Page 127 - Sepehr eghtesad kerman 22
P. 127

‫مقاله جامعه‬

‫(کارایـی) مدنظـر قـرار گیـرد کـه بتوانـد ضمـن‬           ‫یــک دیــدگاه طرفــدار آن اســت کــه آب صرفــ ًا‬           ‫پایــدار آب تأکیــد بیشــتری می‌شــود‪ ،‬بــه نظــر‬
‫تضمیــن پایــداری بهره‌بــرداری از منابــع آب‪،‬‬          ‫بایـد بـه وسـیله بـازار آب قیم ‌تگـذاری شـود و‬             ‫می‌رسـد کـه مـا دوگان ‌ههـای مفهومـی زیـادی را‬
‫بـه بـالا رفتـن سـطح زندگـی همـه آحـاد ملـت‬             ‫ارزش اقتصـادی آن بـه طـور طبیعـی و در نتیجـه‬               ‫در خصـوص درک ارزش اقتصـادی آب پیـش رو‬
                                                        ‫کنـش و واکنـش بین خریـداران و فروشـندگانی‬                  ‫داریــم کــه از اجمــاع سیاســ ‌تگذار ‌یهای کلان‬
                                      ‫منجــر گــردد‪.‬‬    ‫کــه تمایــل بــه فــروش کالای خــود دارنــد‪،‬‬              ‫مرتبــط بــا اهمیــت یافتــن وجــه اقتصــادی آب‬
‫ســؤالی کــه می‌توانــد وجــود داشــته باشــد‬           ‫تعییــن شــود‪ .‬بــا ایــن وجــود‪ ،‬ایــن دیــدگاه از‬
‫ایــن اســت کــه دو دیــدگاه اقتصــادی نســبت‬           ‫ایـن جنبـه کـه ویژگـ ‌ی کالای عمومـی بـودن آب‬                                            ‫جلوگیــری م ‌یکنــد‪.‬‬
‫بـه آب در عمـل‪ ،‬چگونـه در خصـوص مناسـبات‬                ‫و نیــز ویژگــی اختصاصــی غیرقابــل جایگزیــن‬              ‫در حــال حاضــر در ســطح کشــور‪ ،‬عمدتــ ًا آب‬
‫بهره‌بـرداری از آب نقـش ایفـا می‌کنـد‪ .‬در ادامـه‬        ‫بـودن آب را بـر خـاف سـایر کالاهـای مصرفـی‬                 ‫بــه عنــوان یــک کالای عمومــی تلقــی م ‌یشــود‬
‫برخــی تجرب ‌ههــا و چال ‌شهــای عملیاتــی‬              ‫بــازار نادیــده می‌گیــرد‪ ،‬در معــرض انتقاداتــی‬          ‫کــه دولــت موظــف بــه تأمیــن‪ ،‬توزیــع و ارائــه‬
‫چنیــن دیدگاه‌هایــی در مدیریــت منابــع آب‬                                                                        ‫آن در بخ ‌شهــای مختلــف مصــرف یعنــی‬
                                                                                                      ‫اســت‪.‬‬       ‫شــرب‪ ،‬کشــاورزی و صنعــت اســت‪ .‬در چنیــن‬
        ‫کشــور بــه اختصــار معرفــی م ‌یشــود‪.‬‬         ‫دیــدگاه دیگــری کــه ارزش اقتصــادی آب‬                    ‫نگرشـی نسـب بـه آب‪ ،‬عمومـ ًا ارزش اقتصـادی‬
                                                        ‫مدنظـر قـرار م ‌یگیـرد‪ ،‬خـاص بـودن و عمومـی‬                ‫آب نادیــده گرفتــه م ‌یشــود و قیم ‌تگــذاری‬
                       ‫بازارآب درایران‪ :‬ازایده تا اجرا‬  ‫بــودن آب را بــه عنــوان یــک کالای دارای ارزش‬            ‫آب بــر مبنــای هزین ‌ههــای تولیــد و تأمیــن آن‬
‫همچنــان کــه بیــان شــد‪ ،‬یکــی از الگوهــای‬           ‫اقتصــادی می‌پذیــرد؛ بــا ایــن وجــود‪ ،‬تأکیــد‬           ‫انجـام نمی‌شـود‪ .‬مـا رد پـای چنیـن نگرشـی را‬
‫توصیــه شــده اقتصــادی در حــوزه آب اســتفاده‬          ‫دارد کــه علیرغــم عمومــی و خــاص بــودن‪،‬‬                 ‫بــه صــورت پررنــگ هــم در روندیابــی تحــولات‬
‫از ســازوکار بــازار آب اســت‪ .‬بــازارآب‪ ،‬نهــادی‬       ‫نوعــی منطــق اقتصــادی بایــد بــر طرح‌هــای‬              ‫قانو ‌نگــذاری حــوزه آب‪ ،‬هــم در تعریــف‬
‫مبادلــ ‌های اســت کــه از طریــق آن دارنــدگان‬         ‫آبـی حک ‌مفرمـا باشـد کـه هزینـه فراهـم شـدن‬               ‫طرح‌هــا و پروژه‌هــای تأمیــن و توزیــع آب در‬
‫مجــوز بهر‌هبــرداری از منابــع آب امــکان آن را‬        ‫خدمـات آب بتوانـد جبـران شـود و در عیـن حال‬                ‫سراســر کشــور و هــم در قیم ‌تگــذاری پاییــن‬
‫می‌یابنــد کــه حقــوق خــود را بــا یکدیگــر و یــا‬    ‫تعرف ‌هگـذاری آب بـه نوعـی باشـد کـه از مصـرف‬
‫بـا متقاضیـان جدیـدی کـه بـه دلیـل محدودیـت‬             ‫ب ‌یرویــه آن در بخ ‌شهــای مختلــف مصــرف‬                                          ‫آب مشــاهده م ‌یکنیــم‪.‬‬
‫منابــع‪ ،‬امــکان صــدور مجــوز بهره‌بــرداری بــرای‬     ‫جلوگیــر ‌ی شــده و انگیــزه ارتقــای بهــره‌وری‬           ‫از ســوی دیگــر مجــوز بهر‌هبــرداری از همیــن‬
‫آن‌هــا وجــود نــدارد‪ ،‬مبادلــه می‌کننــد‪ .‬بنابرایــن‬  ‫مصــرف آب را در ســطح جامعــه فراهــم کنــد‪.‬‬               ‫کالای کمیــاب عمومــی در زیرزمیــن بــرای‬
‫از طریــق ایــن ترتیبــات نهــادی جدیــد هــم‬           ‫یعنـی در ایـن دیـدگاه بـا الهـام از علـم اقتصـاد‬           ‫بســیاری از بهره‌بــرداران خصوصــی منابــع آب‬
‫امـکان اسـتفاده كاراتـر از منابـع آب بـر اسـاس‬          ‫تأکیــد می‌شــود کــه در شــرایط کمیابــی آب‬               ‫زیرزمینــی نیــز صادرشــده اســت‪ ،‬حقاب ‌ههــا بــه‬
‫تولیـد سـود اقتصـادی بیشـتر محصـول نهایـی‬               ‫ضـروری اسـت کـه بهـره‌وری بـه معنـای انجـام‬                ‫رســمیت شناخت ‌هشــده و آ ‌بهــای زیرزمینــی‬
‫بیــن مصر ‌فکننــدگان بــه وجــود م ‌یآیــد و هــم‬      ‫کارهـای درسـت (اثربخشـی) بـه روش درسـت‬                     ‫و ســطحی بــا توجــه بــه یاران ‌ههــای جــدی در‬
‫امکانـات تخصیـص جدیـد آب بـر اسـاس ارزش‬                                                                            ‫بخـش آب و انـرژی‪ ،‬تقریبـ ًا بـه صـورت رایـگان‬
‫اقتصـادی تعییـن شـده در بـازار بـرای باز‌ههـای‬          ‫در حـال حاضـر در سـطح کشـور‪ ،‬عمدتـ ًا آب بـه‬               ‫در اختیـار بخـش کشـاورزی قـرار گرفتـه اسـت و‬
                                                                                                                   ‫بـا بهـر‌هوری بسـیار کمتـر نسـبت بـه اسـتاندارد‬
            ‫زمانــی مشــخص فراهــم می‌شــود‪.‬‬            ‫عنـوانیـک کالایعمومیتلقیم ‌یشـود کـهدولت‬                   ‫جهانـی در حـال اسـتفاده اسـت‪ .‬بـر مبنـای ایـن‬
‫عل ‌یرغــم انتقاداتــی کــه پیشــتر در خصــوص‬                                                                      ‫مجوزهـا علیرغـم بهـر‌هوری بسـیار پاییـن حتـی‬
‫فلســفه بــازار آب مطــرح شــد‪ ،‬شــرایط کمیابــی‬        ‫موظـف بـه تأمیـن‪ ،‬توزیـع و ارائـه آن در بخ ‌شهـای‬          ‫در شـرایطی کـه برخـی تأمیـن نیازهـای عمومـی‬
‫آب در بسـیاری از نقـاط کشـور و محدودی ‌تهـای‬                                                                       ‫نظیــر نیازهــای آب شــرب برخــی از شــهرها‬
‫بــه وجــود آمــده در خصــوص ممنوعیــت‬                  ‫ـکبشـابـورهزآیبو‪ ،‬عصنمعوـمـ ًات‬  ‫مختلـف مصـرف یعنـی شـرب‪،‬‬  ‫ب ‌هواســطه شــرایط خش ‌کســالی مخاطــره‬
‫بهره‌بــرداری جدیــد از منابــع آب ســبب شــده‬                                           ‫اسـت‪ .‬در چنیـن نگرشـی نس‬  ‫افتــاده اســت‪ ،‬یــا فرونشســت خطــر جــدی‬
‫اســت کــه بــازار آب بــه صــورت غیررســمی در‬                                                                     ‫بـرای زیسـت تمدنـی در یـک شـهر پدیـد آورده‪،‬‬
‫کشـور شـکل بگیـرد و در قالـب فـروش سـاعت‬                ‫ارزش اقتصـادی آب نادیـده گرفتـه م ‌یشـود و‬                 ‫چارچــوب حقوقــی مشــخصی بــرای جاب ‌هجایــی‬
‫بهر‌هبــرداری از آب بــا قیم ‌تهــای گــزاف در‬                                                                     ‫حقــوق بهره‌بــرداری از آب از اشــخاص بــه نفــع‬
‫برخــی نقــاط کشــور نمــود پیداکــرده و قیمــت‬         ‫قیم ‌تگـذاری آب بـر مبنـای هزین ‌ههـای تولیـد و‬
‫خریدوفــروش چا‌ههــا گاه از میلیاردهــا تومــان‬                                                                                 ‫عمــوم مدنظــر قــرار نگرفتــه اســت‪.‬‬
‫فراتــر رود‪ .‬عــاوه بــر روندهــای غیررســمی‪،‬‬           ‫تأمین آنانجامنم ‌یشود‪.‬ماردپایچنیننگرشی‬                     ‫حتــی در جایــی کــه نــگاه بــه ارزش اقتصــادی‬
‫وزارت نیــرو در ســا ‌لهای اخیــر گا ‌مهایــی را‬                                                                   ‫آب مطــرح م ‌یشــود نیــز مــا دو نــوع نــگاه‬
‫بــرای اجــرای نظا ‌ممنــد بــازار آب برداشــته و‬       ‫را بـه صـورت پررنـگ هـم در روندیابـی تحـولات‬               ‫متفـاوت نسـبت بـه ارزش اقتصـادی آب داریـم‪.‬‬

                                                        ‫قانو ‌نگـذاری حـوزه آب‪ ،‬هـم در تعریـف طر ‌حهـا و‬

                                                        ‫پروژ ‌ههـای تأمیـن و توزیـع آب در سراسـر کشـور و‬

                                                        ‫هـم در قیم ‌تگـذاری پاییـن آب مشـاهده م ‌یکنیـم‪.‬‬

‫‪125‬‬

      ‫| شـماره ‪ | 22‬تابستان ‪| 1403‬‬
   122   123   124   125   126   127   128   129   130   131   132