Page 29 - Sepehr eghtesad kerman 22
P. 29
گفت‌وگو سیاس تگذاری
توزیـع ،تمایـل بـه تقسـیم کیـک موجـود اقتصـاد زیرســاخ تهای نهــادی متفاوتــی کــه در کشــورها موانع اصلی رشد اقتصادی کشورچیست؟
از طریـق توزیـع رانـت دارد ،ب هطور یکـه فرادسـتان وجـود دارد ،بیـان نمودنـد .عقیـده اقتصاددا نهـای بـرای پاسـخ بـه ایـن سـؤال در ابتـدا لازم اسـت
جامعــه ،ران تهــای موجــود را بیــن خــود تقســیم نهــادی بــر ایــن اســت کــه رشــد پایــدار در یــک مقدمــ های در مــورد تئور یهایــی کــه در رابطــه بــا
افــق بلندمــدت کــه منجــر بــه توســعه م یشــود، موضــوع رشــد اقتصــادی وجــود دارد ،آورده شــود.
می‌کننــد. در صــورت وجــود دو ه مراســتایی اتفــاق م یافتــد؛ -در الگــوی ســولو کــه اولیــن الگــو در رشــد
قابــل توجــه اســت کــه رانــت در اقتصادهــای -1ه مراســتایی بیــن منافــع فــردی و منافــع اقتصــادی اســت ،ســرمایه و پیشــرفت فنــی
توسـع هیافته نیـز وجـود داشـته و توزیـع م یشـود، اجتماعــی و -2ه مراســتایی بیــن اف قهــای ب هعنــوان دو عامــل رشــد در نظــر گرفت هشــده
امـا بایـد بـه ایـن نکتـه توجـه داشـت کـه بـا وجود بلندمــدت و کوتا‌همــدت .داگلاس نــورث ،نهادهــا اسـت .ادعـای الگـوی سـولو ایـن اسـت کـه تفاوت
رشـد اقتصـادی پایـدار در بلندمـدت و وجـود یـک را قواعــد بــازی در جامعــه می دانــد کــه عبارتنــد در میـزان سـرمایه کشـورها بـه حـدی نیسـت کـه
ســاختار نهــادی مشــوق تولیــد بــه جــای توزیــع، از :نظــام انگیزشــی جامعــه ،ضوابــط و مقــررات، تفــاوت در رشدشــان را توضیــح دهــد؛ بنابرایــن
تمامــ ًا رانــت از بیــن نمــ یرود .رانــت همیشــه در عامـل اصلـی رشـد ،پیشـرفت فنـی اسـت .الگـوی
اقتصــاد وجــود دارد ،امــا ران تهــا بایــد شــفاف و فرهنــگ غیررســمی به عنــوان زیربنــا و. ... سـولو یـک نقـص فنـی دارد و آن ایـن اسـت کـه در
-در ســا لهای اخیــر اقتصاددانانــی چــون عجــم آن پیشـرفت فنـی ماننـد یـک جعبـه سـیاه اسـت
بیشـتر بـه نفـع عمـوم توزیـع شـوند. اوغلــو و رابینســون در پژوه شهــای خــود بــه و مشــخص نیســت کــه ویژگ یهــای آن چیســت.
مســئله نهاد هــا در دنیــای علــم اقتصــاد توجــه و -ســایر الگوهــای تعریــف شــده رشــد اقتصــادی
بـا نـگاه بـه الگوهـای موفـق دنیـا ،پای ههـای در دنیـا تقریبـ ًا ه مراسـتا بـا نتایـج الگـوی سـولو
اساســی مناســب مبنــای رشــد اقتصــادی بــرای تأکیــد ویــژ‌های داشــت هاند. م یباشــند ،ب هطور یکــه در ایــن مد لهــا نیــز
در مجمـوع اگـر بـه دنبـال سـنجش تفـاوت کارکـرد عامــل اصلــی رشــد اقتصــادی ،پیشــرفت فنــی
کشــورمان چیســت؟ اقتصادهــا بــا یکدیگــر هســتیم ،بایســتی تفــاوت بیا نشـده اسـت نـه سـرمایه فیزیکـی .نکتـ های کـه
میانگیـن نـرخ رشـد اقتصـادی در ایـران در چهـار سـاختار و ماتریـس نهـادی در هـر کـدام را بررسـی وجـود دارد ایـن اسـت کـه ایـن الگوهـا نیـز هماننـد
دهــه اخیــر حــدود ًا ۲/۲درصــد بــوده اســت .در کنیــم .در یــک چهارچــوب تئوریــک ســاده ،اگــر الگــوی ســولو نتوانســته اند منظــور از پیشــرفت
دهـه 1390کـه می تـوان آن را دهـه ازدسـ ترفته در ماتریـس نهـادی موجـب ایجـاد انگیـزش در جهت فنــی را بیــان کننــد .البتــه الگوهــای جدیــدی کــه
اقتصـاد ایـران نامیـد ،رشـد اقتصـادی کمتـر از یـک دو ه مراســتایی مذکــور شــود ،رشــد اقتصــادی توسـط افـرادی مثـل پـل رومـر در رابطـه بـا رشـد
درصـد بـوده اسـت .البتـه در ایـن دهـه بخصـوص پایــدار بــه وجــود م یآیــد و در غیــر ایــن صــورت، کلان مطـرح شـد‌هاند ،تـاش کردنـد تـا ایـن جعبـه
بعـد از برجـام در سـا لهایی رشـد خـوب بـوده ،امـا رشــد اقتصــادی ناپایــدار خواهــد بــود؛ بــه عبــارت سـیاه را بـاز کننـد و معتقدنـد کـه انباشـت دانـش،
در اوایـل و اواخـر دهـه 90رشـد اقتصـادی منفـی بهتــر اگــر دو افــق مطر حشــده ،یعنــی افــق پیشــرفت فنــی را شــکل م یدهــد ،امــا مســئل های
بـوده اسـت .ایـن ناپایـداری و نوسـان بـه ما نشـان کوتا‌همـدت و بلندمـدت و منافـع فـردی و جمعـی کــه پیــش م یآیــد ایــن اســت کــه دانــش یــک
م یدهـد کـه سـاختار ماتریـس نهـادی نم یتوانـد ه مراســتا شــوند ،بــا یــک نظــام حیــات جمعــی کالای عمومــی اســت و مصــرف آن رقاب تپذیــر و
دو همسـویی کـه در پاسـخ بـه سـؤال قبـل بـه آن مواجهیـم کـه مشـوق امـر تولیـد اسـت ،امـا اگـر محدودیـت پذیـر نیسـت و دیگـران هـم م یتواننـد
اشــاره شــد را بــه وجــود آورد ،در عــوض مشــوق ایــن ه مراســتایی اتفــاق نیفتــد نظــام حیــات از ایـن کالا بهـره ببرنـد ،پـس چـرا جهـان سـوم از
جمعــی مشــوق توزیــع می باشــد؛ نظــام مشــوق
آن اســتفاده نم یکنــد؟
در دهــه اخیــر کــه کشــور مــا درگیــر تحری مهــا -مد لهـای بعـدی نیـز مطـرح شـدند کـه تفـاوت
شــده ،عامــل اصلــی کاهــش تولیــد ناخالــص رشــد اقتصــادی بیــن کشــورها را در تفــاوت بیــن
داخلــی ،نفــت بــوده اســت ،امــا در طــول ســه ســرمایه انســانی و توانایــی نیــروی کار توضیــح
ســال اخیــر بــا وجــود رشــد های مثبــت و م یدادنـد کـه موفـق نبودنـد؛ یعنـی اختـاف بیـن
همی نطــور در ســال بعــد از برجــام بــا تجربــه ســرمایه انســانی در کشــورها بــه حــدی نبــود کــه
رشــد اقتصــادی دورقمــی ،نفــت نقــش اصلــی بتوانـد اختـاف تولیـد ناخالـص داخلـی سـرانه یـا
را در ایـن افزایـش بـازی کـرده اسـت .می تـوان
گفـت ا گـر نفـت عاملی برای انباشـت سـرمایه در GDPســرانه را توضیــح دهــد.
راسـتای تولیـد در نظـر گرفتـه شـود ،م یتواند در -مد لهــای جدیدتــر بــر مســئله زیرســاخ تها و
بلندمـدت هـم منجـر بـه توسـعه کشـور شـود. مســئله نهادهــا تأکیــد کردنــد .ب هطور یکــه ایــن
مد لهـا تفـاوت در رشـد اقتصـادی و در بلندمـدت
پایــداری رشــد و توســعه را بــه دلیــل وجــود
27
| شـماره | 22تابستان | 1403
