Page 163 - Sepehr23- 2 low

‫مقاله جامعه‬

‫جمعیت؛ مؤلفه مهم در مناسبات قدرت جهانی‬

‫شـد و خلفای راشـدین بـه قدرت رسـیدند‪ .‬حکومت‬ ‫امپراتـوری جهانـی را شـکل داده و جهـان را اداره‬ ‫دکترحسین معی ‌نآبادی بیدگلی‬
‫‪ 100‬سـاله خانـدان بن ‌یامیـه و پـس از آن عباسـیان‬
‫چنـد صدسـال بـه طـول انجامیـد‪ .‬تـرکان عثمانـی‬ ‫کرد‌هانـد‪ .‬بـه گفتـه سـید جـواد طباطبایـی تبریـزی‬ ‫دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه شهید باهنر کرمان‬
‫جایگزین عباسـیان شکسـت خورده از مغولان شدند‬
‫و بیـش از ‪ 600‬سـال خلافـت مسـلمین را به دسـت‬ ‫یونانیـان از سـطح دول ‌تشـهری فراتـر نرفتنـد‪ ،‬در‬ ‫در طـول تاریـخ پـر فـراز و نشـیب زیسـت انسـانی‬
‫گرفتنـد‪ .‬پـس از فتـح اسـتانبول در سـال ‪1453‬‬ ‫کـه بـا حـدس و گما ‌نهـای زیسـت شناسـان تـا‬
‫میلادی توسـط سـلطان محمد فاتح‪ ،‬امپراتوری روم‬ ‫حالـی کـه اندیشـه ایـران شـهری‪ ،‬مدیریـت جهانی‬ ‫د‌ههـا میلیـون سـال قدمـت دارد‪ ،‬یک جـا نشـینی‪،‬‬
‫شـرقی فـرو ریخـت و بیزانـس مرکـز حکمرانی خود‬ ‫تشـکیل گرو‌ههای قومی‪ ،‬مناسـبات قبیلـ ‌های و گذار‬
‫را از دسـت داد‪ ،‬در ایـن سـال جن ‌گهـای صلیبـی به‬ ‫م ‌یکـرد‪ .‬حتـی امپراتـوری بریتانیـا کـه در قـرن‬ ‫از زندگی شـکارگری به کشـاورزی باعث شـده است‬
‫پایان رسـید‪ .‬با ضعف و اضمحلال امپراتوری روم در‬ ‫اجتماعـات انسـانی شـکل گیـرد و آدمـی وارد تمدن‬
‫سـال ‪ 1648‬قـرارداد وسـتفالیا میان کشـورهای جدا‬ ‫نوزدهـم بـر بیـش از‪ 21‬درصـد کـره زمیـن حکمرانی‬ ‫کشـاورزی شـود‪ .‬ویـل دورانـت در کتـاب «مشـرق‬
‫شـده از ایـن امپراتـوری شـکل گرفـت که بر اسـاس‬ ‫زمیـن گاهـواره تمـدن» م ‌یگویـد‪ :‬میـان رودان یـا‬
‫آن‪ ،‬دولـت کشـورهای مسـتقل اروپایـی تأسـیس‬ ‫م ‌یکرد‪ ،‬میزان کمتری از ارض مسـکون را نسـبت به‬ ‫بی ‌نالنهریـن‪ ،‬اولیـن خاسـتگاه انسـانی اسـت و‬
‫شـد‪ .‬محدوده سـرزمینی معین‪ ،‬حاکمیت مسـتقل‪،‬‬ ‫شـروع تمـدن کشـاورزی از این نقطه آغـاز م ‌یگردد‪.‬‬
‫حکومت یا بروکراسـی و داشـتن ملت از ویژگ ‌یهای‬ ‫امپراتـوری هخامنشـی تحت سـلطه داشـت‪ .‬با این‬ ‫خـروج از زندگـی شـبانی‪ ،‬شـکارگری و کو ‌چنشـینی‬
‫دولـت مل ‌تهـای جدیـد بـود‪ .‬قـرون ‪ 19‬و ‪ 20‬در‬ ‫بـه زندگـی کشـاورزی‪ ،‬ورود آدمی اسـت بـه تمدن و‬
‫دوران موازنـه قـوای امپراتور ‌یهای عثمانی‪ ،‬روسـیه‪،‬‬ ‫توضیـح که دو قاره آمریکا و اقیانوسـیه از کشـفیات‬ ‫شـروع تولیدات معیشـتی و کشـت و زرع و ساخت‬
‫اتریش مجارسـتان‪ ،‬انگلسـتان و فرانسه‪ ،‬ائتلا ‌فها و‬ ‫اقامتـگاه‪ ،‬روسـتا و شـهرهای باسـتانی‪ .‬برخـی‬
‫اتحادی ‌ههایـی را لـه یـا علیـه یکدیگر تشـکیل دادند‬ ‫بشـر در قرون پانزدهم میلادی به بعد هسـتند و در‬ ‫پژوه ‌شهـا نشـان م ‌یدهـد کـه انسـان خردمنـد در‬
‫کـه تـا جنگ جهانـی اول به طـول انجامیـد‪ .‬پس از‬ ‫بیـش از ‪ 72‬هـزار سـال پیـش‪ ،‬از آفریقـا و کشـور‬
‫جنـگ اول جهانی امپراتوری عثمانی شکسـت خورد‬ ‫دوران باسـتان وجـود نداشـت ‌هاند‪.‬‬ ‫کنونـی کنیـا خـارج شـده و بـه اقصـی نقـاط جهـان‬
‫کوچیـده اسـت‪ .‬بـر همیـن اسـاس م ‌یتـوان گفـت‬
‫و از صحنـه جهانـی حذف شـد‪.‬‬ ‫شـک ‌لگیری امپراتـوری روم و تضعیـف یونـان‪،‬‬ ‫آدمـی در طـول ‪ 60‬هـزار سـال ب ‌هصـورت شـبانی و‬
‫شـکارگری زیسـت کـرده و تنهـا در ‪ 12‬هـزار سـال‬
‫جهـان را در مناسـبات قـدرت دو امپراتـوری ایـران‬ ‫پیـش‪ ،‬یک جـا نشـینی را برگزیده و از زندگی شـکار‬
‫و شـبانی بـه کشـاورزی گـذار تمدنی کرده اسـت‪ .‬دو‬
‫و روم قـرار داد‪ .‬بـا پیـروزی مسـلمانان بـر ایـران و‬ ‫عامـل بسـیار مهـم در گذار آدمی به تمـدن مؤثر بوده‬
‫اسـت‪ ،‬ابتـدا دین و دیگـری مالکیت؛ ایـن دو باعث‬
‫شـک ‌لگیری امپراتـوری اسلامی پـس از وفـات‬ ‫شـده اسـت تـا آدمـی نسـبت بـه رسـالت زندگـی‬
‫خـود‪ ،‬انتقال امـوال به فرزنـدش و پی ‌شبینی آینده‬
‫حضرت رسـول اکـرم (ص)‪ ،‬دسـتگاه خلافت ایجاد‬
‫اقتصـادی‪ ،‬احسـاس امنیـت کند‪.‬‬
‫فقـدان جمعیـت کافـی در مناطـق جغرافیایـی‬ ‫بـر اسـاس گفته فردریـش هگل فیلسـوف آلمانی‪،‬‬
‫باعــث نفوذپذیــری و ضعــف حا کمیــت ملــی‬ ‫ایرانیـان اولین قومی بودند کـه دولت فراگیر و بزرگ‬
‫م ‌یشــود‪ .‬تخلیــه ســرزمینی و مهاجــرت‬ ‫را تشـکیل دادند‪ .‬بر همین اسـاس اولین امپراتوری‬
‫ب ‌یرویـه از مناطـق خـاص جغرافیایـی بـه دلایـل‬ ‫جهانـی متعلـق به ایرانیان اسـت و برخلاف یونان که‬
‫اقتصــادی‪ ،‬سیاســی‪ ،‬طبیعــی و غیــره منجــر بــه‬ ‫محـدود بـه دولـت شـهرهای کوچک آتن و اسـپارت‬
‫بحرا ‌نهــای امنیتــی بــرای کشــورها م ‌یشــود و‬ ‫بـود‪ ،‬دولـت ایرانـی بـر گسـتره عظیمـی از ارض‬
‫فقــدان امنیــت ب ‌هعنــوان پی ‌شنیــاز توســعه‪،‬‬ ‫مسـکون حکمرانـی م ‌یکـرد‪ .‬ایرانیـان بزر ‌گتریـن‬
‫عق ‌بماندگــی اقتصــادی‪ ،‬فرهنگــی و سیاســی‬
‫و اجتماعــی را بــه همــراه خواهــد داشــت‪.‬‬
‫جمعیــت شمشــیر دو لبــه اســت‪ .‬عــاوه بــر‬
‫وجــود منافــع اقتصــادی‪ ،‬سیاســی و وجاهــت‬
‫بی ‌نالمللــی‪ ،‬م ‌یتوانــد بحرا ‌نآفریــن باشــد‪.‬‬
‫زاد و ولــد فــراوان‪ ،‬عــدم افزایــش اشــتغال و‬
‫تولیــد ناخالــص داخلــی‪ ،‬رشــد بیــکاری‪ ،‬رشــد‬
‫منفــی اقتصــاد و وجــود بحرا ‌نهــای سیاســی‪،‬‬
‫مشــروعیت و نا کارآمــدی نظــام سیاســی‬
‫م ‌یتوانــد جمعیــت را بــه تهدیــد تبدیــل‬
‫نمایــد و چال ‌شهــای مهمــی را دامــن بزنــد‪.‬‬

‫‪161‬‬

‫| شـماره ‪ | ۲۳‬پاییز ‪| 1403‬‬