Page 237 - Sepehr- 24-25 2pages
P. 237
گفت‌وگو جامعه
درمجمــوع بــازار بــرق منظــور آن بــازاری کــه نیسـت تـا بـا پ سانـداز آن بتـوان مسـکن تهیـه بخـش خصوصـی انجا مشـده اسـت .در مقایسـه
اقتصاددانـان روی آن تمرکـز دارنـد ،یعنـی بـازاری نمــود .ایــن موضــوع در مــورد بــرق هــم صــدق بــا کشــور چیــن ،سیاســت دول تهــای ایــران در
کـه بتوانـد مسـتقل از دولـت توسـعه پیـدا کنـد، م یکنـد .در سـایر کشـورها ،مکمـل بـازار مسـکن، ســه دولــت گذشــته ،یعنــی در ۱۵ســال اخیــر
اصطلاحــ ًا نیــاز بــه دو بــازار مفقــوده دارد :یــک؛ بازارهـای مالـی پیشـرفته اسـت کـه شـکاف بیـن چنیــن برنام هریز یشــده اســت کــه 20درصــد از
بــازار گواهــی ظرفیــت کــه در ایــران بــه شــکل درامــد و پ سانــداز خانــوار را بــا هزینــه بــالای سـرمای هگذاری توسـط دولـت و ۸۰درصـد توسـط
کارآمـدی پیاد‌هسـازی نشـد ،دو؛ بازارهـای مالـی مســکن پــر کــرده اســت .در ایــران بــه دلیــل بخــش خصوصــی انجــام شــود ،درســت ماننــد
متناسـب بـا آن .هـر سـه بـازار ،یعنـی بـازار بـرق ضعــف بازارهــای مالــی و درآمــد ســرانه پاییــن، یــک کشــور توســع هیافته بــا درآمــد ســرانه 20000
مسـتقل از دولـت ،بـازار ظرفیـت و بازارهـای مالـی امــکان حــل مســئله مســکن عل یرغــم تقاضــای دلاری! غافــل از ای نکــه درآمــد ســرانه در کشــور
متناسـب بـا آن در شـرایطی کـه کشـور رو به رشـد بــالا و قیم تگــذاری متکــی بــر ســازوکار بــازار مـا کمتـر از 6000دلار اسـت؛ بنابرایـن چنین اتفاقی
باشـد و درآمـد سـرانه قاب لتوجهـی داشـته باشـد، هیـ چگاه رخ نـداده و نخواهـد داد و کشـور چـار‌های
بـا هـم کار م یکننـد و م یتواننـد مسـئله بـرق را وجـود نداشـته اسـت. نـدارد تـا در دوره در حـال گـذار ،نقـش دولـت در
تجــارب جهانــی نیــز ایــن موضــوع را تائیــد تأمیــن مالــی و ســرمای هگذاری در زیرســاخ تها
بـا حداقـل مداخلـه دولـت پیـش ببرنـد. م یکننــد؛ بــرای مثــال در دهــه 90میــادی پررنـگ باشـد ،تـا زمانی کـه اقتصـاد بـزرگ شـود
درمجمــوع کشــورها در دوره قبــل از گــذار بــه در کشــورهای آمریــکای جنوبــی در دور‌های کــه و بتوانـد از طریـق سـازوکارهای بـازار ،تأمیـن مالی
توســعه ،یعنــی در دوره توســع هنیافتگی ،در خصوص یســازی صنعــت بــرق و آزادســازی و و سـرمای هگذاری موردنیـاز صنعـت بـرق و انـرژی
دوره ای کـه بـا فقـر و درآمـد سـرانه پاییـن روبـ هرو بازارگرایــی مطــرح شــد و مداخلــه دولــت بــه را فراهـم کنـد .تـا زمانـی کـه ایـن مسـئله حـل
هســتند ،بــرای توســعه صنعــت بــرق امــکان حداقـل رسـید ،قیم تهـا افزایـش پیـدا کـرد ،امـا نشـده باشـد ،سـازوکارهای بـازار مسـئله صنعـت
ســرمای هگذاری درو نزا از اقتصــاد را ب هانــدازه ســرمای هگذاری در توســعه زیرســاخ تهای بــرق
کافـی ندارنـد و ایـن چرخـه فقـر بقیـه اقتصـاد را انجــام نشــد .بــرق گــران شــد و قــدرت خریــد بـرق را حـل نخواهنـد کـرد.
هـم فلـج م یکنـد .تنهـا راه حـل ایـن اسـت کـه مــردم نیــز کــم شــد و درعی نحــال خاموشــی
بـا مداخلـه دولـت و بـا اتصـال بـه اقتصادهـای نیـز از بیـن نرفـت .حتـی در کشـورهای ه مجـوار به نظرشما برای رفع ناترازی انرژی برق ،اصلاحات
دیگـر سـرمایه موردنیـاز تأمیـن شـود و از طریـق افغانسـتان ،پاکسـتان و هنـد مشـکل کمبـود بـرق ساختاری موردنیازبازارانرژی کشورچیست؟
ایــن ســرمایه ،رشــد ایجــاد شــود و بــا افزایــش و درواقــع کمبــود ســرمای هگذاری وجــود دارد .بــا
رشـد اقتصـادی و افزایـش درآمـد سـرانه بـه یک شکســت ایــن سیاســ تها حتــی موجــی بــه در موضـوع اصلاحـات سـاختاری صنعـت بـرق یـا
اقتصـاد توسـع هیافته تبدیـل شـوند تـا در ادامـه وجــود آمــد و اصطلاحــ ًا فضــای مخالفــی شــکل بـازار انـرژی در سـا لهای اخیـر ،تمامـی تمرکـز
و در دوره توسـع هیافتگی بـا اتـکا بـه سـازوکارهای گرفـت بـا عنـوان «دوبـاره ملی شـدن حـوزه برق» بـر روی بـازار تجـارت بـرق بـوده اسـت کـه البتـه
بـازار ،توسـعه و نگه داشـت صنعـت بـرق و انـرژی کــه تجاربــی از آن در کشــورهایی مثــل برزیــل و آ نهـم موضـوع مهمـی اسـت ،ولـی یادمان باشـد
را مسـتقل از دولـت ادامـه دهنـد؛ مثـال نزدیـک در کشـورهای درحا لتوسـعه مصر فکننـده نهایـی
مـا کشـور ترکیـه اسـت کـه تـا قبـل از سـال ،۲۰۱۰ چنــد کشــور آمریــکای جنوبــی وجــود دارد. توانایــی پرداخــت هزین ههــای بــرق را نــدارد.
سـهم دولـت بیـش از ۶۰درصـد در تأمیـن مالی و مجـدد ًا تکـرار م یکنـم ایـن رویکـرد کـه اقتصـاد
سـرمای هگذاری بـوده اسـت ،چـون تـا ایـن زمـان درمجمــوع بــازار بــرق منظــور آن بــازاری کــه دسـتوری حـذف شـود ،بـازار خودب هخـود مسـئله
هنــوز اقتصــاد غیردولتــی ترکیــه تــوان تأمیــن بــرق را حــل م یکنــد ،در حــوزه مســکن کــه
مالـی و سـرمای هگذاری در صنعـت بـرق و انـرژی اقتصاددانـان روی آن تمرکـز دارنـد ،یعنـی بـازاری ب هعنــوان یــک حــوزه زیرســاختی مطــرح اســت،
را نداشـته اسـت .از سـال ۲۰۱۰بـه بعـد ب هتدریـج موفــق نبــوده اســت؛ درحال یکــه مســکن اصــولاً
رشـد مـداوم اقتصـادی در طـول ۲۰سـال از 1990 پیـدا کنـد، اکـصه بطتلواانـحــدًامنیــساـزتقبــلهازدودبـوـلاـزارتمتفوقــسـوعدهه متکـی بـه بـازار آزاد بـوده و دولـت حداقـل مداخله
تـا ۲010منجـر بـه افزایـش درآمـد سـرانه بخـش دارد :یــک؛ در امـر سـرمای هگذاری و قیم تگـذاری آن داشـته
بـرق شـد کـه توانسـتند بـا سـازوکارهای بـازار در اســت؛ بنابرایــن اگــر فــرض شــود کــه ســازوکار
یــک محیــط مناســب کار کننــد کــه آن محیــط بــازار گواهــی ظرفیــت کــه در ایــران بــه شــکل بــازار و قیمــت م یتوانــد مســئله ســرمای هگذاری
هنــوز در حــوزه زیرســاخ تهای ایــران فراهــم مسـکن و درواقـع زیرسـاخ تها را حـل کنـد ،مـا
نشـده اسـت؛ بنابرایـن بایسـتی از ایـن مغالطـه کارآمـدی پیاد هسـازی نشـد ،دو؛ بازارهـای مالـی الان درگیــر ای نهمــه مســئله در حــوزه مســکن
اصلــی یعنــی «آزادســازی و بازارگرایــی بــرق نبودیــم .در حــال حاضــر تمامــی مــردم ایــران
ب هعنــوان راهبــرد توســعه بــرق» صر فنظــر کــرد متناســب بــا آن .هــر ســه بــازار ،یعنــی بــازار بــرق متوجــه م یشــوند کــه اگــر نم یتواننــد مســکن
تهیـه کننـد ،بـه دلیـل قیمـت نیسـت ،بلکـه بـه
تـا شـاید بتـوان مسـئله بـرق را حـل نمـود. مسـتقل از دولـت ،بـازار ظرفیـت و بازارهـای مالـی دلیـل فقـر درآمـد سـرانه اسـت کـه آ نقـدر کافـی
متناســب بــا آن در شــرایطی کــه کشــور رو بــه
رشـد باشـد و درآمـد سـرانه قاب لتوجهـی داشـته
باشــد ،بــا هــم کار م یکننــد و م یتواننــد مســئله
بـرق را بـا حداقـل مداخلـه دولـت پیـش ببرنـد.
235
| شـماره ۲۴و | ۲۵زمستان ۱۴۰۳و بهار | ۱۴۰۴
