‫و اقلیـ ِم خـاص خـود بـوده (عنصـر مـکان)؛ و در‬
‫مرغوبیـت خاصـی برخوردار بـود» (گابریـل‪:1381 ،‬‬ ‫در زمـان ایلخانـا ِن مغول‪ ،‬کشـت میو‌هجـات پایگاه‬ ‫دوره هـای تاریخـی پ ‌یدرپـی (عنصـر زمـان)؛ اقوا ِم‬
‫‪ .)302‬توتیـا یـا سـرمه یـک ماده مهم بـا خاصیت‬ ‫برجسـت ‌های در اقتصـاد ایـران شـد‪ .‬در ایـن زمینـه‬ ‫مختلفـی از نژادهـای گوناگـون (عنصـ ِر انسـان)‬
‫آرایشـی و درمانـی اسـت و معمـولاً در کور‌ههـا و‬ ‫مناطـق مختلـف ایـران بـه کشـت میو‌هجـات‬ ‫بدیـن دیـار مهاجـرت کـرده ‪ ،‬سـاکن شـده و بعضـ ًا‬
‫طـی فراینـدی مشـخص از فلزا ِت سـرب و روی به‬ ‫م ‌یپرداختنـد‪ .‬یکـی از ایـن نواحـی کرمـان بـود و‬ ‫مو ّفـق بـه تشـکیل حکومـت شـده اند‪ .‬دولت هـا ِی‬
‫دسـت می آمـده اسـت‪ .‬برخـی اعتقـاد دارنـد کـه‬ ‫از جملـه میو‌ههایـی کـه در ایـن زمـان در کرمـان‬ ‫حاکـم بـر کرمـان نیز عالوه بر سـلطه سیاسـی بر‬
‫بـه عمل م ‌یآمـد‪ ،‬انجیر بود (ر‪.‬ک‪ :‬پطروشفسـکی؛‬ ‫حدودوثغـور ایالـ ِت کرمـان‪ ،‬بـه برخـی از شـهرها ِی‬
‫ایـن مـاده در واقـع اکسـید روی اسـت‪.‬‬ ‫یـان؛ اسـمیت‪ .)28 :1366 ،‬عالوه بـر انجیـر‪،‬‬ ‫ایـن ایالـت‪ ،‬اهمیـت بیشـتری داده و بـا سـاخت‬
‫محصـول دیگـر کرمـان‪ ،‬ابریشـم بـوده اسـت؛‬ ‫از میو‌ههـای دیگـری کـه در ایـن زمـان دارای‬ ‫قلعه هـا‪ ،‬برج هـا‪ ،‬دروازه هـا و دارالحکومـه بـرا ِی‬
‫چنا ‌نکـه یکـی از درآمدها و سـو ‌دهای زمـان ترکان‬ ‫مرغوبیـت بـود‪ ،‬هندوانه اسـت که به گفتۀ باسـتانی‬ ‫شـه ِر مدنظـر خـود آن را بـه دارال ُمل ِک کرمـان مب ّدل‬
‫خاتـو ِن قراختایـی نیـز ابریشـم بوده اسـت (ر‪.‬ک‪:‬‬ ‫پاریـزی بـه هندوانـه خانمـی معـروف بوده اسـت‪.‬‬ ‫سـاخته اند‪ .‬تبدیـل شـهر بـه دارالملـ ِک ایالـت‪،‬‬
‫تاریـخ شـاهی‪ .)343-342 :1390 ،‬در میـان‬ ‫این هندوانه بسـیار شـیرین و با تخم ‌ههای بسـیار‬ ‫بـدون تردیـد موجبـات رونـ ِق حیـا ِت اجتماعـی‪،‬‬
‫مناطـق کرمـان‪ ،‬نرماشـیر از مناطـق ابریشـ ‌مخیز‬ ‫ریـز بـود کـه بـه مناطـق دیگـر صـادر م ‌یشـد‪ .‬او‬ ‫اقتصـادی و فرهنگـی آن شـهر را فراهـم سـاخته و‬
‫بـوده اسـت‪« :‬بـر شـرقی شـهر بم‪ ،‬نرماشـیر اسـت‬ ‫معتقد اسـت این نسـبت مربـوط به تـرکان خاتو ِن‬
‫ولایتـی نـزه و بقعـه فسـیح رقعـه‪ ،‬در وی فواکـه‬ ‫قراختایـی اسـت‪« :‬در کرمـان یک نسـبت هندوانه‬ ‫پیشـرفت های بعـد ِی آن را رقـم زده اسـت‪.‬‬
‫بردسـیر و گرمسـیر و ابریشـم بسـیار و دخلهـاء‬ ‫خانمی داریم و آن هندوانه ایسـت بس شـیرین و‬ ‫کرمان به سـبب داشـتن موقعیت اقلیمی خاص از‬
‫متواتـر‪( »...‬افض ‌لالدیـن کرمانـی‪.)129 :2536 ،‬‬ ‫بـا تخم ‌ههـای بسـیار ریـز و کوچـک اگر غلـط نکنم‬ ‫تنوع محصولات گرمسـیری و سردسـیری برخوردار‬
‫از دیگـر محصـولات کرمـان م ‌یتـوان بـه پنبـه‬ ‫ایـن نسـبت شـاید مربوط بـه ترکان خاتـون حاکم‬ ‫بـوده اسـت‪ .‬محصـول اصلـی کشـاورزی کرمـان‪،‬‬
‫اشـاره کـرد‪ .‬ایـن کالا یکـی از صـادرات مهـم‬ ‫مقتـدر و زیبـای قراختایـی کرمـان بـوده باشـد‪».‬‬ ‫ماننـد بسـیاری از جاهـای دیگـر‪ ،‬گندم و جـو بوده‬
‫کرمـان بـوده اسـت (ر‪.‬ک‪ :‬گلا ‌بزاده‪:1382 ،‬‬ ‫اسـت و بـه دلیـل ک ‌مآبـی‪ ،‬ارزن زیـادی در ایـن‬
‫‪ .)22‬پنبـه یکـی از مه ‌متریـن مـواد صنعتـی‬ ‫(باسـتانی پاریـزی‪.)506 :1367 ،‬‬ ‫منطقـه کاشـته م ‌یشـده اسـت (ر‪.‬ک‪ :‬مرسـلپور‪،‬‬
‫بـوده کـه در تولیـد پارچ ‌ههـای کرباسـی اسـتفاده‬ ‫از محصـولات دیگـر کرمـان‪ ،‬توتیـا بـود کـه در این‬ ‫‪ .)142 :1387‬مؤلـف حـدود العالـم‪ ،‬محصـولات‬
‫میـان توتیـای کوهبنـان و بهابـاد معـروف بـود و‬ ‫کرمـان را زیره‪ ،‬خرما‪ ،‬نیل‪ ،‬نیشـکر و پانیذ (شـکر)‬
‫معرفـی م ‌یکند (ر‪.‬ک‪ :‬حدود العالـم‪.)126 :1361 ،‬‬
‫زیره و نیشـکر از محصولات منطقه سـیرجان است‬
‫چنا ‌نکـه زکریـا قزوینی دربـارۀ سـیرجان م ‌یگوید‪:‬‬
‫قصبـۀ ولایـت کرمـان بـوده‪ ،‬آبـادان و معمـور و پـر‬
‫آب‪ ...‬نخـل بسـیار و نیشـکر در آن ولایـت بـه هـم‬
‫رسـد‪ ...‬و زیـره کـه مشـهور اسـت از آن ولایـت بـه‬

‫عالـم برنـد (قزوینـی‪.)262 :1373 ،‬‬
‫یاقـوت حمـوی کـه در قـرن هفتـم در کرمـان‬
‫بـوده‪ ،‬خرمـای کرمـان را از خرمـای بصـره برتـر‬
‫دانسـته اسـت (ر‪ .‬ک‪ :‬یاقـوت حمـوی‪/2 :1380 ،‬‬
‫‪ .)118‬مقدسـی دربـاره خرمـا و نیـل کرمـان گویـد‪:‬‬
‫«خرمـای خراسـان و نیـل فـارس از اینجـا برنـد»‬
‫(مقدسـی‪ .)693 /2 :1361 ،‬از مناطـق کرمـان کـه‬
‫در آن محصـول خرمـا به دسـت م ‌یآمـده‪ ،‬جیرفت‬
‫و بـم بـوده اسـت‪ .‬جیرفـت تجارتخانـۀ خراسـان و‬

‫‪81‬‬

‫| شـماره ‪ | 22‬تابستان ‪| 1403‬‬

78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88