Page 22 - Sepehr- 24-25 2pages
P. 22
اتاق بازرگانی ،صنایع،
معادن و کشاورزی کرمان
جهـت توسـعه در قـرن بیسـتم و فراگیرشـدن آن در ســاحت اجتماعــی و سیاســی جا یگیــر شــود. دور‌هبند یهــای متعــددی از برنام هریــزی بــرای
در ایـران نیـز حکومتـی بـر سـر کار آمـد که سـودای عـد‌های نیـز آغـاز اندیشـه برنام هریـزی را بـه عصـر توسـعه انجـام شـده اسـت .در یکـی از ایـن دوره
تغییــرات بنیادیــن در ســاخ تهای سیاســی، قاجــار نســبت داد‌هانــد و معتقــد هســتند ،ایــن بند یهــا ،ســ هگانه مجزایــی از اجــرای برنام ههــای
اجتماعـی ،فرهنگـی و اقتصـادی را در سـر داشـت. اندیشـه ابتـدا در زمـان عبا سمیـرزا و با مشـاهد‌هی توســعه بــر اســاس میــزان دخالــت دولــت در
حکومــت پهلــوی اول کــه در اوایــل قــرن بیســتم شکســت ایــران در مقابــل روســیه شــکل گرفــت فراینـد توسـعه ارائـه شـده کـه شـامل مراحـل زیـر
حکومـت را در دسـت گرفتـه بـود ،بـه دنبـال تغییـر (ژوبـر )1347 ،و برنام ههایـی در جهـت پیشـرفت اســت؛ دوره اول از پایــان جنــگ جهانــی دوم تــا
ایــران و قــرار گرفتــن آن در مســیر پیشــرفت و کشـور تهیـه شـد .در ایـن ایـده ،اندیشـه اصلاحـات اواخــر دهــه 1970را در برم یگیــرد کــه بازســازی
کســب دســتاوردهای فنــی و اقتصــادی دنیــای بــا اندیشــه پیشــرفت ،توســعه و نوســازی یکــی ویران یهـای جنـگ صـورت م یگیـرد ،در ایـن دوره
جدیـد بـود .بنابرایـن بـا روی کار آمـدن رضـا شـاه انگاشــته شــده اســت و مشــروطیت ب هعنــوان بـه تبعیـت از نظریـه کینـز بیشـتر نظری هپـردازان و
تــاش بــرای دگرگــون کــردن فضــای اجتماعــی، اولیــن تحــول بنیــادی در مســیر توســعه ایــران سیاسـ تگذاران بـه دولـت بـزرگ اعتقـاد داشـتند
فرهنگــی و اقتصــادی ایــران ســرعت بیشــتری معرفـی م یشـود (تراب یفارسـانی1384 ،؛ آدمیـت، کــه زمــام امــور را در دســت داشــت .دوره دوم بــا
گرفــت .پیشــرف تهایی کــه کشــورهای غربــی 1340؛ زیـاری .)602 :1381 ،تـاش بـرای نوسـازی ظهــور نولیبرا لهــا آغــاز م یشــود کــه معتقــد بــه
در زمین ههــای مختلــف و بخصــوص اقتصــادی و در دوره قاجـار توسـط افـرادی چـون عبـاس میـرزا خصوص یســازی و کوچ ککــردن دولــت بودنــد.
فنـی کسـب کـرده بودنـد ،رضاشـاه را مجـاب کـرد (ولیعهـد فتحعل یشـاه) ،میـرزا تق یخـان امیرکبیـر موضوعــی کــه اقتصاددانــان کلاســی ک در قــرن
تــا ایــران را در مســیر توســعه قــرار دهــد .ســابقه و میــرزا حســی نخان سپ هســالار (صدراعظ مهــای هیجدهـم نیـز بـه دنبـال آن بودنـد تـا نظـام عرضـه
تــاش بــرای برنام هریــزی اقتصــادی در ایــران در ناصرالدی نشــاه) و ...در درون حکومــت قاجــار و و تقاضـا و کسـب نفـع شـخصی روابط بازار را شـکل
عمـل از سـال 1303هجـری شمسـی آغـاز شـده روشــنفکران خــارج از ســاختار حکومــت چــون دهـد .ایـن مکتـب از دهـه ۱۹۹۰آغـاز شـد و معتقد
اسـت .در ایـن سـال کمیسـیونی متشـکل از دولـت ســیدجما لالدین اســدآبادی ،میــرزا ملک مخــان، بـه قـدرت بازارهـا و انتخـاب مـردم بـود .بـر ایـن
و مجلـس بـا عنـوان «کمیسـیون اقتصادیـات» بـه عبدالرحیــم طالبــوف ،میــرزا آقاخــان کرمانــی، اسـاس شـعار دوره اول را «دولـت موتـور توسـعه»
ریاســت سیدحســن تقــ یزاده شــکل گرفــت کــه فتحعلـی آخونـدزاده و ...هدایـت م یشـد کـه بـه و دورۀ دوم را «دولــت کوچــک» نامید‌هانــد ،امــا از
بــه دنبــال برنام هریــزی اقتصــادی در ســطح کلان دنبـال اصلاحـات در زندگـی سـنتی جامعـه ایـران اواخـر دهـه 1990میـادی الگویـی از توسـعه رواج
کشـور بـود .اندیشـه برنام هریـزی در ایـن دوره ،امـا بودنــد .ایــن تلا شهــا البتــه اغلــب نــاکام مانــد یافـت کـه آن را م یتـوان دوره «حکمرانـی خـوب»
محـدود بـه برنام هریـزی صنعتـی بـود و هـدف از (ملایــی)35-1 :1399 ،؛ چراکــه ایــن اصلاحــات نامیــد .منظــور از حکمرانــی خــوب اعمــال قــدرت
ایــن برنام هریــزی ،تغییــر ســاختارهای صنعتــی بیشـتر متکـی بـه افـراد بـود و بـر اسـاس برنامـه اقتصــادی سیاســی و اداری بــر اســاس قانــون
و گــذار ایــران از جامعــه کشــاورزمحور بــه جامعــه و رونــدی منســجم هدایــت نم یشــد .بنابرایــن
صنع تمحــور بــود .بــه همیــن دلیــل در ایــن دوره ایـن خواسـت تغییـر نتوانسـت بـه فراینـدی پایدار پاســخگویی و اثربخشــی اســت.
اید‌ههایـی کـه مطـرح م یشـد نیـز موضـوع صنعت تبدیـل شـود ،امـا موجـب شـد ،تغییـر و اصلاحات، عـد‌های معتقدنـد ،اولیـن مواجهـه ایرانیان بـا دنیای
را در اولویـت قـرار داده بـود ،امـا برنام هریـزی بـرای جدیــد بــه عصــر صفــوی بازم یگــردد .تجربــ های
توسـعه در قالبـی کـه در کشـورهای سوسیالیسـتی ب هتدریــج تبدیــل بــه خواســتی عمومــی شــود. کــه موجــب شــک لگیری اندیشــه پیشــرفت در
و غربـی جریـان داشـت تـا زمـان حکومـت پهلـوی همزمــان بــا شــک لگیری ایــده برنام هریــزی در ایـران عصـر صفـوی شـده اسـت .در همیـن راسـتا،
دوم در ایــران اجرایــی نشــد .درواقــع اگرچــه جهـت تبییـن ایـن رویارویـی در تجربـه ایرانیـان از
برنام هریــزی در جهــت توســعه ب هعنــوان یــک ب هنظــر م یرســد برنام ههــای توســعه در ایــران مفاهیمـی چـون اصلاحـات یـا نوسـازی اسـتفاده
مفهــوم جدیــد از ســال 1310بــا تهیــه برنامــ های بـا موفقیـت همـراه نبود هانـد؛ چـرا کـه عل یرغـم شــده اســت و ادعــا م یشــود ،مفهــوم نوســازی
هف تســاله ( )1316-1310بــرای توســعه صنعتــی اجـرای 11برنامــه توســعه در ایــران ،دســتیابی در ایـران بـا اصلاحـات بـرادران شـرلی آغـاز شـده
بـه ادبیـات رسـمی ایـران راه یافـت (ر.ک :ایمـان، بــه اهــداف ایــن برنام ههــا اغلــب بــا مشــکلات اسـت .ایـن اصلاحـات ،مجموعـه تغییراتـی بـود که
نوشــادی)27 :1392 ،؛ امــا تــاش بــرای تدویــن جـدی مواجـه بـوده اسـت .بـه بیانـی نظری ههـا بـرادران شـرلی در برخی از سـاختارها اعمـال کردند.
برنام ههــای توســعه در ایــران در عمــل در ســال و اید ههــای ارائ هشــده در جهــت برنام هریــزی اصلاحاتــی کــه نتوانســت در ســاختار سیاســی و
1327بــه ســرانجام رســید .در دوران حکومــت توســعه منجــر بــه تحقــق اهــداف برنام ههــای اجتماعـی ایـران جـا پیـدا کنـد (شـیرزادی:1389 ،
پهلـوی دوم درمجمـوع 5برنامـه توسـعه تدویـ ن و توســعه ایــران نشــده اســت ،ازایــ نرو م یتــوان .)33چراکـه احسـاس نیـاز بـه تغییـرات در ایـن
اجرایــی شــد کــه شــامل برنام ههــای زیــرم یشــد: مدعــی بــود کــه الگــوی مناســبی در جهــت دوره ،بــه خواســتی عمومــی تبدیــل نشــده بــود.
.1برنامــه عمرانــی اول؛ از ســال 1327تــا ســال برنام هریزی توسعه در پیش گرفته نشده است. عــاوه بــر آن ،آشــنایی ایرانیــان در ایــن دوران بــا
ابـزار و محصـولات صنعتـی و اندیشـ ههای جدیـد
(1334هفــت ســاله)، محـدود بـود؛ ازایـ نرو اندیشـه نوسـازی نتوانسـت
20
| شـماره ۲۴و | ۲۵زمستان ۱۴۰۳و بهار | ۱۴۰۴
