Page 166 - Sepehr23- 2 low
P. 166
اتاق بازرگانی ،صنایع،
معادن و کشاورزی کرمان
عدم تعادل منطقه‌ای
و توزیع نامتعادل فعالیت و جمعیت در ایران
برخوردارنــد صــورت می گیــرد و بنابرایــن مناطــق یکــی از چالش هــای اصلــی کــه امــروزه محسن ابراهیمی خوسفی
فاقـد جاذبـه از رونـد توسـعه منطقـه ای بازمانـده و
بـه ایـن صـورت نابرابری هـا و واگرایـی منطقـه ای گریبان گیـر بسـیاری از مناطـق در ایـران و جهـان عضـو هیئ تعلمی بخش برنام‌هریـزی محیطی گروه جغرافیا دانشـگاه
شــکل می گیــرد .بــازار بیــش از اینکــه باعــث یـزد و عضـو اصلـی تیم تلفیـق مطالعات سـند ملی آمایش سـرزمین
کاهــش و یــا تعدیــل نابرابری هــای منطقــه ای اســت ،موضــوعِ راهبــرد ِی نابرابــری فضایــی و
شـود ،ب هصـورت بالقـوه پتانسـیل سرعت بخشـی و عــدم تعاد لهــای منطقــه ای اســت .براســاس مقدمه
افزایـش نابرابری هـای اقتصـادی و اجتماعـی بیـن واژه تعـادل بـه معنـی بـا یکدیگـر برابـر شـدن و
مناطــق را داراســت .در ایــن رابطــه ،نظریه هــای نظریه هــای مبیــن ایــن پدیــده ،هماننــد نظریــه هم سـنگی اسـت و در اصطلاح تخصصـی آن ،واژه
نشــأت گرفتــه از دیدگاه هــای کینــزی دخالــت تعــادل ( )Balance-Equilibrumدر برابــر واژه
دولـت را بـرای توسـعه منطقـه ای و از بیـن بـردن قطــب رشــد ،عواملــی چــون اقتصــاد ناشــی از عــدم تعــادل ()Imbalance-Disequilibrium
نابرابری هــای منطقــه ای ضــروری می داننــد .از قــرار م یگیــرد ،امــا هنگام یکــه مفهــوم تعــادل
دیـدگاه نظریه هـای کینـزی کاهـش نابرابری هـای مقیــاس و تجمع هــای اقتصــادی کــه منجــر بــه /عــدم تعــادل ب هعنــوان صفتــی بــرای توصیــف
منطقــه ای مســتلزم مداخلــه دولــت اســت کــه شــرایط یــا وضعیتــی بــه کار گرفتــه م یشــود؛
می تـوان از طریـق ابزارهایـی همچـون برنامه ریـزی تمرکـز تجمعـی سـرمایه و نیـروی کار در مناطـق ماننــد تعــادل و عــدم تعــادل منطقــ های ،تعــادل
توسـعه فضایـی مناطـق ،ایـن مهـم را محقـق کـرد. و عــدم تعــادل فضایــی ،تعــادل و عــدم تعــادل
معیــن می شــوند ،ســرمایه گذاری پاییــن بخــش اجتماعــی -اقتصــادی ،بــار معنایــی ویــژ‌های را
مفهوم عدم تعادل منطق های بــه خــود م یگیــرد و تفــاوت دیدگا‌ههــا در ایــن
ســه دیــدگاه نســبت ًا متفــاوت ازمفهــوم تعــادل/ دولتــی در مناطــق کمتــر توســعه یافته ،کشــش زمینــه مشــخ صتر م یشــود .بــر ایــن اســاس،
برخـی پژوهشـگران مفهـوم تعـادل و عـدم تعادل
عـدم تعـادل منطقـه ای وجـود دارد ســرمایه بــه ســمت مناطــق توســعه یافته و را هـم سـنگ با مفهـوم توسـعه و توسـع هنیافتگی
الــف) دیــدگاه نخســت :برخــی از پژوهشــگران دانســت هاند و عــدم تعــادل منطقــ های را
ســاختارهای مدیریتــی ناکارآمــد ب هعنــوان تفاو تهــای فاحــش در ســطح شــاخ صهای
توسـعه مناطـق (اسـتا نهای) یـک کشـور قلمـداد
مهم تریــن دلایــل شــکل گیری نابرابری هــای نمود‌هانــد .برخــی نیــز تعــادل و عــدم تعــادل را
دارای قرابــت بــا مفهــوم برخــورداری م یداننــد و
منطقــه ای و عقــب افتــادن برخــی از مناطــق از معتقدنــد برخــورداری مناطــق ب هصــورت مســاوی
از امکانـات و فعالی تهـا فـارغ از شـرایط متفـاوت
رشــد و توســعه عمــل می کننــد. اکولوژیکــی و اجتماعــی -اقتصــادی آ نهــا،
از ایــن دیــدگاه ،رشــد و توســعه صرفــ ًا در تعریفــی از واژ‌ههــای تعــادل و عــدم تعــادل
منطقــ های م یباشــد و بالاخــره در دیــدگاه ســوم،
مکان هـای خاصـی کـه از قـدرت و جاذبـه بالایـی برخــی محققــان مفهــوم تعــادل و عــدم تعــادل
منطقـ های را فراتـر از برابـری و نابرابـری در توزیـع
یکـی از چالش هـای اصلـی کـه امـروزه امکانـات و فعالی تهـا در پهنـه سـرزمین دانسـته
گریبان گیـر بسـیاری از مناطـق در ایـران و و عـدم تعـادل در توسـعه سـرزمین را بـه خـودی
جهـان اسـت ،موضـو ِع راهبـرد ِی نابرابـری خـود نامطلـوب و منفـی تلقـی نم یکنند و بیشـتر
فضایـی و عـدم تعاد لهـای منطقـه ای اسـت. بــر توزیــع فرص تهــا متناســب بــا ظرفی تهــای
براسـاس نظریه هـای مبیـن ایـن پدیـده،
هماننـد نظریـه قطـب رشـد ،عواملـی چـون رشــد مناطــق تأکیــد م ینماینــد.
اقتصـاد ناشـی از مقیـاس و تجمع هـای
اقتصـادی کـه منجـر بـه تمرکـز تجمعـی سـرمایه
و نیـروی کار در مناطـق معیـن می شـوند،
سـرمایه گذاری پاییـن بخـش دولتـی در مناطـق
کمتـر توسـعه یافته ،کشـش سـرمایه بـه سـمت
مناطـق توسـعه یافته و سـاختارهای مدیریتـی
نا کارآمـد ب هعنـوان مهم تریـن دلایـل شـکل گیری
نابرابری هـای منطقـه ای و عقـب افتـادن برخـی
از مناطـق از رشـد و توسـعه عمـل می کننـد.
164
| شـماره | 23پاییز | 1403
