Page 66 - Sepehr- 24-25 2pages
P. 66
اتاق بازرگانی ،صنایع،
معادن و کشاورزی کرمان
تداخل حافظه و فراموشی
در نهادگرایی فرهنگی مری دا گلاس
سـاختمان هسـتند کـه چارچـوب کلـی جامعـه را فرهنگ و نهاد :تأثیرات و تن شها دکترمجتبی ترکارانی
مشــخص م یکننــد ،درحال یکــه فرهنــگ مثــل فرهنـگ و نهادهـا دو عنصـر جـدا از هـم نیسـتند،
نقاشـی و تزئینـات همـان سـاختمان اسـت کـه به بلکــه در تعامــل دوســویه و پویــا بــا یکدیگــر جامع هشناس و پژوهشگر آزاد
آن هویـت و رنـگ م یبخشـد .نهادهـا و فرهنـگ قــرار دارنــد .ب هعبار تدیگــر ،فرهنــگ م یتوانــد
در تعامـل بـا هـم جامعـه را شـکل م یدهنـد و بـر نهادهــا را شــکل دهــد و درعی نحــال ،نهادهــا گرچــه دیــر زمانــی در پارادای مهــای توســع های و
نیــز م یتواننــد فرهنــگ را تقویــت ،تغییــر یــا دیدگا‌ههــای جامع هشــناختی نــگاه فرهنگــی در
رفتــار افــراد تأثیــر م یگذارنــد. تضعیـف کننـد .ایـن تعامـل پیچیـده و پویـا بـه تبییـن پدید‌ههـا غالـب بـود ،ولـی در چنـد دهـه
تأثیـرمتقابـل فرهنـگ و نهـاد :فرهنـگ م یتوانـد شـک لگیری الگوهـای توسـعه در جوامـع مختلـف اخیـر ب هواسـطه دلایـل گوناگـون از جملـه :نقدهـای
بــر نــوع نهادهایــی کــه در یــک جامعــه ایجــاد جــدی کــه بــه تبیی نهــای فرهنگــی وارد شــده و
م یشــوند ،تأثیــر بگــذارد و از طــرف دیگــر منجــر م یشــود. متفکـران پسـا توسـعه و پسـت مـدرن نقدهـای
نهادهــا ،بویــژه نهادهــای رســمی ماننــد قوانیــن نهادهــا :ب هعنــوان مجموعــ های از قوانیــن، جــدی از پارادیــم فرهنگــی توســعه بــه عمــل
و سیســت مهای آموزشــی م یتواننــد فرهنــگ را هنجارهــا ،ســاختارها و روی ههــای اجتماعــی آوردنـد ،باعـث گسـترش نوعـی نـگاه بی نرشـته ای
تعریــف م یشــوند کــه رفتــار افــراد و گرو‌ههــا را شـده کـه نقـش فرهنـگ را در کنـار دیگـر رشـت هها
تغییــر داده یــا تقویــت کننــد. در جامعــه تنظیــم م یکننــد .نهادهــا م یتواننــد ببینـد و از نـگاه فرهنگـی صـرف بـه پدید‌ههـا کنـار
رســمی (ماننــد قوانیــن دولتــی ،ســازما نهای رفتـه و بـه تبیی نهـای نهـادی بیشـتر توجـه شـود
انواع نهادگرایی و حوزه مطالعه هرکدام قضایــی و…) یــا غیررســمی (ماننــد ســن تها، کــه در ایــن نــوع تحلیل هــا نهــاد ب همنزلــه عامــل
نهادگرایــی یکــی از مکاتــب فکــری موجــود در هنجارهـای اجتماعـی ،عـرف و…) باشـند .فرهنگ مهمـی جهـت تبییـن تغییـرات و تحـولات جوامـع
علــوم اجتماعــی اســت کــه بــه نقــش نهادهــا و نیــز ب هعنــوان مجموعــ های از باورهــا ،ارز شهــا، و یــا عامــل توضی حدهنــده توســعه آ نهــا وارد
تغییــرات نهــادی در تبییــن تحــولات اجتماعــی هنجارهـا ،سـن تها و رفتارهایـی تعریـف م یشـود تحلی لهــای جامع هشناســی ،توســعه ،اقتصــاد و
و توســعه ای م یپــردازد .در جــدول زیــر انــواع کــه در طــول زمــان در یــک جامعــه شــکل
نهادگرایـی برحسـب تعریـف و موضـوع مطالعـه و گرفت هانــد و رفتــار افــراد و گرو‌ههــا را هدایــت سـازمان بـه کار مـ یرود.
م یکننـد .فرهنـگ بـر نحـوه تفکـر ،تصمی مگیـری در ایـن نوشـته هـدف مـا ایـن اسـت کـه نشـان
و تعامــل اجتماعــی افــراد تأثیــر م یگــذارد .بــه دهیــم گرچــه نهادگرایــی در کنــار دیگــر مکاتــب
زبــان ســاد‌هتر ،نهادهــا مثــل ســتو نهای یــک توسـع های بـه یـک دیـدگاه تبیین گـر مسـائل مـا
ظاهـر شـده و بـا توجـه بـه وجـود انـواع نهادگرایی
سیاسـ تگذاری نهـادی در مـورد حافظـه ایـران کــه در ادبیــات علمــی وجــود دارد و هرکــدام از
دارای تاریــخ طولانــی و پیچیــد های اســت کــه منظرهــای مختلــف بــه پدید‌ههــای اجتماعــی
رخدادهــای زیــادی را از ســر گذرانــده اســت. نـگاه م یکننـد مـا ب هنوعـی نهادگرایـی کـه نقطـه
بعضــی از ایــن رخدادهــا بــه شــکل ترومــای عزیمـت آن فرهنـگ هـم باشـد ،نیـاز داریـم کـه
جمعــی در حافظــه ایــن مــردم مانده‌انــد؛ بتوانـد در کنـار انـواع دیگـر نهادگرایـی ،رویکردها را
بنابرایـن وجـود سیاسـت نهـادی کـه مـا کـدام تکمیـل کنـد؛ بنابرایـن از بیـن رویکردهـای موجود
رخدادهــا را بــه خاطــر بســپاریم و کــدام را نهادگرایــی ،نهادگرایــی فرهنگــی و دیــدگاه مــری
فرامــوش کنیــم ،نیــاز بــه تأمــل جــدی دارد. داگلاس انسا نشــناس برجســته بریتانیایــی را
انتخــاب کــرده و بــا توضیــح دلالت هــای نظریــه
مـری داگلاس بـرای شـرایط اجتماعـی ایـران این
نوشــته را پایــان م یبریــم.
64
| شـماره ۲۴و | ۲۵زمستان ۱۴۰۳و بهار | ۱۴۰۴
