Page 30 - Sepehr eghtesad kerman 22
P. 30
اتاق بازرگانی ،صنایع،
معادن و کشاورزی کرمان
بالاتریـن قیمـت ثابـت میـزان انباشـت سـرمایه که عوامـل اثرگذاردررشـد اقتصادی کشـورچه بوده رانـت و توزیـع بـه جـای تولیـد بـوده اسـت؛ لـذا هر
در ماشـی نآلات وجـود داشـته در دهـه ۹۰مربـوط رشــدی کــه در کوتا‌همــدت و در چهارچــوب فراهــم
بـه سـال ۱۳۹۰اسـت و بعـد از آن دوره در ۱۲سـال اسـت؟ حلقه مفقوده رشـد اقتصاد ایران چیست؟
گذشـته هرگـز نتوانسـته ایم بـه قیمـت ثابـت بـه شـود ،کمـک شـایانی بـه اقتصـاد مـا نم یکنـد.
آن نسـبت قبلـی برسـیم .اگرچـه انباشـت سـرمایه بــا بررســی وضعیــت رشــد اقتصــادی ایــران در در حـال حاضـر تولیـد ناخالـص داخلـی سـرانه مـا
در سـا لهایی منفـی و در سـا لهایی مثبـت شـده، حــدود ًا 5700دلار اســت ،ایــن شــاخص در زمــان
امـا رکـورد دو دهـه گذشـته مربـوط بـه سـال ۱۳۹۰ چهــل ســال گذشــته مشــاهده م یشــود کــه انقــاب 5200دلار بــوده کــه بــه معنــی افزایــش
اســت و مــا هی چوقــت نتوانســته ایم ایــن مقــدار عمومـ ًا رشـد اقتصـادی متأثـر از انباشـت سـرمایه حــدود ًا ۱۱درصــدی در ایــن چه لوچهــار ســال
انباشــت ســرمایه در یــک ســال داشــته باشــیم. اسـت .بـا یـک قاعـده سـاده و بـا تقسـیم عـدد ۷۲
از طرفــی بــه لحــاظ تکنولوژیــک هــم در کشــور بـوده اسـت تـا بهـره وری و تکنولـوژی؛ بـه عبارتـی بـر میانگیـن نرخ رشـد اقتصـادی یعنـی 2/2درصد
اتفــاق خاصــی نیفتــاده و بهــر‌هوری نیــز شــرایط در اقتصــاد متوجــه می شــویم کــه حــدود ًا ۳۵تــا
مناســبی نداشــته ،بنابرایــن نــرخ رشــد اقتصــادی بــا رصــد میانگیــن رشــد اقتصــادی ( 2/2درصــد) ۳۶ســال طــول م یکشــد تــا کیــک اقتصــاد یــا
در ســا لهای قاب لتوجهــی منفــی بــوده و همیــن رفـاه مـردم دو برابـر شـود .کشـورهایی کـه وضعیت
عامــل اصلــی کاهــش نــرخ رشــد اقتصــادی در و مقایســه آن بــا میانگیــن نــرخ رشــد موجــودی مشــابه یــا بدتــری نســبت بــه مــا داشــته اند،
ســرمایه کــه حــدود ًا دو درصــد بــوده ،درم ییابیــم توانســت هاند در دوره ۴۰ســاله ،تغییــرات جــدی در
کشـور بـوده اسـت. رشــد اقتصــادی خــود ب هواســطه اصــاح ســاختار
نفـت ،مسـئله تأثیرگـذار دیگـر در رشـد اقتصـادی کــه عمــده تحــولات رشــد اقتصــادی ب هواســطه ماتریـس نهـادی ایجـاد کـرده و انگیز‌ههـای لازم را
اســت .در ادبیــات توســعه مباحــث زیــادی در
مـورد نعمـت یـا نقمـت بـودن نفـت مطـرح شـده نـرخ رشـد انباشـت سـرمایه در اقتصـاد ایـران بـه بـرای تولیـد بـه وجـود آورنـد.
اسـت ،اینکـه آیـا نفـت موجـب توسـعه می شـود وجـود آمـده اسـت و بهـر‌هوری تقریبـ ًا در اقتصـاد بـا مقایسـه کارکـرد فعلـی رشـد اقتصـادی کشـور بـا
یــا خیــر؟ در ایــن حــوزه ادبیــات گســترده ای دیگـر کشـورها در دوره 40سـاله مشـاهده می شـود
وجـود دارد کـه جزئیـات آن بسـیار اسـت؛ امـا بـا کشــور رشــدی نداشــته اســت .بــرای مثــال در کـه بـرای مثـال نسـبت تولیـد ناخالـص داخلـی مـا
مقایســه کشــورهای نفتــی بــا یکدیگــر می تــوان بـه تولیـد ناخالـص داخلـی امریـکا حـدود ًا 16درصـد
دریافــت کــه بعضــ ی از آ نهــا عملکــرد بهتــر و نیمـه نخسـت دهـه ۸۰و بـاز‌های در دهـه ،۶۰نـرخ بـوده کـه در حـال حاضـر ایـن نسـبت بـه حـدود عدد
بعضــی بدتــر داشــته اند .ریشــه ایــن عملکــرد بــه 9درصـد رسـیده اسـت؛ امـا در همیـن دوره ،تولیـد
ســاختار و چهارچــوب ماتریــس نهــادی کــه بــرای رشــد تولیــد مــا بیــش از نــرخ انباشــت ســرمایه ناخالـص داخلـی کـره کـه در سـال ۵۸متناسـب بـا
نفــت برنام هریــزی م یکنــد ،برم یگــردد .اگــر مـا و تقریبـ ًا ۱۳درصـد بـوده اسـت در حـال حاضـر
منابــع نفتــی مشــوق تولیــد و ب هعنــوان زیربنایــی بــوده اســت .م یتــوان گفــت کــه بهــر‌هوری عامــل بـه ۵۲درصـد GDPآمریـکا رسـیده اسـت .در رابطـه
بــرای توســعه زیرســاخ تهای تولیــدی کشــور بـا چیـن نیـز ایـن نسـبت از 1/3درصـد بـه ۱۸درصد
مورداســتفاده قــرار گیــرد ،طبیعتــ ًا عملکــرد و اثــر تفـاوت نـرخ رشـد اقتصـادی از نـرخ رشـد انباشـت رســیده اســت؛ یعنــی رشــ دها چنــد برابــر شــد‌هاند.
مثبتـی بـر اقتصـاد ایـران خواهـد داشـت و در غیـر در مـورد مقایسـه تولیـد ناخالـص داخلـی سـرانه،
سـرمایه اسـت ،امـا در دور‌ههـای بعـد ،از جملـه در تولیـد ناخالـص داخلـی سـرانه آمریـکا نسـبت بـه
ایــن صــور ت وضعیــت بدتــر م یشــود. کشـور مـا در سـال 6/1 ،1358برابـر بـوده در حـال
شــواهد نشــان می دهــد در طــی دو دهــه اخیــر، دوران تحریــ م ،اوایــل دهــه ۹۰و اکنــون مشــاهده حاضــر بــه 11/3برابــر افزایــش پیداکــرده اســت.
رشــد اقتصــادی در برخــی از کشــورهای نفتــی همچنیــن تولیــد ناخالــص داخلــی ســرانه کشــور
ماننـد قطـر بـالا و پایـدار ،در برخـی دیگـر از ایـن م یشــود کــه ایــن نســبت عکــس شــده اســت؛ کــره جنوبــی در ســال ۵۸بــه انــدازه مــا بــوده
کشـورها ماننـد ایـران ،نوسـانی و در برخـی دیگـر یعنـی نـرخ رشـد سـرمایه عمومـ ًا پایی نتـر از نـرخ اســت ،امــا در حــال حاضــر 5/9برابــر مــا تولیــد
ماننـد نیجریـه منفـی بـوده اسـت .بنابرایـن تفاوت
عملکردهــا را بایــد در ســاختار ماتریــس نهــادی رشـد تولیـد اسـت و نشـان م یدهـد کـه بهـر‌هوری ناخالــص داخلــی ســرانه دارد.
جســت وجو نمــود .در دهــه اخیــر کــه کشــور مــا بنابرایـن مسـئله اصلـی بـرای ایجـاد بسـتر رشـد
درگیــر تحری مهــا شــده ،عامــل اصلــی کاهــش در اقتصــاد منفــی شــده اســت. پایــدار در افــق بلندمــدت و افزایــش رفــاه مــردم،
تولیـد ناخالـص داخلـی ،نفـت بـوده اسـت ،امـا در اصــاح ســاختار ماتریــس نهــادی و ایجــاد
طـول سـه سـال اخیـر بـا وجـود رشـد های مثبـت نــرخ رشــد متوســط موجــودی ســرمایه خالــص مشـو قهای بیشـتر بـرای تولیـد اسـت .همچنیـن
و همی نطــور در ســال بعــد از برجــام بــا تجربــه ماشـی نآلات در دهـه 80حـدود ًا 8درصـد بـوده ،اما نظـام پادا شدهـی مـا بایـد ب هگونـ های باشـد کـه
توزیـع رانـت را در اقتصـاد محـدود کنـد و جـزا دهد.
در دهـه 90بـه حـدود ۲درصـد کاهـش پیداکـرده
اسـت .حتـی در ۴سـال از دهه ،90خالص سـرمایه
ماشــی نآلات کاه شیافتــه اســت ،ب هطور یکــه
ا گــر سیاســت‌های تکمیلــی بــه نحــوی
لحـاظ و سـاختار ماتریـس نهـادی بـه نحـوی
تنظیــم شــود کــه در بلندمــدت رشــد پایــدار
بــه وجــود آورد و دو هم‌راســتایی کــه گفتــه
شــد در بلندمــدت اتفــاق بیفتــد ،می‌توانــد
نظــام توزیــع برابرتــری بــه وجــود آورد؛ امــا
مســئله اصلــی اقتصــاد ایــران کــه آمــار
موجــود هــم گــواه آن اســت ،ایــن موضــوع
اسـت کـه «تکیـه مـا بـه سیاسـت‌های توزیعـی
اســت تــا سیاســت‌های مشــوق تولیــد»،
درحالی‌کــه دومــی بــر اولــی مقــدم اســت.
28
| شـماره | 22تابستان | 1403
