اگر فضای سرمایه‌گذاری به‌درستی اصلاح شود، معدن می‌تواند یکی از پیشران‌های اصلی رشد اقتصادی کشور باشد، مشروط بر اینکه رویکردمان از استخراج صرف مواد اولیه به تولید ارزش‌افزوده در زنجیره کامل معدن تغییر کند؛ امروز در کشورهای پیشرو معدنی، مواد اولیه صرفاً کالا نیستند، بلکه تبدیل به برند ملی شده‌اند. دکتر بهرام شکوری، رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران همچنین بر این نظر است که باید در سرمایه‌گذاری بخش معدن، مدل‌های مشارکتی را به‌کارگیریم و دیگر اینکه نظام واگذاری معادن در کشور باید مبتنی بر شایستگی و اجرای قاطع قانون باشد؛ زیرا که توقف فعالیت معادن به دلیل واگذاری‌های ناکارآمد، به زیان اقتصاد ملی است. شرح کامل پاسخ به سوال‌های ما را اینجا بخوانید.
فرهنگ سرمایه‌گذاری در بخش معدن کشور و چالش‌های سرمایه‌گذاری در آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
فرهنگ سرمایه‌گذاری در بخش معدن ایران، متأسفانه هنوز به بلوغ لازم نرسیده است. نگاه سنتی و کوتاه‌مدت به فعالیت‌های معدنی، نبود ثبات در مقررات و گاهی تداخل در اختیارات دستگاه‌ها، باعث شده سرمایه‌گذاری در این حوزه با ریسک ادراکی بالایی مواجه باشد. بخش قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاران، به‌جای نگاه بلندمدت بر پایه توسعه پایدار، به دنبال بهره‌برداری سریع و خروج هستند. برای اصلاح این وضعیت، باید به سمت شفاف‌سازی ساختارهای حقوقی، تقویت حکمرانی معدن، ایجاد مشوق‌های هدفمند و کاهش بروکراسی حرکت کنیم. اگر فضای سرمایه‌گذاری را به‌درستی اصلاح کنیم، معدن می‌تواند یکی از پیشران‌های اصلی رشد اقتصادی کشور باشد.
بهره‌برداری از معادن کشور چقدر اصولی است و یا چه فاصله‌ای از یک بهره‌برداری اصولی دارد؟
واقعیت این است که بخش زیادی از معادن کشور با رویکرد بهره‌برداری اصولی فاصله دارند. گاهی بهره‌برداری بدون مطالعات کافی، بدون پیوست‌های زیست‌محیطی، یا حتی بدون برنامه جامع فنی و اقتصادی آغاز می‌شود. این موضوع منجر به کاهش بازدهی معدن، تخریب محیط‌زیست و درنهایت از بین رفتن فرصت‌های اقتصادی بلندمدت می‌شود. بهره‌برداری اصولی یعنی استخراج مبتنی بر نقشه راه علمی، استفاده از فناوری‌های نو، رعایت ضوابط فنی و حفظ منابع برای نسل‌های آینده. تا زمانی که این نگاه حاکم نشود، پایداری در بخش معدن تحقق نمی‌یابد.
در مورد الگو و مدل‌های مؤثر برای سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های بخش معدن چه نکات و پیشنهادهایی را طرح می‌کنید؟
توسعه زیرساخت‌ها مانند برق، حمل‌ونقل، آب و فناوری اطلاعات، پیش‌شرط موفقیت بخش معدن است. ما باید از مدل‌های مشارکتی همچون Public-Private Partnership (PPP) استفاده کنیم؛ یعنی دولت زمینه را فراهم کند و بخش خصوصی پروژه‌ها را اجرا کند. همچنین برای مناطق معدنی دور از مرکز، دولت می‌تواند مشوق‌های منطقه‌ای، معافیت‌های مالیاتی یا اولویت در تخصیص منابع را در نظر بگیرد. یکی از پیشنهادهای مشخص، ایجاد نواحی صنعتی معدنی با زیرساخت‌های آماده، برای تسهیل سرمایه‌گذاری و تجمیع خدمات فنی و تجاری در یک منطقه متمرکز است.
به نظر شما بهترین شیوه واگذاری معادن چیست؟ جنابعالی در مورد فرصت‌ها و چالش‌های واگذاری معادن به‌صورت بسته‌های سرمایه‌گذاری به بهره‌برداران چه فکر می‌کنید؟
نظام واگذاری معادن باید مبتنی بر شایستگی و اجرای قاطع قانون باشد. ما معتقدیم که معدن باید به کسی واگذار شود که از صلاحیت فنی یا مالی برخوردار است، یا توان آن را دارد که با تشکیل یک تیم حرفه‌ای و جذب سرمایه، معدن را به بهره‌برداری اصولی برساند. آنچه در عمل اهمیت بیشتری دارد، اجرای قانون است؛ اگر فرد یا شرکت واگذارشونده، به هر دلیل نتواند در مهلت قانونی معدن را فعال کند، باید بدون تعارف و طبق قانون، پروانه بازپس‌گیری شده و به متقاضی واجد صلاحیت دیگری واگذار شود. توقف فعالیت معادن به دلیل واگذاری‌های ناکارآمد، به ضرر اقتصاد ملی و اشتغال‌زایی مناطق معدنی است.
در موضوع مقایسه برندینگ و بازاریابی مواد معدنی در جهان و ایران چه توضیحاتی ارائه می‌نمایید؟
در کشورهای معدنی پیشرو، مواد معدنی صرفاً یک کالا نیستند، بلکه تبدیل به برند ملی شده‌اند. استرالیا، کانادا و شیلی، به‌خوبی توانسته‌اند با ایجاد زنجیره‌های تولید، ارتقاء کیفیت و بازاریابی حرفه‌ای، برند معدنی خود را در بازارهای جهانی تثبیت کنند. در ایران، صادرات مواد اولیه با ارزش‌افزوده پایین، ما را از حضور مؤثر در بازارهای جهانی دور نگه داشته است. برای جبران این عقب‌ماندگی، باید به‌سوی توسعه صنایع پایین‌دستی، ارتقاء تکنولوژی فرآوری و هویت‌بخشی به محصولات معدنی صادراتی حرکت کنیم. این مسیر، هم درآمدزایی را افزایش می‌دهد و هم وابستگی ما را به نوسانات بازار جهانی کاهش می‌دهد.
در پایان چه نکاتی را لازم می‌دانید که اضافه فرمایید؟
امروز بیش از هر زمان دیگر، معدن می‌تواند موتور محرک توسعه کشور باشد؛ مشروط بر اینکه رویکرد ما از «استخراج مواد اولیه» به «تولید ارزش‌افزوده در زنجیره کامل معدن» تغییر کند. ما باید از اکتشاف تا فرآوری، صادرات و برندینگ، رویکردی جامع، فناورانه و اقتصادی اتخاذ کنیم. همچنین تعامل سازنده بین دولت، بخش خصوصی، دانشگاه و جامعه محلی، کلید موفقیت در توسعه پایدار معادن است. آینده معدن ایران، آینده‌ای درخشان است؛ اگر آن را با تدبیر، قانون‌گرایی و نوآوری مدیریت کنیم. ///
برای دریافت اخبار و اطلاعیه های مهم نشریه در خبرنامه نشریه مشترک شوید.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
