Page 21 - Sepehr- 24-25 2pages
P. 21
مقاله سیاس تگذاری
برنام هریــزی در جهــت توســعه و برنام هریــزی اسـت .توسـعه جریانـی اسـت کـه تجدید سـازمان نیــز ارتبــاط پیــدا کــرد و بــر ایــن اســاس مفهــوم
متمرکــز بــه معنــای اشــاره شــده ،نخســتین بــار توسـعه بـه ایـن معنـا تعریـف شـد کـه فراینـدی
بــا اســتقرار نظــام کمونیســتی در شــوروی ،پــس و ســم تگیری متفــاوت کل نظــام اقتصــادی، اســت کــه در آن جامعــه از وضعیــت غیرعقلانــی
از انقــاب اکتبــر 1917مطــرح شــد (آ لیاســین، نامطلــوب ب هســوی وضعیــت عقلانــی مطلــوب
.)26 :1393در ای نگونــه برنام هریــزی ،دولــت اجتماعــی ،فرهنگــی و سیاســی را بــه همــراه گــذر م یکنــد .بــر ایــن اســاس جوامــع عقلانــی
بـر تمـام منابـع و حوز‌ههـا مسـل ط بـود و نظامـی جوامــع توســع هیافته محســوب م یشــوند و
تمرکزگــرا ایجــاد م یکــرد .ایــن امــر ســاختارهای دارد و دگرگون یهــای اساســی را در آن موجــب جوامــع توســع هنیافته نظا مهــای غیرعقلانــی.
تمامی تخـواه را تقویـت کـرد کـه پیامـد آن تقلیـل البتـه در ایـن تعریـف سـعی شـده اسـت تعریـف
و از بیـن رفتـن آزاد یهـای انسـان بـود (سـاندلین، م یشــود .بــه ایــن معنــا توســعه فراینــدی اســت مفهـوم توسـعه وجـه ایدئالیسـتی بـه خـود نگیـرد
تراتویــن ،ونــدراک .)14 :۱۳۹۳ ،در‌ســا ل ،1929بــا و بــه همیــن دلیــل توســعه فراینــدی اجتماعــی
آغـاز دوران رکـود اقتصـادی در آمریـکا و بـا توجـه کـه طـی آن باورهـای فرهنگـی نهادهـای اجتماعی، نیــز تعریــف شــده اســت (ســری عالقلم1376 ،؛
بـه مشـکلاتی کـه بـرای کشـورهای بـا نظـام بـازار جهانیــان .)84 :1378 ،در تعری فهــای جدیــد از
آزاد ایجــاد شــده بــود ،برنام هریــزی اقتصــادی در نهادهـای اقتصـادی و سیاسـی ب هصـورت بنیـادی مفهـوم توسـعه کـه بـا عنـوان توسـعه انسـا نمحور
بلــوک غــرب نیــز آغــاز شــد و سیاســ تگذاری مطـرح شـد‌هاند (سـن)1396 ،؛ توسـعه فراینـدی
فعـال دولـت در بخـش عمومـی مـورد توجـه قـرار متحـول شـود تـا بـا ظرفی تهـای شناخت هشـد‌هی تصویــر شــده اســت کــه در آن انســان توانایــی
گرفـت .پـس از بحـران سـا لهای 1929تـا 1933 بالفعــل کــردن اســتعدادهای خــود را دارد .در
و جنــگ جهانــی دوم ( ،)1945- 1939کشــورهای جدیــد متناســب باشــند و ســطح رفــاه جامعــه را تعاریفـی کـه بـه وجـه اجتماعـی توسـعه اهمیـت
اروپایـی بـا توجـه بـه اینکـه سـاختارهای اجتماعی داده شــده ،توســعه گســترش ظرفیــت نظــام
و اقتصــادی آ نهــا در طــول دوران جنــگ دچــار ارتقـا دهنـد (عظیمـی .)۱۰۱ :1391 ،بـه ایـن معنـا اجتماعــی بــرای بــرآوردن نیازهــای مخصــوص
فروپاشـی شـده بـود ،جهـت بهـره بـردن از اعتبـار یــک جامعــه اســت .بنابرایــن مســئولیت نهایــی
و کم کهــای طــرح مارشــال کــه توســط آمریــکا توســعه فراینــدی تاری خمنــد و پویــا اســت کــه در انتخــاب تصویــری از جامعــه آرمانــی یــا مدینــه
بــه ۱۶کشــور اروپایــی ارائــه م یشــد ( صرا‍فــ ی، فاضلــه بــر عهــده هــر اجتماعــی اســت کــه در آن
،)۲۹ -۱۷ :1379بــه تدویــن برنام ههــای توســعه آن ســاختارهای اندیشــ های ،سیاســی ،اجتماعــی، برهــه تاریخــی قــرار دارد و الگوهــای تحمیلــی
روی آوردنــد؛ ب هعنــوان مثــال برنام هریــزی در توسـعه ب هعنـوان پایـه تعریـف توسـعه قاب لقبـول
هلنــد از ســال 1945و در فرانســه از ســال 1946 فرهنگــی و اقتصــادی در راســتای بهبــود کیفیــت نیسـتند .بـر ایـن اسـاس ،تـداوم فراینـد توسـعه
آغـاز شـد .امـا برخـاف الگـوی سوسیالیسـتی کـه در هـر جامعـه مسـتلزم دو شـرط اسـت :نخسـت
الگویــی متمرکــز و اجبــاری بــود ،در تجرب ههــای زندگـی انسـان بـر اسـاس اهـداف مشـخص تغییر آ نکـه ظرفیـت مـادی و معنـوی نظـام اجتماعـی
اروپایـی برنام هریـزی غیرمتمرکـز مـورد توجـه قـرار در حــال گســترش باشــد ،دوم آنکــه هــدف ایــن
گرفـت .از اواسـط دهـه 1970میـادی بـا توجـه بـه م ییابــد؛ ب هگونــ های کــه رفــاه و آســایش او را فراینـد در همـه حـال بـر اسـاس تأمیـن نیازهایـی
آشــفتگ یهایی کــه در کشــورهای صنعتــی جهــان بنـا شـود کـه محسـوس و متصـور کلیـ هی افـراد
روی داد ،برنام هریــزی در قالــب مفهــوم ســنتی تضمیــن و موجــب شــکوفایی فــردی‌شــود. خـود آن جامعـه اسـت (تهرانیـان.)4-۳ ،1353 ،
آن دچــار تحــول شــد ( عظی‍م یآرانــی1391 ،؛ از ســوی دیگــر توســعه ب هصــورت کلــی شــامل
عظیمــی )1383 ،و برنام ههــای بلندمــدت گاه بــا برنام هریــزی در جهــت توســعه موضوعــی اســت دگرگون یهـای اساسـی در سـاخ تهای اقتصـادی،
برنام ههــای دیگــر جایگزیــن شــده و ب هتدریــج اجتماعــی و فرهنگــی اســت کــه جامعــه را بــه
دخالــت دولــت در حیــات اقتصــادی امــری کــه از قــرن بیســتم ب هصــورت جــدی موردتوجــه وضـع مطلـوب موردنظـر نزدیـک م یکنـد .بنابرایـن
مذمـوم تلقـی شـد .ایـن امـر موجـب شـد مسـئله توسـعه را م یتـوان ب همعنـای بـروز تغییـر و تحـول
ناکارآمـدی دولـت رفـاه مطـرح شـود .تجرب ههـای قــرار گرفتــه اســت ،بــه عبــارت دیگــر ،مفهــوم در یــک پدیــده تعریــف کــرد کــه بــر آ نگونــ های
متفــاوت برنام هریــزی توســعه در غــرب ،اگرچــه ثبـات و اسـتمرار حاکـم اسـت (پایـا.)۱۷۶ :1384 ،
نسـبت بـه نمونـه سوسیالیسـتی آن موف قتـر بـود توســعه در قــرن بیســتم بــا مفهــوم برنام هریــزی درمجمـوع م یتـوان گفـت ،توسـعه فراینـد حرکـت
ولـی در عمـل بـا نقدهـای جـدی مواجـه شـد کـه جامعـه از وضعیـت موجـود بـه سـمت وضعیتـی
در آن ســعی م یشــد نقــش دولــت در مســیر همــزاد شــد .برنام هریــزی در ایــن قــرن ب هعنــوان مطلـوب بـر اسـاس ارز شهـای اجتماعـی مقبـول
برنام هریــزی توســعه بــه حداقــل کاهــش یابــد.
فراینــدی معرفــی م یشــد کــه در آن ســه مرحلــه
انتخــاب هــدف ،ارزیابــی مســیرهای جایگزیــن و
تصمی مگیــری در موقعی تهــای خــاص انجــام
م یگیــرد ( .)2008 ,Montana, Charnovمفهــوم
رویکـرد برنام ههـای توسـعه در ایـران چال شهـای
اساسـیرادر جامعـهایـرانبـهوجـود آوردهاسـت؛
ب هعنـوان مثـال توسـعه صنعتـی و تولیـد در عمـل
بـه بدیـل خـود تبدیـل شـد ه اسـت .بـه ایـن معنـا
کـه آفـات توسـعه صنعتـی چـون تولیـد انبـوه و
ب یکیفیـت همچـون تولیـد خـودرو ،تولیـدات
کشـاورزی غیراسـتاندارد و آلـوده ،تولیـدات مـواد
غذایـی غیراسـتاندارد ،تولیـدات شـیمیایی و
پتروشـیمیایی غیـر اسـتاندارد و مضـر ،خدمـات
غیراسـتاندارد و ب یکیفیـت ،عـدم شـفافیت ،عـدم
رقابـت ،عـدم نظـارت ،فسـاد سیسـتماتیک ،روابط
قبیلـ هایجدیـددر ایـرانرویدادهاسـت.ایـنامـر
ناشـی از آن اسـت کـه جنب ههـای مختلـف توسـعه
صنعتـی در ایـن دوران صور تبنـدی نشـده اسـت.
19
| شـماره ۲۴و | ۲۵زمستان ۱۴۰۳و بهار | ۱۴۰۴
