Page 128 - Sepehr eghtesad kerman 22
P. 128
اتاق بازرگانی ،صنایع،
معادن و کشاورزی کرمان
اقتصــادی آب ،نظــام مالــی مدیریــت طرح‌هــا آب ایفــا کننــد و گر‌ههــای پیشــروی بــازار آب تــاش کــرده تــا بــا اجــرای پایلوت‌هایــی در
و پروژههــای آبــی در ایــران بــه شــدت را در خــال تجربه‌هــای اجرایــی ،یکــی از پــس دشــت‌هایی نظیــر خــوا ف ،کاشــان ،مینــاب،
نامتعــادل اســت .منابــع مالــی دولــت کــه یـزد-اردکان ،هشـتگرد و یـا حتـی بـورس آب در
از دیربــاز بــه عنــوان منبــع اصلــی تأمیــن دیگــری بگشــایند. هرمـزگان زمین ههـای مرتبـط بـا فعالیـت رسـمی
اعتبــار مالــی طر حهــای تأمیــن و توزیــع
آب از منابــع آب ســطحی ،تلقــی م یشــد بــا معمای بهر‌هوری آب درایران و قاعد‌همنــد آن را فراهــم نمایــد.
کاهــش جــدی مواجــه شــده اســت؛ به‌واســطه در کشـور مـا افزایـش تولیـد عمدتـ ًا بـا افزایـش بــا ایــن وجــود برخــی موانــع جــدی از
تحریم‌هــا اســتفاده از فاینان سهــای خارجــی قابلیــت بهرهبــرداری از منابــع معــادل در نظــر جنب ههــای فنــی و اجرایــی پیــش روی بــازار
در ســرمای هگذاری طرح‌هــا و پروژههــای آبــی گرفت هشـده و بـه امـر مهـم بهـرهوری آب کمتـر آب وجــود دارد .از یک ســو دقــت و اعتبــار
محدودشــده و همیــن امــر موجبــات تأخیــر توجــه م یشــود .ایــن موضــوع ب هویــژه در ناکافــی ابزارهــای انداز‌هگیــری برداشــت از
اتمــام طر حهــا ،طرح‌هــای متعــدد نیمه‌تمــام، بخــش کشــاورزی کشــور کــه آب تنهــا عمدتــ ًا منابــع آب ســطحی و زیرزمینــی تردیدهایــی
حبـس سـرمایه و انباشـت مطالبـات پیمانـکاران بـه عنـوان یـک نهـاده کشـاورزی در نظـر گرفتـه را در خصــوص عملیاتــی بــودن ایــده بــازار آب
و مشــاورین صنعــت آب کشــور شــده اســت. م یشــود ،مشــهودتر اســت؛ بــه طوری‌کــه بــر بویــژه در نهادهــای دانشــگاهی کــه نســبت بــه
نظــام تعرف هگــذاری و نر خگــذاری دولتــی اســاس اعــام معــاون وزیــر جهــاد کشــاورزی اعتبــار داد‌ههــا حســاس‌تر هســتند ،بــه وجــود
آب نیــز بــه قــدری پاییــن اســت کــه در اغلــب ( ،)1401میـزان بهـرهوری آب در حـوزه کشـاورزی آورده اسـت .بهبـود بان کهـای اطلاعاتـی مرتبـط
مــوارد پاســخگوی هزین ههــای تکمیــل مراحــل یــک ســوم اســتاندارد جهانــی اســت .بــا ایــن بـا تخصیـص و برداشـت آب و هوشـمند سـازی
اجرایــی طرح‌هــا و هزین ههــای نگهــداری و وجـود ،پاییـن بـودن بهـرهوری منحصـر بـه آب آ نهـا در راسـتای عملیاتـی نمـودن بحـث بـازار
بهرهبــرداری تأسیســات نیــز نیســت؛ بــه بیــان کشـاورزی نمی‌شـود ،سـرانه مصـرف آب شـرب آب بــه عنــوان پی شنیــاز جــدی دیگــری بــرای
دیگــر تعرف هگــذاری پاییــن ســبب شــده اســت افزون‌تــر از مقادیــر توصی هشــد‌هی جهانــی بـازار آب مطـرح م یشـود و تحقـق بـازار آب را بـه
کــه عــدم تــوازن جــدی بیــن درآمدهــا بــا اســت .مقایســه هــدر رفــت آب در شــبکه‌های زمانــی پــس از اصــاح چنیــن زیرســاخت‌هایی
هزینه‌هــا در پروژههــای صنعــت آب وجــود توزیــع آب در کشــور (آب بــدون درآمــد) و
داشــته باشــد .در چنیــن شــرایطی بخــش ســایر کشــورها نیــز حاکــی از نامطلــوب بــودن موکــول می‌کننــد.
خصوصــی انگیــزه چندانــی بــرای مشــارکت ایــن شــاخص می‌باشــد .علیرغــم فرایندهایــی مهم‌تــر از همــه ،فقــدان قوانیــن و مقــررات
در طرح‌هــا و پروژههــای آبــی نــدارد و یــا در کــه بــرای بازتخصیــص آب صنایــع از محــل مرتبــط بــا حقــوق مالكیــت آب ماننــد تفكیــك
صــورت ســرمای هگذاری محــدود در پروژههــای آب نامتعــارف انجــام شــده ،بهــرهوری آب در حقـوق مالكیـت آب از زمیـن ،قوانیـن دادوسـتد
آب‌رســانی اغلــب الزاماتــی را بــرای خریــد بســیاری از صنایــع نظیــر ســیمان ،همچنــان و انتقــال آب ،قوانیــن ح لوفصــل درگیری‌هــا
محصــول در دوران بهرهبــرداری توســط دولــت و اختلافــات در مبــادلات آب ،فراهــم نبــودن
مطالبــه کنــد کــه خــود اغلــب بــر هزینه‌هــای پاییــن ارزیابــی می‌شــود. بســترهای قانونــی و حقوقــی ماننــد ســند آب
عمومــی کشــور م یافزایــد و الزامــ ًا بــا اهــداف بــه دلیــل بهــرهوری پاییــن و ناکارآمــدی و یــا پروانه‌هــای بهرهبــرداری از منابــع آب
مرتبــط بــا ارتقــای بهــرهوری و ارزش اقتصــادی سـطحی و تفسـیرهای متفـاوت از نحـوه اعمـال
نــگاه اقتصــادی بــه آب در ایــران پدیــده مــواد 27و 28قانــون توزیــع عادلانــه آب نیــز
آب ســازگار نیســت. جدیــدی نیســت .ایــران به‌واســطه شــرایط چال شهــای جــدی پیشــروی فعالیت‌هــای
از سـوی دیگـر بـه دلیـل فقـدان توجـه کافـی بـه اقلیمــی خــود همــواره بــا محدودی تهــای
نظــام بهرهبــرداری کشــاورزی ،ســرمای هگذاری منابـع آب مواجـه بـوده اسـت و بـه تعبیـر «علـی بــازار آب ایجــاد کــرده اســت.
طر حهــای تکمیلــی بــرای انتقــال و توزیــع رضاقلـی» ،سـازوکاری کـه ایرانیـان بـرای تأمیـن بــا وجــود همــه ایــن ابهامــات ،موانــع و
و مصــرف صحیــح آن در کشــاورزی اغلــب منابـع آب خـود در حفـر قنوات بـه کار می‌بردند دشــوار یها ،هــم منطــق اقتصــادی بــازار بــرای
نادیـده گرفتـه شـده اسـت .در کشـور مـا کـه بـه یکــی از گران‌تریــن مکانیســ مهای تأمیــن و منابــع کمیابــی چــون آب و هــم تجربه‌هــای
صـورت سـنتی و بـه دلیـل نظـام ار ثبـری و نیـز توزیــع آب در جهــان بــوده اســت و متناســب غیررســمی رو بــه تزایــد از بــازار آب در کشــور،
تحــولات مرتبــط بــا اصلاحــات اراضــی ســطح بــا همیــن ارزش اقتصــادی بــالا ،نظا مهــای تقویــت عرصــه رســمی فعالی تهــای بــازار آب
زیـر کشـت محصـولات کشـاورزی کوچـک بـوده بهره‌بـرداری دقیقـی بـرای بهـرهوری حدا کثـری در کشــور ایــران را ناگزیــر می‌کنــد .بــه نظــر
اسـت ،توجـه بـه مشـارکت جمعـی بهره‌بـرداران از منابــع آب هــم در بافــت شــهری و هــم در م یرســد کــه ایــن ضــرورت ،بــا ایجــاد و یــا
بــه منظــور افزایــش بهــرهوری از منابــع آب و فعالی تهــای کشــاورزی شــکل گرفتــه بــود. تقویــت زیرســاخت‌های نهــادی هــم در بدنــه
خــاک بایــد بــه عنــوان یــک راهنمــای کلــی دولـت و هـم در خـارج از آن در قالـب تشـک لها
و بخـش خصوصـی عملیاتـی گـردد ،کـه بتواننـد
نقــش تنظی مگــری را در فعالی تهــای بــازار
126
| شـماره | 22تابستان | 1403
