کشورهای واقع در منطقه نفت‌خیز خاورمیانه در صدد ایجاد تنوع در سبد انرژی مصرفی خود و عبور از سوخت‌های سنتی فسیلی قرار دارند. به باور کارشناسان حوزه انرژی و فعالان بازار، این مهم از طریق مطالعه و سرمایه‌گذاری بر اقسام انرژی تجدیدپذیر، محقق خواهد شد. امارات متحده عربی به‌عنوان مثال، در نظر دارد تا سال 2030 میلادی به سطح تقریبی 50 درصد انرژی سبز در سبد انرژی موردنیاز خود دست پیدا کند، از این‌رو این شیخ‌نشین حوزه خلیج‌فارس، در صدد توسعه صنایع مرتبط با تولید و بهره‌برداری از هیدروژن آبی خود است.
خاورمیانه‌ی امروز در مسیر توسعه صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های پاک در منطقه، با جدیتی مثال‌زدنی قرار دارد. این در حالی است که نفت و گاز کماکان منابع درآمدی شایانی را برای کشورهایی مانند عربستان، امارات و قطر به ارمغان می‌آورند. با این حال اما کشورهای یادشده با محور قرار دادن انرژی‌های بادی، خورشیدی و هیدروژن سبز و سایر منابع انرژی تجدیدپذیر، جایگاه رقابتی خود را در افق فراروی بازار انرژی جهانی، تثبیت می‌کنند.
نفت و گاز؛ متهمان ردیف اول
به باور کارشناسان محیط‌زیست، صنعت سوخت‌های فسیلی بیش از هر صنعت دیگری برای وضعیت بحرانی آب و هوایی که جوامع را دچار چالش‌های جدی کرده، سزاوار پرسش و سرزنش است. مصرف بی‌رویه نفت، گاز و زغال‌سنگ، تا ۹۰ درصد از مجموع دی‌‌‌‌‌اکسیدکربن منتشره در جو را به خود اختصاص می‌دهد. گازهای گلخانه‌ای حاصله، میانگین دمای کره زمین را افزایش داده و در نتیجه امواج مخرب گرما را منتشر می‌کنند. امواجی که صدها نفر را در سراسر جهان با مشکلات عدیده و بیماری‌های گوناگون، مواجه کرده است. علاوه بر این‌ها، افزایش دمای زمین، بسامد و شدت وقایع مخاطره‌آمیز آب‌وهوایی مانند آتش‌سوزی، سیل و توفان را افزایش می‌دهند. بزرگان نفتی در سراسر جهان، به نیکی از تأثیرات سوء زیست‌محیطی محصولات خود اطلاع دارند اما در راستای حفظ منافع، توصیه‌های کارشناسان امر را نادیده گرفته و به طرق مختلف نسبت به انکار تأثیرات مخرب سوزاندن سوخت‌های فسیلی بر جوامع بشری و محیط‌زیست، اصرار باطل دارند.
اقبال بازار انرژی به تجدید‌پذیرها
بازار بین‌المللی انرژی در حال گذار به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر و سازگار با محیط‌زیست است. همچنین با در نظر گرفتن این واقعیت که حجم وسیعی از ذخایر موجود نفت، گاز و حتی زغال‌سنگ دنیا رو به اتمام است، چندی است دیده می‌‌شود برخی از کشورهای واقع در خاورمیانه، منابع سرمایه‌ای جدید را به پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر و فناوری‌های پاک اختصاص می‌دهند تا از قافله حرکت جهان به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر عقب نمانند.
نکته قابل تأمل آن‌که برنامه‌ریزی‌شده تا انرژی خورشیدی که سال گذشته میلادی سهمی پایین‌تر از 5 درصد در تولید برق منطقه خاورمیانه داشت، تا میانه قرن جاری، به‌عنوان منبع اصلی مورد استفاده برای تولید برق این منطقه معرفی شود و حدود 50 درصد از سبد برق مورد نیاز کشورهای عمدتاً نفت‌خیز منطقه خاورمیانه را به خود اختصاص دهد. علاوه بر این، پیش‌بینی‌ها برای افق سال ۲۰۵۰، حاکی از آن است که منابع انرژی تجدیدپذیر ازجمله برق-آبی، در کنار انرژی حاصل از باد و خورشید، تا سه‌چهارم از سبد تولید برق خاورمیانه را پوشش دهند. این موضوع بیانگر وقوع جهشی قابل‌اعتنا در مقایسه با شرایط کنونی تأمین انرژی این منطقه خواهد بود. در شرایط کنونی، صنعت انرژی خاورمیانه در نقطه عطف تاریخی خود قرار دارد. بزرگ‌ترین منطقه تولید نفت و گاز در پاسخ به پیشرفت سریع تکنولوژی، رشد جمعیت و عزم جهانی برای کاهش انتشار کربن، تمرکز خود را معطوف توسعه و بهره‌برداری حداکثری از منابع انرژی تجدیدپذیر کرده است.
تا سال ۲۰۵۰ میلادی، تقاضای برق در این منطقه به نزدیک 2200 تراوات – ساعت در مقایسه با ۱3۰۰ تراوات – ساعت فعلی خواهد رسید. در این مسیر، تقویت و توسعه صنایع خرد و کلان، افزایش جمعیت و برقی‌سازی وسایل حمل‌ونقل، از محرک‌های مهم به‌حساب می‌آیند.
لازم به توضیح است که در جریان نشست آب‌وهوای COP28، که در امارات برگزار شد، بسیاری از رهبران حوزه خاورمیانه و حتی شمال آفریقا، در زمینه حفاظت از منابع طبیعی و محیط‌زیست، الزامات گسترده‌ای را تصویب کردند که بر اساس آن، انتظار می‌رود این دولت‌ها تا پیش از سال 2028 میلادی، حجمی در حدود 65 گیگاوات به ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر خود اضافه کنند. لازم به ذکر است، به علت موقعیت جغرافیایی و اقلیم منحصر به‌فرد این منطقه، انرژی خورشیدی تا فراتر از 80 درصد از رشد ظرفیت تعهد شده را به خود اختصاص خواهد داد.
نگاهی به چند پروژه موفق در خاورمیانه
در مورد عربستان دستیابی به اهداف جاه‌طلبانه توسعه انرژی تجدیدپذیر از سوی ریاض، تا حد زیادی به توسعه پروژه نئوم واقع در قسمت شمالی دریای سرخ وابسته خواهد بود. این پروژه آن‌گونه که اعلام شده است، برابر با 26 هزار کیلومتر‌مربع وسعت خواهد داشت که طبق برآوردها، تا کمتر از 15 سال آینده، تکمیل و آماده بهره‌برداری خواهد شد.
دولت عربستان اعلام کرده است که انرژی‌های تجدیدپذیر منبع اصلی تأمین انرژی مورد نیاز این پروژه خواهند بود.
ریاض همچنین قصد دارد یک مرکز سبز صنعتی به نام اکساگان را در داخل پروژه نئوم احداث و راه‌اندازی کند. عربستان ازجمله کشورهای پیش رو در منطقه خاورمیانه است که در نظر دارد تا پایان دهه جاری میلادی، به ترکیب انرژی 50 درصدی از اقسام انرژی تجدیدپذیر، در سبد انرژی خود برسد.
از سویی دیگر، امارات متحده عربی با در اختیار داشتن سه مورد از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های خورشیدی جهان، در نظر دارد تا پیش از سال 2030 میلادی و از طریق حمایت از سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از انرژی خورشیدی، به ترکیب حدود 45 درصدی از انواع انرژی تجدیدپذیر در سبد انرژی خود شامل مصارف صنعتی و خانگی دست یابد. بر اساس برآوردها، تنها مجموعه خورشیدی «نور» واقع در ابوظبی، سطح انتشار کربن امارات را تا فراتر از یک میلیون تن در سال کاهش خواهد داد. همچنین اعلام شده است که مجتمع خورشیدی تحت عنوان «رشید آل مکتوم» واقع در دبی، انرژی خورشیدی لازم با هدف تأمین انرژی قریب به یک میلیون منزل مسکونی را تا سال 2030 میلادی، تأمین کند.
دولت امارات امیدوار است این کشور تا سال 2050 میلادی، به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان هیدروژن سبز در جهان تبدیل شود. برای تحقق این مهم، این کشور سرمایه‌گذاری گسترده‌ای را معطوف توسعه صنعت هیدروژن کم‌کربن و در راستای اهداف راهبرد ملی هیدروژن خود در افق 2050، نموده است.
عمان نیز در نظر داد در این مسیر، خود را به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان شاخص هیدروژن سبز در منطقه معرفی کند. این کشور قصد دارد از زمین‌های وسیع خود با هدف راه‌اندازی مزارع خورشیدی و بادی برای تأمین انرژی تجدیدپذیر مورد نیاز در فرایند دستیابی به هیدروژن سبز، بهره‌برداری کند.
به باور کارشناسان حوزه انرژی، عمان با موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد خود، در زمره مناسب‌ترین کشورها برای تولید اقسام انرژی تجدیدپذیر مانند بادی و خورشیدی است.
دولت این کشور در نظر دارد تا پایان دهه جاری میلادی، به تولید حداقل یک میلیون تن و تا سال 2050، به رکورد تولید 8 میلیون تن هیدروژن سبز دست پیدا کند.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
