Page 138 - Sepehr eghtesad kerman 22
P. 138
اتاق بازرگانی ،صنایع،
معادن و کشاورزی کرمان
بیـن دو کشـور در بـازه زمانـی موردنظـر مقایسـه ب هصــورت چنــد ســطحی اســت (ســاعی:1392، اســت کــه در بیــن جامعه شناســان کلاســیک
می‌کنــد . مورداســتفاده قــرار م یگرفــت ،کارل مارکــس و
)59؛ بـه عنـوان مثـال محقـق تاریخـی درصـدد ماکــس وبــر در ایــن زمینــه نســبت بــه ســایر
از منظــر تحلیــل در هــر ســطحی می‌توانــد از جامعــه شناســان برجســته‌تر هســتند ،امــا در
رو شهــای تحلیلــی زیــر اســتفاده کنــد: آن اســت وقــوع رخــدادی ماننــد انقــاب یــا دهــه 1950تحقی قهــای تاریخــی نضــج گرفتــه
و در دهــه 1960شــاهد گســترش تحقیقــات
-1تحلیــل تاریخــی تفســیری یــا روایتــی رخدادهایـی ماننـد مهاجـرت نخبـگان ،شکسـت تاریخــی تطبیقــی هســتیم و در دهــه 1970
(کیفــی) :در ایــن رویکــرد پژوهشــگر بــر بــا نقــد بین شهــای ایســتانگر مارکسیســتی
اسـاس یـک فهـم تفسـیری ،توالـی رخدادهـای بازارهــای مالــی و کاهــش مشــارکت سیاســی و کارکردگرایــی ،تن شهــای سیاســی بیــن
ماقبــل رخــداد موردمطالعــه خــود را در قالــب کشــورهای غربــی و درک محدودیت‌هــای
یــک طــرح منســجم ع ّلــی ارائــه می‌کنــد .در را در بیــن چنــد کشــور یــا منطقــه موردمطالعــه رویکردهـای پوزیتویسـتی بـرای درک پدیدهـای
ایــن نــوع تبییــن ،ســاختار روایتــی پژوهشــگر اجتماعـی موجـب شـد کـه تحقیقـات تاریخـی
تاریخـی بـر پایه‌یـک چشـم‌انداز تئوریـک شـکل قــرار دهــد .تحقیقــات تاریخــی – تطبیقــی را بیش‌ازپیـش موردتوجـه قـرار گیرنـد ،به‌گونـ های
م یگیـرد تـا واقعیـت یـا رخـدادی کـه درگذشـته کــه بــه تعبیــر هانــت ( )1989در دهــه 1980و
حاد ثشــده اســت ،بــر پایــه دســتگاه معرفتــی برحسـب مؤلفه‌هایـی ماننـد -1 :واحـد مطالعـه: 1990جامعه‌شناســی تاریخــی بــه مهم‌تریــن و
محقـق ،فهـم و سـپس از آن تفسـیری منطقـی سری عالســیرترین حــوزه فرعــی جامع هشناســی
آیــا تعــداد اندکــی یــا تعــداد زیــادی ملت‌هــا بــدل شــد (محمــد پــور.)349-50 :1392 ،
ارائــه م یشــود. موردمطالعـه اسـت؛ ُ -2بعـد زمانـی :محقـق بـر ایـن رویکـرد بـرای فهـم تغییـرات بـزرگ دامنـه
-2تحلیــل تبیینــی (کمــی) :در ایــن بخــش و فهــم پیچیدگ یهــای ع ّلــی مناســب اســت؛
محقـق می‌توانـد از رویکـرد جبـر بولـی (ریگیـن، دوره طولانــی زمانــی و یــا دوره اخیــر متمرکــز چراکــه حیــات اجتماعــی آ نچنــان پیچیــده
)1397و یــا منطــق فــازی (ســاعی)1392 ، اســت کــه رو شهــای تطبیقــی در ایــن زمینــه
اســتفاده کنــد .جبــر بولــی ،پدیــده تاریخــی را اسـت و -3نـوع داد‌ههـا :آیـا داد‌ههـای تحقیـق می‌تواننــد راهگشــا باشــند .در رخــداد تغییــرات
به‌مثابــه یــک کل مطالعــه نمــوده و شــرایط بـزرگ در اکثـر مـوارد شـاهد یـک ترکیـب ع ّلـی
فهــم ترکیــب ع ّلــی مؤثــر را بــر حــادث شــدن کمـی هسـتند یـا کیفـی (نیومـن 2007 ،بـه نقـل هسـتیم .در برخـی از مـوارد یـک پدیـده واحـد
رخـداد بـرای مـا فراهـم می‌کنـد .در جبـر بولـی می‌توانــد ناشــی از دو ترکیــب ع ّلــی متفــاوت
علت‌هـای مؤثـر در ترکیـب باهـم و درزمینـه یـا از محمــد پــور.)350-51 :1392 ، باشـد .چارلـز ریگیـن ( )1397در قالـب مثالـی
بافتـی کـه رویـداد در آن ر خداده اسـت ،مطالعـه رخــداد شــک لگیری احــزاب سیاســی قومــی
می‌شــود .جبــر بولــی بــر پایــه حضوروغیــاب پژوهــش تاریخــی تطبیقــی از نظــر ســطح منطقــ های را مثــال م یزنــد کــه می‌توانــد ایــن
مطلـق علت‌هـا در معنـای (صفـر و یـک) صفـر پدیـده از ترکی بهـای علـی متفـاوت بـه شـرح
بـه معنـا غیبـت یـک علـت و یـک بـه معنـای می‌توانــد درون سیســتمی و یــا بین مــوردی شــکل هــای شــماره ( )3و ( )4ناشــی شــود.
حضــور یــک علــت اســتوار اســت کــه پــس از نمونـه مذکـور تنهـا بخشـی از پیچیدگـی محتمـل
تشـکیل ماتریـس حضوروغیـاب علـت بـر پایـه باشــد ،بــرای مثــال در تحلیــل تاریخــی رخــداد «بســیج قومــی یــا احــزاب قومــی»
قواعـد جمـع ،ضـرب و شـک لگیری معادل ههـای اســت کــه پژوهشــگر بــا آن ســروکار دارد.
ع ّلــی و تقلیــل ایــن معادلــه و فاکتورگیــری درون مــوردی یــا درون سیســتمی ،پژوهشــگر درک ایــن پیچیدگی‌هــا و ترکیب‌هــای ع ّلــی
بــا منطــق خاصــی کــه در ایــن مقالــه فرصــت تنهــا بــا روش‌هــای تطبیقــی تاریخــی ممکــن
پرداختــن بــه آ نهــا نیســت ،محقــق شــرط موضوعــی ماننــد عــدم اســتقرار پایــدار احــزاب اسـت ،امـا بایـد توضیـح داده شـود کـه تحقیـق
علــی لازم و کافــی را در رخــداد یــک رویــداد تطبیقــی – تاریخــی چیســت .چارلــز ریگیــن
اســتخراج می‌کنــد (بــرای فهــم منطــق بولــی در ایــران را مطالعــه م یکنــد؛ ســاعی ()1390 ( )1397تحلیــل تطبیقــی را بــه مشــخص
بــه ریگیــن 1397مراجعــه شــود) .همچنیــن کــردن تمایــزات و اشــتراکات میــان واحدهــای
پژوهشــگر می‌توانــد تحلیــل تطبیقــی تاریخــی بـه مطالعـه تطبیقـی درون مـوردی عـدم تثبیـت اجتماعــی کلان تعریــف می‌کنــد .در مجمــوع
خـود را بـر روشـی فـازی پیـش ببـرد .در ایـن تحلیــل تطبیقــی تاریخــی ناظــر بــه مطالعــه
روش هست یشناســی رویــداد تاریخــی در یــک دموکراسـی در ایـران از دوره مشـروطه تـا سـال یــک «واقعــه» ،حداقــل در دو واحــد اجتماعــی
فضـای فـازی درک م یشـود بـه ایـن معنـا کـه
علت‌هـا دیگـر در یـک فضـای دوبعـدی حضـور/ 1385پرداختـه اسـت کـه مقطـع زمانـی مذکـور
غیــاب یــا صفــر و یــک درک نم یشــوند ،بلکــه
را بــه 5بــازه زمانــی تقســیم نمــوده اســت،
امــا در پژوهــش تطبیقــی بین مــوردی محقــق
رخـدادی ماننـد نهادینـه شـدن دموکراسـی را در
تاریــخ ،گذشــته اســت ،امــا گذشــت هگرایی
نیســت ،نــه از حیــث پدیــدار شــدن مســئله و
موضــوع و نــه از حیــث هــدف تاری خنویســی
و تاریخ‌پژوهشــی ،تاریــخ از هــر جهــت علــم
بــه وضعیــت «ا کنــون» اســت .تاری خنــگار در
پــی آن اســت كــه شــرحی منضبــط ،منســجم
در کشــدنی دربــاره وقایــع تاریخــی بــه دســت
دهــد و دانــش تاریــخ را از بازگویــی حــوادث
پرا كنـده بـه سـمتی هدایـت كنـد تـا در خدمـت
شــرح تفســیر سرگذشــت جمعــی انســان در
ســیر تکاملــ یاش قــرار گیــرد (رضــوی:1388 ،
)9و درنهایـت بشـر بتوانـد فهـم بهتـری نسـبت
بــه وضعیــت «ا کنــون» خــود داشــته باشــد.
136
| شـماره | 22تابستان | 1403
