Page 173 - Sepehr23- 2 low
P. 173
مقاله جامعه
و از ســوی دیگــر بــا تأکیــد بــر اشــکال مختلــف نشـان داد کـه م یتـوان ادبیـات رقابـت را بـا نظریـه پایـدار زیـر نظـر جامعـه قـرار گیـرد .پولانـی در کتـاب
ح کشــدگی سیاســی ،اجتماعــی ،فرهنگــی و تحــول بــزرگ و مقالــه اقتصــاد ب همثابــه فرآینــدی
غیــره ،متأثــر بــودن کن شهــای اقتصــادی از بـازار ادغـام کـرد و نظریـه کام لتـری در خصـوص نهادینـه شـده بـه شـیو‌ههای کنـش متقابـل ،توزیـع
سیاســت ،فرهنــگ ،مذهــب و غیــره فهــم بــازار و مجـدد و مبادلـه در بـازار بـرای سـاماندهی اقتصـاد
مناسـبات آن را تسـهیل م یکنـد و نشـان م یدهـد بازارهــا ارائــه داد. اشـاره م یکنـد و تأکیـد دارد کـه آنچـه اقتصاددانـان
کــه کن شهــای اقتصــادی در بــازار تنهــا از طریــق ب هعنـوان بـازار در نظـر داشـتند تنهـا یکـی از اشـکال
اشـکال طبیعـی دادوسـتد مبادلـه تبیین نم یشـود، جامعـه شناسـان اقتصـادی جدیـد معتقدند بـا درهم
بلکـه بـا رجـوع بـه سـاختارهای نهـادی ،شـبک ههای متعــدد مبادلــه ســازما نیافته بــود.
اجتماعــی و افــق فکــری و معنایــ ِی کنشــگران تنیدگــی فعالی تهــای اقتصــادی و غیراقتصــادی، در ســال 1970بــا مقالــه برنــارد باربــر بــا عنــوان
بــازار و ســایر عوامــل از قبیــل موقعیــت کنشــگر، «تمامی تســــازی بـــــازار» ،جـــامع هشــــناسی
سـاختارهای سـازمانی و فناورانـه ،تبییـن م یشـود. ح کشــدگی اجتماعــی ،social embededdness بــازار حیاتــی دوبــاره یافــت و ســپس از ســوی
ویکتــور نــی معتقــد اســت کــه بــا اســتفاده از گرانووتــر (شــبکه) ،والرشــتاین (نظــام جهانــی
یــک مــدل چنــد ســطحی در نهادگرایــی جدیــد و اقتصــاد رخ م یدهــد؛ یعنــی کن شهــای اقتصــادی مــدرن) ،دیماجیــو و زلیــزر (فرهنــگ) بســط داده
جامع هشناســی اقتصــادی ،پای ههــای خــرد متکــی شــد ب هطور یکــه از اوایــل دهــه 1980بــه بعــد
بــر محاســبه عقلانــی در یــک متــن را م یشــود در متـن ،اهـداف یـا فرآیندهـا بـه کنـش یـا نهادهای رویکردهــای نظــری -1ســاختاری -اجتماعــی
مرزبنــدی کــرد؛ ایــن پای ههــا از روابــط اجتماعــی (وایــت ،بیکــر ،پودولنــی) -2 ،ســاخت گرایی-
و نهادهــا متأثــر اســت؛ و ازآنجای یکــه بــازار در غیراقتصــادی وابســته م یشــوند ،هنگام یکــه اجتماعــی (گارســیا ،اســمیت) -3 ،رویکــرد
ایــران از مجموعــه اماکــن عمومــی ماننــد حمــام، تطبیقـی -تاریخـی (همیلتـون ،بیـگارت ،لای)-4 ،
مدرســه ،مســجد ،تکیــه ،ســقاخانه ،زورخانــه و کنشـگران اقتصـادی در بازار بـا افراد آشـنا وارد مبادله رویکـرد سیسـتم اجتماعـی (لومـان) -5 ،رویکـرد
قهو‌هخانـه بـه وجـود آمـده اسـت کـه بـر رو یهـم قواعــد اجتماعــی (برنــس و فــام) -6 ،رویکــرد
بافـت کامـل و انـدا مواری را بـه وجـود مـ یآورد کـه م یشــوند ،ایــن آشــنایی بــر مناســبات و منطــق نظریــه باز یهــا -7 ،رویکــرد تضــاد (کالینــز)
از نظــر ارتباطــات ،بخ شهــای مختلــف زندگــی و مـورد پژوهـش قـرار گرفـت .بـارت بـرای توصیـف
فعالی تهــای اقتصــادی ،اجتماعــی ،مذهبــی و تجـاری آنـان تأثیـر م یگـذارد ،در ایـن بیـن وجـود ســاختار بــازار مفهــوم «اســتقلال ســاختاری» را
سیاســی ،جوابگــوی نیازمند یهــای مــردم بــوده ابــداع کــرد و معتقــد بــود اســتقلال یــک کنشــگر
اسـت و شـهرهای قدیم یتـر ایـران اکثـرًا شـهرهای شــبک ههای تجــاری بــازار از ی کســو بــر قیم تهــا، بنـگاه اقتصـادی وابسـته بـه عواملـی چـون ارتبـاط
بازرگانـی هسـتند و در نتیجـه بـازار سـتون فقـرات بیــن بنــگاه اقتصــادی و رقبــای آن ،ارتبــاط بیــن
شــهرها را تشــکیل داده اســت و بــا توجــه بــه ارزیابــی و جمــ عآوری اطلاعــات و شــهرت ،هزینــه، ســرمای هگذاران بنــگاه اقتصــادی و ارتبــاط بیــن
اینکــه بازرگانــی مه متریــن عامــل در پای هگــذاری، مشـتریان بنـگاه اسـت .بیکـر نیـز بـازار را ب همثابـه
دگرگونـی و رشـد برخـی از شـهرها اسـت و بـه راه شـناوری و کیفیـت اطلاعـات ،مرتفع شـدن اختلافات شــبکه مــورد پژوهــش قــرار داد و بــه دو نــوع
افتـادن کاروا نهـای بازرگانـی بـا بـار و بنـه پـرارزش متفــاوت از بــازار -1 :بــازار کوچ کتــر بــا شــبکه
در مسـیری کـه چیـن را از راه نجـد ایـران بـه کنـاره و بســیج دارای یهــا و از ســوی دیگــر بــر پادا شهــا متراک متـر -2بـازار بـا شـبکه بزر گتـر و متمایـز و
شـرق دریـای مدیترانـه متصـل م یسـاخت ،سـبب
بــه وجــود آمــدن طولان یتریــن و شــگف تآورترین و مجــازات ،واســط هگر یها و سلســله مراتــب گســترد‌هتر تقســیم کــرد.
مسـیر بازرگانـی جهـان و جهانیـان شـد کـه امـروز بازارهـا ب هسـادگی شـامل فضاهـای همگنـی کـه در
از آن بــا عنــوان جــاده ابریشــم یــاد م یکننــد. پایگاهـی ،تنفیـذ حقوقـی قـرارداد و درنهایـت ایجـاد آن خریـداران و فروشـندگان بـا یکدیگـر بـه مبادلـه
بــا تقویــت نقــش بــازار و قرارگیــری عناصــر م یپردازنــد ،نیســتند ،بلکــه بازارهــا متشــکل از
اصلــی شــهر چــون میــدان ،مســاجد ،مــدارس، اعتمـاد و اطمینـان طرفیـن مبادلـه تأثیرگـذار اسـت. شــبک ههای متمایــزی از کن شهــای متقابــل
کاروانســراها ،حما مهــا و غیــره در کنــار تیمچ ههــا هسـتند؛ بنابرایـن در تحلیـل بازارهـا بیـش از عمـل
و حجر‌ههـا ،نقـش بـازار در شـهرهای ایرانـی بسـیار پژوهشــگران ح کشــدگی بــازار را ســاختاری مبادلـه ،عوامـل سیاسـی و حقوقـی نیـز اثرگذارنـد.
پررنــگ بــوده اســت .امــروزه ،بازارهــا در ایــران در همیـن زمینـه ماکـس وبـر تأکیـد م یکنـد کـه
کالبــدی از باف تهــای دره متنیــده انســانی اســت تعیی نکننــده و ضمنــی ،فــارغ از تصــرف معانــی، هســته اصلــی پدیــده بــازار شــامل یــک عنصــر
کـه در روابـط اقتصـادی ،اجتماعـی و فرهنگـی یـک مبادلـه نیسـت ،بلکـه متشـکل از دو عامـل مبادلـه
تفاســیر و عاملیــت فــردی در نظــر م یگیرنــد. و رقابــت (رقابــت در تولیــد و رقابــت در مبادلــه)
اســت .وبــر بــا اتصــال عنصــر رقابــت بــه مبادلــه
نظریــه ح کشــدگی از ی کســو از طریــق تعریــف
ح کشــدگی اجتماعــی یــا ســاختاری بــا تأکیــد
بــر حــک شــدن نق شهــا و روابــط شــبکه بــازاری
ب هطورکلـی از قدی مالایـام بازارهـا ب هگونـ های
طراحـی و شـناخته م یشـدند کـه تعامـات
اجتماعـی ،سیاسـی و فرهنگـی را به وجـود
م یآورنـد .فرهنـگ ،مجموعـ های از آ گاه یهـا
(شـناخ تها) و رفتارهـای فنـی ،اقتصـادی،
آیینـی ،مذهبـی ،اجتماعـی و غیـره اسـت کـه یـک
جامعـه انسـانی معینـی را مشـخص م یکنـد .بـر
ایـن اسـاس بازارهـا بـه شـش نـوع عمـده تقسـیم
م یشـوند؛ «بـازار ب همثابـه فضـا ،بـازار ب همثابـه
فرهنـگ ،بـازار ب همثابـه طبقـه ،بـازار ب همثابـه نهـاد
غیررسـمی ،بـازار ب همثابـه شـبکه و بـازار ب همثابـه
میـدان» کـه هـر یـک از آ نهـا بـا عوامـل معینـی
بـر کن شهـای بـازار تأثیرگذارنـد و شـک لهای
معینـی از ح کشـدگی نیـز بـر آ نهـا غلبـه دارد.
171
| شـماره | ۲۳پاییز | 1403
