Page 127 - Sepehr eghtesad kerman 22
P. 127
مقاله جامعه
(کارایـی) مدنظـر قـرار گیـرد کـه بتوانـد ضمـن یــک دیــدگاه طرفــدار آن اســت کــه آب صرفــ ًا پایــدار آب تأکیــد بیشــتری میشــود ،بــه نظــر
تضمیــن پایــداری بهرهبــرداری از منابــع آب، بایـد بـه وسـیله بـازار آب قیم تگـذاری شـود و میرسـد کـه مـا دوگان ههـای مفهومـی زیـادی را
بـه بـالا رفتـن سـطح زندگـی همـه آحـاد ملـت ارزش اقتصـادی آن بـه طـور طبیعـی و در نتیجـه در خصـوص درک ارزش اقتصـادی آب پیـش رو
کنـش و واکنـش بین خریـداران و فروشـندگانی داریــم کــه از اجمــاع سیاســ تگذار یهای کلان
منجــر گــردد. کــه تمایــل بــه فــروش کالای خــود دارنــد، مرتبــط بــا اهمیــت یافتــن وجــه اقتصــادی آب
ســؤالی کــه میتوانــد وجــود داشــته باشــد تعییــن شــود .بــا ایــن وجــود ،ایــن دیــدگاه از
ایــن اســت کــه دو دیــدگاه اقتصــادی نســبت ایـن جنبـه کـه ویژگـ ی کالای عمومـی بـودن آب جلوگیــری م یکنــد.
بـه آب در عمـل ،چگونـه در خصـوص مناسـبات و نیــز ویژگــی اختصاصــی غیرقابــل جایگزیــن در حــال حاضــر در ســطح کشــور ،عمدتــ ًا آب
بهرهبـرداری از آب نقـش ایفـا میکنـد .در ادامـه بـودن آب را بـر خـاف سـایر کالاهـای مصرفـی بــه عنــوان یــک کالای عمومــی تلقــی م یشــود
برخــی تجرب ههــا و چال شهــای عملیاتــی بــازار نادیــده میگیــرد ،در معــرض انتقاداتــی کــه دولــت موظــف بــه تأمیــن ،توزیــع و ارائــه
چنیــن دیدگاههایــی در مدیریــت منابــع آب آن در بخ شهــای مختلــف مصــرف یعنــی
اســت. شــرب ،کشــاورزی و صنعــت اســت .در چنیــن
کشــور بــه اختصــار معرفــی م یشــود. دیــدگاه دیگــری کــه ارزش اقتصــادی آب نگرشـی نسـب بـه آب ،عمومـ ًا ارزش اقتصـادی
مدنظـر قـرار م یگیـرد ،خـاص بـودن و عمومـی آب نادیــده گرفتــه م یشــود و قیم تگــذاری
بازارآب درایران :ازایده تا اجرا بــودن آب را بــه عنــوان یــک کالای دارای ارزش آب بــر مبنــای هزین ههــای تولیــد و تأمیــن آن
همچنــان کــه بیــان شــد ،یکــی از الگوهــای اقتصــادی میپذیــرد؛ بــا ایــن وجــود ،تأکیــد انجـام نمیشـود .مـا رد پـای چنیـن نگرشـی را
توصیــه شــده اقتصــادی در حــوزه آب اســتفاده دارد کــه علیرغــم عمومــی و خــاص بــودن، بــه صــورت پررنــگ هــم در روندیابــی تحــولات
از ســازوکار بــازار آب اســت .بــازارآب ،نهــادی نوعــی منطــق اقتصــادی بایــد بــر طرحهــای قانو نگــذاری حــوزه آب ،هــم در تعریــف
مبادلــ های اســت کــه از طریــق آن دارنــدگان آبـی حک مفرمـا باشـد کـه هزینـه فراهـم شـدن طرحهــا و پروژههــای تأمیــن و توزیــع آب در
مجــوز بهرهبــرداری از منابــع آب امــکان آن را خدمـات آب بتوانـد جبـران شـود و در عیـن حال سراســر کشــور و هــم در قیم تگــذاری پاییــن
مییابنــد کــه حقــوق خــود را بــا یکدیگــر و یــا تعرف هگـذاری آب بـه نوعـی باشـد کـه از مصـرف
بـا متقاضیـان جدیـدی کـه بـه دلیـل محدودیـت ب یرویــه آن در بخ شهــای مختلــف مصــرف آب مشــاهده م یکنیــم.
منابــع ،امــکان صــدور مجــوز بهرهبــرداری بــرای جلوگیــر ی شــده و انگیــزه ارتقــای بهــرهوری از ســوی دیگــر مجــوز بهرهبــرداری از همیــن
آنهــا وجــود نــدارد ،مبادلــه میکننــد .بنابرایــن مصــرف آب را در ســطح جامعــه فراهــم کنــد. کالای کمیــاب عمومــی در زیرزمیــن بــرای
از طریــق ایــن ترتیبــات نهــادی جدیــد هــم یعنـی در ایـن دیـدگاه بـا الهـام از علـم اقتصـاد بســیاری از بهرهبــرداران خصوصــی منابــع آب
امـکان اسـتفاده كاراتـر از منابـع آب بـر اسـاس تأکیــد میشــود کــه در شــرایط کمیابــی آب زیرزمینــی نیــز صادرشــده اســت ،حقاب ههــا بــه
تولیـد سـود اقتصـادی بیشـتر محصـول نهایـی ضـروری اسـت کـه بهـرهوری بـه معنـای انجـام رســمیت شناخت هشــده و آ بهــای زیرزمینــی
بیــن مصر فکننــدگان بــه وجــود م یآیــد و هــم کارهـای درسـت (اثربخشـی) بـه روش درسـت و ســطحی بــا توجــه بــه یاران ههــای جــدی در
امکانـات تخصیـص جدیـد آب بـر اسـاس ارزش بخـش آب و انـرژی ،تقریبـ ًا بـه صـورت رایـگان
اقتصـادی تعییـن شـده در بـازار بـرای بازههـای در حـال حاضـر در سـطح کشـور ،عمدتـ ًا آب بـه در اختیـار بخـش کشـاورزی قـرار گرفتـه اسـت و
بـا بهـرهوری بسـیار کمتـر نسـبت بـه اسـتاندارد
زمانــی مشــخص فراهــم میشــود. عنـوانیـک کالایعمومیتلقیم یشـود کـهدولت جهانـی در حـال اسـتفاده اسـت .بـر مبنـای ایـن
عل یرغــم انتقاداتــی کــه پیشــتر در خصــوص مجوزهـا علیرغـم بهـرهوری بسـیار پاییـن حتـی
فلســفه بــازار آب مطــرح شــد ،شــرایط کمیابــی موظـف بـه تأمیـن ،توزیـع و ارائـه آن در بخ شهـای در شـرایطی کـه برخـی تأمیـن نیازهـای عمومـی
آب در بسـیاری از نقـاط کشـور و محدودی تهـای نظیــر نیازهــای آب شــرب برخــی از شــهرها
بــه وجــود آمــده در خصــوص ممنوعیــت ـکبشـابـورهزآیبو ،عصنمعوـمـ ًات مختلـف مصـرف یعنـی شـرب، ب هواســطه شــرایط خش کســالی مخاطــره
بهرهبــرداری جدیــد از منابــع آب ســبب شــده اسـت .در چنیـن نگرشـی نس افتــاده اســت ،یــا فرونشســت خطــر جــدی
اســت کــه بــازار آب بــه صــورت غیررســمی در بـرای زیسـت تمدنـی در یـک شـهر پدیـد آورده،
کشـور شـکل بگیـرد و در قالـب فـروش سـاعت ارزش اقتصـادی آب نادیـده گرفتـه م یشـود و چارچــوب حقوقــی مشــخصی بــرای جاب هجایــی
بهرهبــرداری از آب بــا قیم تهــای گــزاف در حقــوق بهرهبــرداری از آب از اشــخاص بــه نفــع
برخــی نقــاط کشــور نمــود پیداکــرده و قیمــت قیم تگـذاری آب بـر مبنـای هزین ههـای تولیـد و
خریدوفــروش چاههــا گاه از میلیاردهــا تومــان عمــوم مدنظــر قــرار نگرفتــه اســت.
فراتــر رود .عــاوه بــر روندهــای غیررســمی، تأمین آنانجامنم یشود.ماردپایچنیننگرشی حتــی در جایــی کــه نــگاه بــه ارزش اقتصــادی
وزارت نیــرو در ســا لهای اخیــر گا مهایــی را آب مطــرح م یشــود نیــز مــا دو نــوع نــگاه
بــرای اجــرای نظا ممنــد بــازار آب برداشــته و را بـه صـورت پررنـگ هـم در روندیابـی تحـولات متفـاوت نسـبت بـه ارزش اقتصـادی آب داریـم.
قانو نگـذاری حـوزه آب ،هـم در تعریـف طر حهـا و
پروژ ههـای تأمیـن و توزیـع آب در سراسـر کشـور و
هـم در قیم تگـذاری پاییـن آب مشـاهده م یکنیـم.
125
| شـماره | 22تابستان | 1403