Page 25 - Sepehr- 24-25 2pages
P. 25
مقاله سیاس تگذاری
انســانی (ر.ک :نــورث ،)1395 ،نقــش مهمــی بــر برخـی از جنب ههـای توسـعه در برنام ههـای توسـعه دلفــروز1393 ،؛ ح‍اج ی‍یوسـ‍ـف ی1388 ،؛ نیلــی،
عهــده دارد ،در صورتــی کــه ایــن حــوزه اغلــب در 1387؛ صادقــی1387 ،؛ م‍ص‍ل ین‍ــژاد/1384 ،
برنام ههــای توســعه ایــران مــورد ب یمهــری قــرار ایـران موجـب شـده اسـت کـه علـوم انسـانی کـه الـف؛ لیـاز .)1392 ،رویکـرد ایـن گـروه رویکـردی
اقتصادی-سیاسـی اسـت کـه توسـعه اقتصـادی و
گرفتـه اسـت. اغلـب بـه حوز‌ههـای کیفـی زندگـی انسـان تأکیـد سیاسـی را در اولویـت خـود قـرار داده اسـت .عـاوه
بـا تغییـر نظـام معرفتـی در اروپـا و پـس از عصـر بــر رویکردهــای پیشــین ،گروهــی نیــز توســعه
رنســانس ب هتدریــج ایــده پیشــرفت و توســعه دارد ،کمتـر مـورد توجـه قـرار گیـرد .عـاوه بـر ایـن سیاســی را در اولویــت خــود قــرار داده و مســیر
ب هعنـوان مفهومـی اقتصـادی ،اجتماعی ،سیاسـی و توســعه را در توســعه سیاســی و ایجــاد فضاهــای
فرهنگـی در دنیـا شـکل گرفـت و بـا پیشـرف تهای در ایــن برنام ههــا بــه ظرفیــت علــوم انســانی در بـاز سیاسـی تصویـر م یکننـد (ر.ک :قـوام1393 ،؛
تکنولوژیــک و علمــی ،اهمیــت برنام هریــزی در بشـیریه .)1380 ،ایـن دسـته اغلـب مدعی هسـتند
جهـت رسـیدن بـه امـر توسـعه درک شـد .ایـران جهـت نهادسـازی اقتصـادی ،اجتماعی ،سیاسـی و بـدون دسـتیابی بـه توسـعه سیاسـی دسـ تیابی
نیــز خیلــی زود بــه اهمیــت برنام هریــزی بــرای بـه توسـعه اقتصـادی ممکـن نخواهـد بـود ،امـا در
توسـعه پـی بـرد و بـا تدویـن برنام ههـای متفـاوت فرهنگــی نیــز توجــه نشــده اســت. ایــن میــان بســتری کــه در آن توســعه سیاســی
بــه دنبــال تغییــر ســاختار اجتماعــی ،فرهنگــی بایــد صــورت گیــرد را بــه چالــش نم یکشــند و
و اقتصــادی کشــور برآمــد؛ امــا عل یرغــم تمــام در جهــان تکنولوژیــک و بــا حاکمیــت معیارهــای ارتبـاط وثیـق توسـعه سیاسـی بـا سـایر حوز‌ههـا
تلا شهــا پیــش و پــس از انقــاب اســامی و کمـی در ارزیابـی میـزان توسـع هیافتگی صرفـ ًا بـه و ارکان قــدرت را نشــان نم یدهنــد .گروهــی
بــا توجــه بــه پتانســی لهای موجــود در ایــران، دیگــر نیــز معتقدنــد دســ تیابی بــه توســعه
برنام ههـای توسـعه نتوانسـت ایـران را در رسـیدن وجـوه فنـی و اقتصـادی بسـنده م یشـود .ایـن امر بــدون برنام هریــزی در جهــت توســعه اجتماعــی
بـه هـدف توسـعه کمـک نمایـد .بـه عبارتـی اگرچه و فرهنگــی امکا نپذیــر نخواهــد بــود (ر.ک:
ایــران در دو دوره برنام هریــزی توســعه ،پیــش و ناشـی از ایـن اسـت کـه در نسـل اول نظری ههـای میرزایـی1388 ،؛ قنبـری۱۳۹۱ ،؛ اعظمـی ،تیمـوری،
پــس از انقــاب اســامی دســتاوردهایی در رشــد شــهرک یپور .)1395 ،ایــن گــروه نیــز دســ تیابی
صنعتـی و تولیـدی بـه دسـت آورده اسـت ،امـا این توسـعه ،رویکـرد کمـی و مـادی بـر مفهـوم توسـعه بـه توسـعه پایـدار را در گـرو دسـ تیابی بـه توسـعه
مـوارد موجـب توسـعه ایـران نشـده اسـت .عـدم
توجــه بــه الزامــات رشــد و توســعه بخ شهــای ســیطره داشــت؛ بــه همیــن دلیــل مؤلف ههایــی فرهنگــی و اجتماعــی م یداننــد.
مختلــف کشــور نیــز گســ لهای متعــددی در مســئل های کــه در بررســی ســیر تاریخــی
ســطح جامعــه و اقتصــاد ایــران بــه وجــود آورده چـون گسـترش بـازار ،انباشـت سـرمایه ،تخصـص برنام هریــزی توســعه در ایــران م یتــوان بــه آن
اســت .ایــن برنام ههــا بــا رویکردهــای متفــاوت اشــاره داشــت ،ایــن اســت کــه علیرغــم اینکــه
و توجــه بــه جنب ههــای مختلــف توســعه تدویــن و تقسـیم کار (همتـی )۴۵ :1388 ،ب هعنـوان وجـه جنب ههایــی از توســعه همچــون توســعه سیاســی
شــد‌هاند ،امــا برآینــد دو دوره برنام هریــزی پیــش و یــا توســعه فرهنگــی در برنام ههــای توســعه
و پـس از انقـاب اسـامی نشـان از ایـن دارد کـه ممیـزه توسـع هیافتگی و توسـع هنیافتگی شـناخته ایــران مــورد توجــه قــرار گرفتــه اســت ،امــا در
برنام هریــزی توســعه در ایــران بــه اهــداف خــود ایــن برنام ههــا شــاخ صهای کیفیــت زندگــی
نائــل نشــده اســت .شــاهد ایــن مدعــا پیــش از م یشــد و نظری ههــای توســعه نیــز ب هصــورت انسـان ب هصـورت کامـل احصـاء نشـده و متناسـب
انقــاب اســامی ،ظهــور بحرا نهــای اجتماعــی، بــا آن نیــز برنام هریــزی صــورت نگرفتــه اســت؛
سیاســی و اقتصــادی در نیمــه دوم دهــه ،1350 فرمو لهــای ریاضــی و بــر اســاس مفاهیــم فنــی بــه همیــن دلیــل برنام ههــای توســعه ایــران
پــس از 5دوره برنام هریــزی توســعه بــود (ر.ک: برخــاف نمون ههــای مشــابه آن همچــون نمونــه
لیـاز1392 ،؛ صابـر .)382 :1397 ،پـس از انقـاب بـه کار گرفتـه شـد‌هاند (ر.ک :سـاندلین ،تراتویـن، هنــد کــه محــور برنام ههــای توســعه آن از ســال
اســامی نیــز آمارهــای اقتصــادی ،اجتماعــی 1990میــادی توســعه و ارتقــای کیفیــت زندگــی
پــس از اجــرای 6دوره برنامــه توســعه نشــان از ونــدراک .)14 :1393 ،در ایــران نیــز تســلط ایــن انسـا نها اسـت و یـا ترکیـه کـه توسـعه انسـانی و
شــکا فهای عمیقــی اســت کــه در جامعــه ایــران کیفیـت زندگـی را ب هعنـوان اهـداف برنامـه توسـعه
رخ داده و بحرا نهایــی را بــرای جامعــه بــه رویکــرد ،موجــب شــد ،مفهــوم توســعه اغلــب قــرار داده اســت (ر.ک :ســیر تحــول برنام هریــزی
همــراه داشــته اســت (ر.ک :مرکــز پژوه شهــای در جهــان ،)37-36 :1389 ،بــه مفاهیــم کیفــی و
مجلــس :1373 ،گــزارش 8؛ مرکــز پژوه شهــای وجهــی کمــی پیــدا کنــد و علــوم انســانی نقــش انسـانی توسـعه کـه اغلـب در حـوزه علـوم انسـانی
مجلــس :1386 ،شــماره مسلســل 8821؛ مرکــز قاب لطـرح هسـتند ،توجـه کمتـری دارد .توجـه بـه
اندکـی در تدویـن ایـن برنام ههـا بـر عهـده گیـرد.
علــوم انســانی در نهادســازی همچــون نهادهــای
قدرتمنــد سیاســی (ر.ک :هانتینگتــون:1375 ،
)19یــا شــک لدهی روابــط اجتماعــی یــا توســعه
عـدم موفقیـت برنام ههـای توسـعه اجـرا شـده
در ایـران دلایـل مختلفـی دارد کـه م یتـوان آ نهـا
را بـه دو حـوزه تدویـن برنام ههـای توسـعه و
حـوزه اجـرا طبق هبنـدی کـرد .در مرحلـه بعـد،
دلایـل متفاوتـی را م یتـوان ب هعنـوان دلایـل
عـدم موفقیـت برنام ههـای توسـعه در حـوزه
اجـرا برشـمرد کـه آ نهـا را م یتـوان بـه عوامـل
درونـی و بیرونـی تقسـیم کـرد؛ در حـوزه عوامـل
بیرونـی بـ ه تن شهـای سیاسـی ایـران بـا سـایر
کشـورها و یـا کاهـش و افزایـش قیمـت نفـت
م یتـوان اشـاره داشـت کـه موجـب شـده اسـت،
فراینـد اجـرای برنامـه توسـعه ب هدلیـل عـدم
تأمیـن منابـع لازم بـا مخاطراتـی همـراه شـود.
23
| شـماره ۲۴و | ۲۵زمستان ۱۴۰۳و بهار | ۱۴۰۴
