گیاهان دارویی؛ یکی از راه‌های نجات تمدن فلات مرکزی در مقابل چالش کم‌آبی

ایران رویشگاه اصلی بسیاری از گونه‌های دارویی با ارزش است. این گونه‌ها در شرایط طبیعی و با بارندگی مختصر، مواد مؤثره نسبتاً بالایی تولید می‌کنند كه می‌تواند با كشت اصولی آن‌ها افزایش یابد و از این رهگذر تولیدات گیاهان دارویی، مصرف داخلی و صادرات آن افزایش یابد. در مقایسه با گیاهان دیگر مثل گندم، جو و حبوبات، گیاهان دارویی سازگار با محیط به دلیل مصرف پایین آب می‌تواند با عملكرد قابل‌توجه ای تولید شود كه ازنظر درآمد و اشتغال مقرون به‌صرفه باشد هم‌چنین با توجه به خشک‌سالی‌های اخیر در کشور، کشت گیاهان دارویی می‌تواند راهکار مناسبی برای رهایی از بحران کم‌آبی باشد. با توجه به نظر کارشناسان در صنعت کشاورزی پیشرفت نخواهیم داشت مگر این‌که زمینه نوآوری را در این صنعت ایجاد کنیم. با توجه به اقلیم خشک، کم‌آب و بیابانی بودن بیش از ۷۰ درصد کشور، بهتر است به‌جای کشت محصولات پُرآب مانند یونجه، ذرت، جو و… گیاهان دارویی بکاریم باید توجه داشت که کشت محصولات پُرآب مقدار زیادی از ذخایر آبی ما را نابود می‌کند. از سوی دیگر می‌توان چنین پنداشت که واردات محصولاتی همچون گندم، ذرت، یونجه و …به کشور امکان‌پذیر است، ولی آب را نمی‌توان جز اقلام وارداتی دانست، ضمن این‌که گیاهان دارویی به علت عدم استفاده یا استفاده محدود از كودهای شیمیایی و سموم مختلف، یك محصول سالم خواهد بود و امروزه میل به مصرف گیاهان دارویی به‌ویژه گیاهانی بر پایه رژیم‌های لاغری و چاقی، کاهش و افزایش در امیال مختلف انسانی مانند امیال جنسی، رفع افسردگی، افزایش انرژی و گیاهان دارویی مؤثر بر سلامت و زیبایی پوست و مو در جوامع مختلف در حال افزایش است و روز به‌روز بر قیمت آن‌ها افزوده می‌شود. همچنین عوارض جانبی ناشی از مصرف داروهای شیمیایی تمایل مردم را به استفاده از گیاهان دارویی افزایش داده است؛ بنابراین آینده شغلی کاشت و پرورش گیاهان دارویی چشم‌انداز روشنی خواهد داشت.
کشور ایران یکی از بکرترین و مستعدترین مناطق برای پرورش و تولید انواع گیاهان دارویی است. در گذشته از این ظرفیت طبیعی که کارکردی بهداشتی- درمانی دارد، بهره‌برداری چندانی نمی‌شد، اما طی ۱۰ سال گذشته کشت و پرورش گیاهان دارویی و تولید اقلام دارویی، بهداشتی و آرایشی، مکمل‌های دارویی و خوراکی رشد چشمگیری داشته و شرکت‌های داروسازی به این سمت گرایش پیداکرده‌اند. از طرفی تولید و تجارت گیاهان دارویی در سال‌های اخیر با توجه به مزایای بسیاری که دارد رقم قابل‌ملاحظه‌ای را به خود اختصاص داده است. بر اساس گزارش بانک جهانی، بازار تولید و مصرف گیاهان دارویی جهان در سه دهه اخیر از کمتر از ۵ میلیارد دلار به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده است. این رقم تا سال ۲۰۵۰ میلادی به ۵۰۰ میلیارد دلار خواهد رسید. این آمار گویای افق روشن گیاهان دارویی در صنعت داروسازی جهان است.
تنوع گونه‌های دارویی دارای ترکیبات ارزشمند، گیاهان دارای ارزش اقتصادی بالا، تنوع اقلیمی برای تولید انواع گونه‌های دارویی، نیروی انسانی و منابع انرژی ارزان از پتانسیل‌های مهم کشور جهت توسعه کشت و صنایع مرتبط با گیاهان دارویی است. توجه و گرایش به محصولات طبیعی، منجر به توسعه استفاده صنایع مختلف غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی از گیاهان دارویی و ترکیبات طبیعی در تولیدات خود شده است. امروزه تولید و فرآیندسازی گیاهان دارویی از بازار بزرگ جهانی برخوردار است. تولید و فرآوری گیاهان دارویی به‌جز فواید پزشکی زمینه‌های مساعدی را در کارآفرینی و ایجاد شغل فراهم می‌نماید.