Page 20 - Sepehr- 24-25 2pages

‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪،‬‬
‫معادن و کشاورزی کرمان‬

‫بازخوانی تاریخ توسعه در ایران‬

‫و فیزیکـی زندگـی انسـان لزومـ ًا منجـر بـه توسـعه‬ ‫رشــد اقتصــادی جــای داشــت (نافزیگــر‪:1389 ،‬‬ ‫دکترمحمدسالارکسرایی‬
‫نم ‌یشـود‪ ،‬ایـن مفهـوم بـا مفهـوم کیفیـت زندگـی‬
‫انســان در ابعــاد غیراقتصــادی و غیرمــادی پیونــد‬ ‫‪81-80‬؛ ســیف‪۱۳۸۰ ،‬؛ ملائــی‪ ،‬پروائ ‌یهر‌هدشــت‪،‬‬ ‫عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم اجتماعی‪ ،‬پژوهشگاه علوم‬
‫خــورد و ازایــ ‌نرو رشــد اقتصــادی ب ‌هعنــوان تنهــا‬ ‫انسانی و مطالعات فرهنگی‬
‫عامــل توســعه جایــگاه خــود را از دســت داد‪ .‬بــا‬ ‫رحیمـی‪ )13 :1395 ،‬و مؤلف ‌ههـای رشـد اقتصـادی‬
‫ایـن رویکـرد مفهـوم توسـعه‪ ،‬ماهیتـی چندبعـدی‬ ‫توســعه (‪ )Development‬مفهومــی اســت کــه‬
‫یافـت و از حالـت تـک سـاحتی خـارج شـد‪ .‬بـه‬ ‫همچــون شــاخص درآمــد ســرانه‪ ،‬تعیی ‌نکننــده‬ ‫در دور‌ههــای مختلــف و بــر اســاس رویکردهــای‬
‫ایــن معنــا کــه بــا مشــاهده تضادهــای طبقاتــی‬ ‫گوناگــون از منظــر گفتمانــی‪ ،‬مصداقــی و یــا‬
‫و آســی ‌بهای اجتماعــی چــون فقــر و بیــکاری‪،‬‬ ‫میــزان توســع ‌هیافتگی یــک کشــور محســوب‬ ‫سـاختاری تعری ‌فهـای متفاوتـی از آن ارائـه شـده‬
‫عل ‌یرغـم رشـد اقتصـادی و صنعتـی در کشـورهای‬ ‫اسـت و همچنیـن بـه دلیـل پیچیدگـی خـود ایـن‬
‫توسـع ‌هیافته‪ ،‬ایـده عدالـت در توزیـع دسـتاوردهای‬ ‫م ‌یشـد‪ .‬در تمایـز میـان مفهـوم توسـعه و مفهـوم‬ ‫مفهـوم تعریـف آن نیـز بـا دشـوار ‌یهایی روبـ ‌هرو‬
‫مــادی حداقــل در قالــب نیازهــای ضــروری‬ ‫اسـت ‪ .‬بـه همیـن دلیـل عـد‌های معتقدنـد تعریف‬
‫انســا ‌نها شــکل گرفــت‪ .‬بنابرایــن مفهــوم عدالــت‬ ‫رشـد‪ ،‬توسـعه بـه معنـای فراینـدی پویـا در نظـر‬ ‫توســعه مشــکل‪ ،‬ولــی مشــاهده آن آســان اســت‬
‫بــا مفهــوم توســعه همــراه شــد و نظری ‌ههــای‬ ‫(میســرا‪ .)13 :1364 ،‬وســعت تعری ‌فهــای ارائــه‬
‫رفــاه محــور توســعه بــه وجــود آمــد (میرآخــور‪،‬‬ ‫گرفتــه شــده اســت کــه ســاختارهای جامعــه را‬ ‫شــده از مفهــوم توســعه چنــان اســت کــه گاه‬
‫عســکری‪160-107 :1394 ،‬؛ هانــت‪-293 :1386 ،‬‬ ‫عـد‌های معتقدنـد بـرای تعریـف توسـعه بهتر اسـت‬
‫‪327‬؛ جهانیــان‪ .)81-80 :1378 ،‬بــه دنبــال آن‪،‬‬ ‫تغییــر م ‌یدهــد و آن را از مرحلــ ‌های بــه مرحلــه‬ ‫اشـاره شـود کـه چـه چیـزی توسـعه نیسـت (افقه‪،‬‬
‫ایـده رشـد اقتصـادی همـراه بـا تغییر سـاختارهای‬ ‫‪ .)117 :۱۳۸۴‬در تعری ‌فهــای ابتدایــی ارائ ‌هشــده از‬
‫اجتماعـی‪ ،‬فرهنگـی و اقتصـادی شـکل گرفـت تـا‬ ‫دیگــر ســوق م ‌یدهــد‪ .‬منظــور از فراینــدی بــودن‬ ‫ایـن مفهوم‪ ،‬توسـعه را برحسـب پیشـرفت ب ‌هسـوی‬
‫بهبــود مســتمر رفــاه تضمیــن شــود (متوســلی‪،‬‬ ‫وضــع مطلــوب تعریــف کرد‌هانــد‪ .‬در ایــن تعریــف‬
‫‪ .)5 :1387‬بـه دلیـل اهمیـت جنبـه کیفـی مفهـوم‬ ‫مفهـوم توسـعه ارتبـاط علـی و معلولـی و بـه هـم‬ ‫وضــع مطلــوب اغلــب وضــع کشــورهای عمدتــ ًا‬
‫توســعه‪ ،‬ایــن مفهــوم ب ‌هنظــام آگاهــی انســا ‌نها‬ ‫غربــی تصویــر شــده و کشــورهای عق ‌بمانــده یــا‬
‫پیوسـت ‌های اسـت کـه در تمـام سـطوح رخ م ‌یدهـد‬ ‫توســع ‌هنیافته بــه کشــورهایی گفتــه شــده اســت‬
‫کـه از لحـاظ شـرایط اقتصـادی و روابـط اجتماعـی‬
‫و مجموعـه کامـل و هماهنگـی را در طـول یـک دوره‬ ‫یــا دســتاوردها در مقایســه بــا کشــورهایی کــه از‬
‫اســتاندارها و شــیو‌ههای رایــج غــرب اســتفاده‬
‫زمانـی شـکل م ‌یدهـد‪ .‬بـر ایـن اسـاس در سـیر‬ ‫م ‌یکننــد در موقعیــت پایی ‌نتــری قــرار دارنــد‬
‫(افقــه‪ .)114-113 :1384 ،‬البتــه مفهــوم توســعه‬
‫تطـور مفهـوم توسـعه‪ ،‬توسـعه بـه معنـی گـذار از‬ ‫مفهومــی تاری ‌خمنــد و پویــا اســت‪ ،‬بــه همیــن‬
‫دلیـل در بسـترهای تاریخـی مختلـف‪ ،‬تعری ‌فهـای‬
‫حالـت سـنتی بـه زندگـی مـدرن تعریـف شـد کـه‬
‫متفاوتــی از آن ارائــه شــده اســت‪.‬‬
‫ایـن تعریـف گسسـتی در سـیر تجربـه بشـری را‬ ‫مفهـوم توسـعه تـا قبـل از قـرن بیسـتم میـادی‬
‫بـه معنـای امـروزی مطـرح نبـود و تنهـا در قـرن‬
‫نشــان داد ؛ گسســتی کــه تمایــزی اساســی را در‬ ‫بیسـتم بـه معنـای گـذار جامعـه بـه قالـب مـدرن‬
‫و صنعتــی درک شــده اســت ‪ .‬توســعه ابتــدا بــا‬
‫زندگـی انسـان بـه همـراه داشـت‪ .‬در سـیر تاریخـی‬ ‫توجــه بــه غلبــه کمی ‌تگرایــی بــا مفهــوم رشــد‬
‫یکــی انگاشــته‌م ‌یشــد و بــه همیــن دلیــل‬
‫تعریـف مفهـوم توسـعه و بـا شـکل گرفتـن ایـن‬ ‫رشــد اقتصــادی بــه معنــای توســعه درک شــد‪.‬‬
‫بـه عبارتـی در دیـدگاه سـنتی‪ ،‬مفهـوم توسـعه در‬
‫ایـده کـه رشـد اقتصـادی و بهبـود شـرایط مـادی‬

‫در تمایـز میـان مفهـوم توسـعه و مفهـوم رشـد‪،‬‬
‫توسـعه بـه معنـای فراینـدی پویـا در نظـر گرفتـه‬
‫شـده اسـت کـه سـاختارهای جامعـه را تغییـر‬
‫م ‌یدهـد و آن را از مرحلـ ‌های بـه مرحلـه دیگـر‬
‫سـوق م ‌یدهـد‪ .‬منظـور از فراینـدی بـودن‬
‫مفهـوم توسـعه ارتبـاط علـی و معلولـی و بـه‬
‫هـم پیوسـت ‌های اسـت کـه در تمـام سـطوح‬
‫رخ م ‌یدهـد و مجموعـه کامـل و هماهنگـی‬
‫را در طـول یـک دوره زمانـی شـکل م ‌یدهـد‪.‬‬
‫بـر ایـن اسـاس در سـیر تطـور مفهـوم توسـعه‪،‬‬
‫توسـعه بـه معنـی گـذار از حالـت سـنتی بـه‬
‫زندگـی مـدرن تعریـف شـد کـه ایـن تعریـف‬
‫گسسـتی در سـیر تجربـه بشـری را نشـان داد‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫| شـماره ‪۲۴‬و ‪ | ۲۵‬زمستان ‪ ۱۴۰۳‬و بهار ‪| ۱۴۰۴‬‬