دانشیار ژئومورفولوژی گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان
ارتباط انسان با محیط طبیعی سابقه ای به درازای عمر بشر و دانش جغرافیا دارد، به‌طوری که این تأثیر و تأثر منجر به خلق فضاهای جغرافیایی متفاوتی شده است. واضح است که تکوین و تحول این فضا ها ارتباط مستقیم با تکامل و پیشرفت دانش بشری و به‌تبع آن دستیابی انسان به ابزار و تکنولوژی دارد؛ به عبارت دیگر فضاهای جغرافیایی به‌عنوان عرصه عملکرد گروه‌های مختلف انسانی، عینیتی حاصل از نقش‌پذیری و اثرگذاری افراد و گروه‌های انسانی در مکان و یا به سخن دیگر، پیامد عملکردهای متعامل دو محیط طبیعی و اجتماعی هستند و می توان آن ها را نوعی تولید اجتماعی در مکان به شمار آورد که تغییرات فضایی را به دنبال دارد.
امروزه رشد شتابان تکنولوژی موجب تأثیر این پدیده بر فضای جغرافیایی شده که توسط تکنولوژی و رسانه تعیین یافته و دیالکتیک اجتماعی- فضایی متفاوتی را آغاز می کند، به‌طوری که تأثیرات واقعی بر فضای جغرافیایی گذاشته و ساختار و کارکردهای آن را متحول می کند. لذا همان‌گونه که هایدگر بیان می کند، گفتمان عقلانیت ابزاری از رهگذر گشتل تكنولوژی، بازتولید می شود و فضای جغرافیایی را منبعی برای به دست آوردن سود فزاینده ی اقتصادی قرار می دهد؛ به‌طوری که کارکردهای اقتصادی و درآمد حاصل از آن منوط به کشف پتانسیل ها و فرصت های اقتصادی نهفته در آن فضا از یک طرف و ارائه آن به افراد و گروه های انسانی به نحو مطلوب از طرف دیگر می باشد. در همین راستا تحولات جمعیتی، تغییر الگوهای سکونتی و عملکردهای متفاوت گروه های انسانی، گردشگری را به‌عنوان رویکردی نوین در معادلات تجاری و اقتصادی بعد از انقلاب صنعتی مطرح نمود که هر روز نیز به اهمیت آن افزوده شده است؛ به‌طوری که امروزه گردشگری به‌عنوان یک صنعت، جایگاه و نقش تأثیرگذاری در اقتصاد کشورهای پیشرو ایفا می کند.
از نیمه قرن بیستم به بعد عواملی چون جهانی سازی، توسعه سرمایه داری، پیشرفت ابزارهای حمل و نقل و توسعه ارتباطات تکنولوژیکی منجر به توسعه صنعت گردشگری شده است؛ به‌طوری که این حوزه امروزه به‌عنوان سومین صنعت اقتصادی در جهان شناخته می شود. به گزارش بانک جهانی در اواخر سال 2005 این صنعت با ایجاد حدود 214 میلیون شغل در سطح جهانی نقش عمده ای ایفا کرده است. از سوی دیگر مطابق با جدیدترین گزارش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) تعداد گردشگران بین‌المللی در سال 2018 با رشد 6 درصدی همراه بوده و به تعداد 1,4 میلیارد نفر رسیده است. این رقم درحالی ثبت می شود که در سال 2017 مجموع 1 میلیارد و 323 میلیون سفر گردشگری انجام شده بود و نسبت به سال قبل از آن رشد 84 میلیونی سفرها را نشان می داد. در عین حال پیش بینی می شود تعداد گردشگران بین‌المللی در سال 2019 میلادی با رشدی بین 3 تا 4 درصد همراه شود؛ بنابراین می توان گفت که این حوزه چه تأثیری در درآمد ناخالص داخلی کشورهای پیشرو در این زمینه دارد.
به‌طورکلی درآمد حاصل از گردشگری در سطح بین المللی سرعتی بیش از تجارت جهانی داشته و در حال حاضر از نظر ارزش صادراتی درصد بسیار بالایی را تشکیل می دهد. 10,9 درصد از کل تولید ناخالص جهانی متعلق به صنعت گردشگری است و 11,4 درصد از کل سرمایه گذاری های جهانی تقریباً معادل 700 میلیارد دلار به صنعت گردشگری تعلق دارد. گردشگری با رقمی نزدیک 3,4 تریلیون دلار، سالانه به‌عنوان بزرگ‌ترین صنعت مطرح است و 11 درصد از تولید ناخالص داخلی را دربر دارد. علاوه بر این، این صنعت یکی از بزرگ‌ترین شاخه های ارزیابی پویایی یک ملت در سطح کلان و یا یک مکان در سطح خرد به شمار می رود. چرا که هم‌زمان می تواند بهترین داشته ها و میراث یک ملت را در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، محیطی، فرهنگی، سیاسی و تکنولوژیکی به معرض نمایش بگذارد. لازم به ذکر است محیط به‌شدت رقابتی صنعت، بنگاه های فعال در زمینه گردشگری را وادار می كند تا به دنبال روش های جدیدی برای بهبود مزیت های رقابتی خود باشند.
زنجیره تأمین گردشگری (TSCM)، یكی از استراتژی هایی است كه بنگاه های فعال در زمینه گردشگری می توانند برای افزایش مزیت رقابتی خود مورد استفاده قرار دهند. مدیریت زنجیره تأمین گردشگری یکی از استراتژی های افزایش مزیت رقابتی است که شامل تمامی تأمین‌کنندگان محصولات مانند تور اپراتورها، عوامل خرد مانند کنترل‌کنندگان محصولات و یا تأمین‌کنندگانی مانند ارائه‌دهندگان محل اقامت که به‌طور مستقیم با گردشگران در ارتباط هستند می شود. به عبارتی زنجیره تأمین صنعت گردشگری شامل بسیاری از عوامل گردشگری مانند، هتل ها، حمل و نقل، رستوران ها، صنایع دستی، دفع زباله، زیرساخت های مقصد و تمامی کسب‌وکارهای مقصد مورد نظر به‌منظور ارائه خدمات و بهبود عملکرد پایدار در کنار بهبود عملیات های مالی مقصد می شود. به‌طور کلی عملکرد زنجیره تأمین در صنعت گردشگری با در نظر گرفتن چهار عامل مالی (هزینه ها، سهم بازار و …)، غیرمالی (شاخص های عملکرد از جمله رضایت مشتری، درجه نوآوری، رضایت کارکنان و جنبش‌های گردشگری و…)، عوامل زیست محیطی (توسعه پایدار) و مدیریت ریسک زنجیره تأمین بررسی می شود. از سوی دیگر زنجیره تأمین خدمات گردشگری شامل هفت فرایند اصلی کسب‌وکار، مدیریت ارتباط با مشتری، مدیریت خدمات به مشتریان، مدیریت تقاضا، انجام و تحقق سفارش، مدیریت جریان تولید، تهیه- توسعه محصول و بازار است. مجموعه این عوامل همچون پلی بین پتانسیل ها و جاذبه های گردشگری مناطق مختلف و جامعه هدف گردشگری، نقش انکارناپذیری در رشد و توسعه صنعت گردشگری در مناطق مختلف خواهند داشت.
کشور ایران با دارا بودن مجموعه های متنوعی از پدیده های طبیعی، جاذبه های باستانی و تاریخی، موقعیت جغرافیایی و بسیاری موارد دیگر، ظرفیت بالایی برای جذب گردشگر و توسعه صنعت گردشگری دارد و استفاده مطلوب و مناسب از این ظرفیت ها می تواند به توسعه و رشد جامعه کمک شایانی نماید. در سند چشم انداز کشور نیز سهم ایران از برنامه جهانی گردشگری جذب 1,5 درصد گردشگران بین المللی یعنی حدود 20 میلیون نفر و با درآمدی حدود 25 میلیارد دلار پیش‌بینی شده است که روند کنونی توسعه فعالیت های گردشگری با این پیش بینی فاصله زیادی دارد. رشد جمعیت کشور، طی چند دهۀ اخیر و افزایش جمعیت جوان آن لزوم توجه به راهکارهای جدید برای ایجاد اشتغال در کشور را نمایان می سازد. وجود توان های مختلف گردشگری در سطح کشور و استفاده از این توان ها در جهت ایجاد درآمد و اشتغال می تواند یکی از این راهکارهای اشتغال‌زایی باشد.
واحد لوت از جمله ژئوسیستم های منحصر به فرد ایران و حتی جهان می باشد که سیر تکامل و تحول آن موجبات شکل‌گیری تنوع ذاتی آن را در کنار انحصار در خصوصیات محیطی فراهم نموده است. این دو ویژگی، یعنی تنوع و منحصر به فرد بودن، موجبات توانمندی های ذاتی این واحد در راستای توسعه گردشگری را فراهم نموده است. واحد لوت با وسعتی در حدود 54 هزار کیلومتر مربع از گرم‌ترین و خشک‌ترین بیابان های ایران و بلکه جهان است. شکل آن تقریباً به‌صورت گودی بیضی شکل با امتداد شمالی-جنوبی می باشد. طول آن در حوالی نصف‌النهار 59 درجه شرقی، بین شورگز در جنوب تا کوه رحیمی در شمال حدود 900 کیلومتر و بیشترین پهنای آن در امتداد مدار 30 درجه و 30 دقیقه شمالی بین کوه سور در مغرب و کوه ملک در مشرق حدود 240 کیلومتر است. ارتفاعات کرمان با روند تقریباً جنوبی-شمالی از بم تا نای بند، از طرف مغرب دشت لوت را احاطه کرده اند. مشرق آن را کوه های کم ارتفاع‌تری با جهت شمالی-جنوبی، از نهبندان در شمال تا پیش کوه های آذرین بزمان در جنوب محدود کرده اند. در شمال نیز ناهمواری های کم ارتفاع آتشفشانی و رشته های چین خورده قوسی شکل با تحدب شمالی مانند کوه رحیمی و کوه سیاه دشت لوت را محدود ساخته اند. در سمت جنوب حد طبیعی دشت لوت به ظاهر مشخص است، ولی رشته‌کوه مهمی وجود ندارد. در اینجا جاده بم-زاهدان را می توان به‌عنوان مرز جنوبی دشت لوت در نظر گرفت، اما کمی به‌طرف جنوب، سد کوهستانی متشکل از رسوب های آذر-آواری و آتشفشانی از بارز تا بزمان، چاله توپوگرافی لوت را از چاله جازموریان جدا می کنند. به این ترتیب رشته‌کوه‌هایی که از همه طرف چاله لوت را احاطه کرده، انزوای محلی و محیطی متضاد و متفاوت را برای آن فراهم نموده اند. بطور مثال تضاد ارتفاعی، بالای 3500 متر (ارتفاعات سیرچ) تا ارتفاعی حدود 150 متر، شکل گیری نگاره های طبیعی متنوع و متضادی را موجب شده است. از جمله:
– ارتفاعات پوشیده از برف، شهر ییلاقی سیرچ و آبگرم سیرچ در دل این ارتفاعات در مجاورت گرم‌ترین نقطه کره زمین در چاله لوت.
– موقعیت ساختاری چاله لوت و خلق فلات آتشفشانی گندم بریان، در کنار تنوع بی نظیر لندفرم های بادی همچون کلوت ها، برخان های متحرک، دشت ریگی منحصر بفرد، پهنه های ماسه ای گسترده، هرم های ماسه ای بی نظیر و …
– تنوع جاذبه های گردشگری در حوضه لوت از جمله، توریسم باستانی و تاریخی، توریسم درمانی، اکوتوریسم، توریسم فرهنگی و …
– تنوع پتانسیل های توریسم درمانی در حوضه لوت از جمله، شن درمانی، چشمه های آب گرم، نمک درمانی (هالوتراپی)، لجن درمانی، گیاهان دارویی و …
از طرفی تنوع فرآیندهای عمل‌کننده در حوضه لوت، پتانسیل بالایی درزمینه‌ی خلق مدل های طبیعی میکرو در علوم مختلف مثل زمین شناسی، ژئومورفولوژی، تکتونیک، اقلیم‌شناسی، باستان‌شناسی، تاریخ، هنر و … ایجاد نموده؛ به‌طوری که در جهان از آن به‌عنوان آزمایشگاهی طبیعی جهت آموزش و پژوهش در رشته های مذکور یاد می شود. همچنین گرم‌ترین نقطه کره زمین در چاله لوت در کنار کشف آثار باستانی تمدن باشکوه خبیص و شهر کوتوله ها جایگاه منحصربه‌فردی را به شهداد و لوت بخشیده است.
در همین راستا و با توجه به پتانسیل ها و قابلیت های بی نظیر بیابان لوت در زمینه‌ی گردشگری ازیک‌طرف و سهم ناچیز ایران و استان کرمان درزمینه‌ی اقتصاد گردشگری از طرف دیگر، بخش جغرافیای دانشگاه شهید باهنر کرمان سعی دارد با برگزاری سومین کنفرانس گردشگری بیابان لوت در اردیبهشت‌ماه 1402، ضمن معرفی قابلیت ها و توانمندی های بیابان لوت درزمینه‌ی گردشگری و انرژی های تجدیدپذیر، نقش مهمی در رونق اقتصادی و توانمندسازی جوامع محلی در این منطقه ایفا نماید.
در همین رابطه دبیرخانه کنفرانس، ضمن دعوت از سازمان ها و ارگان های دست‌اندرکار جهت برگزاری هرچه بهتر این کنفرانس، آماده دریافت مقالات ارزشمند پژوهشگران گرامی می باشد.
– آدرس سایت سومین کنفرانس بین‌المللی گردشگری بیابان لوت: lut3conf.uk.ac.ir
– آدرس ایمیل سومین کنفرانس بین‌المللی گردشگری بیابان لوت: lut3@conf.uk.ac.ir
• اطلس ملی گردشگری ایران، (1381)، انتشارات سازمان نقشه‌برداری کشور.
• Akadiri, S.S., Alola, A.A., Akadiri, A. Ch. (2019) The role of globalization, real income, tourism in environmental sustainability target. Evidence from Turkey. Science of The Total Environment, Volume 687, Pages 423-432.
• Hervani, A. A., Helms, M. M., & Sarkis, J. (2005). Performance measurement for green supply chain management. Benchmarking: An International Journal, 12(4), 330-353.
• Khadat al-Rasoul, Zahra and Reza Ghazavi and Seyed Hojat Mousavi (2016), Feasibility of Sustainable Desert Ecotourism Development in Shiraz Desert. Iranian Rangeland and Desert Research: 2016, Volume 23, Number 1, pp: 70-79.
• Yazdan Panah Shahabadi, Mohammad Reza and Hassan Sajjadzadeh, and Mojtaba Rafieian (2019), Explaining the Conceptual Model of Location Branding: A Review of Theoretical Literature. Bagh Nazar Journal, No. 16, pp: 13-33.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
