عضو هیئت نمایندگان و رییس کمیسیون کشاورزی اتاق کرمان
باید روش های آبیاری کم مصرف و کشت های جایگزین، مکانیزه و پربازده را به کاربست تا بتوان تولید ارزان، بهینه و قابل رقابت در بازار جهانی را رقم زد. آقای مهندس سید محمدرضا ترابی موسوی رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان با اشاره به این موضوع، اضافه می کند که نکته مهم در تولیدات کشاورزی این است که برخلاف بسیاری از تولیدات در کشاورزی باید قبل از تولید، ابتدا بازاریابی دقیق صورت پذیرد و بر آن اساس به تولید پرداخته شود. او می گوید صنایع تبدیلی باید توسعه پیدا کنند و دلیل عدم توسعه این صنایع در منطقه این است که درواقع احساس نیاز به وجود نیامده است و تا زمانی که امکان خام فروشی بوده، صادرات و فروش انجام شده است و با نبود شرایط فروش محصولات، صحبت از عدم‌حمایت دولت به میان آمده است. او می‌گوید وضع قوانین خلق‌الساعه، وضع عوارض بر محصولات، ضعف دیپلماسی اقتصادی، عدم اطلاع‌رسانی به تولیدکنندگان و عدم توانایی شرکت در نمایشگاه های بین المللی از ضعف های عمده در عرضه و صادرات محصولات کشاورزی است. وی عنوان می کند که کشاورزان همیشه در تأمین نهاده های کشاورزی موردنیاز خود با مشکل روبه‌رو هستند و برای رفع این مشکل به وزیر کشاورزی پیشنهاد داده اند تا مدیریت بررسی کیفیت و تأمین نهاده های کشاورزی را استانی کنند. او معتقد است که باید واردات کود و سموم مطابق استانداردها و بدون رانت آزاد شود. دعوت می کنیم مشروح این گفت و گو را مطالعه نمایید:
با توجه به اطلاعات بنده و ارتباطی که با تشکل‌ها داریم، از عملکرد آن‌ها در بحث سازمان‌دهی مشاغل در بخش کشاورزی راضی نیستیم. تشکل ها با توجه به رخ دادن مشکلات پیش آمده و ناخواسته، ببیشتر وقت و انرژی خود را صرف اعلان خسارت‌های بخش، کمبودها و بدهی‌های زیرمجموعه خودشان به دلایل مختلف از جمله تحریم و بحران کرونا کرده‌اند. با توجه به این که در استان نزدیک به 40درصد اشتغال در بخش کشاورزی است می‌طلبد که تشکل‌ها و انجمن‌های وابسته روی موضوع سازمان‌دهی مشاغل وقت بیشتری گذاشته و پیشنهاد می شود کمیسیون کشاورزی با تشکل‌ها به‌ویژه در این موضوع همکاری و تعامل بیشتری داشته باشد.
در بخش تولید، اولین و مهم‌ترین گزینه، تولید بهینه با مصرف کمِ نهاده‌های کشاورزی است که نتیجه آن، تولید ارزان و امکان رقابت در بازار جهانی است. در تولید بهینه و ارزان متأسفانه در اکثر موارد ما عقب هستیم. باید روش‌های آبیاری کم‌مصرف، روش‌های کاشت مکانیزه کم‌مصرف و پربازده و کشت‌های جایگزین را اجرا کرد. سازمان‌ها و نهادهایی که با کشاورزان در ارتباط هستند باید در بحث ترویج و اطلاع‌رسانی به کشاورزان در مباحثی از جمله آگاهی بخشیدن منافع آبیاری‌های کم‌مصرف و اجرای طرح‌ها ورود کنند؛ با این هدف که تولید محصولات کشاورزی بهینه شوند.
با نهایت تأسف عرض می‌کنم که در بخش صنایع تبدیلی از نظر کمیت و کیفیت بسیار ضعیف هستیم. البته با توجه به این که اکثر تولیدات استان خارج از فصل هستند و بازار خوبی دارند، بسیاری از دوستان معتقدند برای استان توسعه صنایع تبدیلی مقرون‌به‌صرفه و جواب‌گو نیست؛ اما نظر بنده این است که جهت حفظ اشتغال و تولید، وجود مشکلات بازار فروش و جلوگیری از نوسانات زمان افزایش تولید، وجود صنایع تبدیلی در کنار تولیدات امری ضروری است. برای مثال در فروردین و اردیبهشت امسال به دلیل شیوع بیماری کرونا مرزهای کشور بسته شد و محصولات کشاورزی فاسد شدند. اگر در همین شرایط صنایع تبدلی قوی در استان وجود داشت، گلخانه داران و کشاورزان با توجه به عدم توانایی قابلیت نگهداری محصولات این‌قدر متضرر نمی‌شدند؛ بنابراین برای جلوگیری از نوسانات قیمت بازار اعم از تولید و قیمت باید صنایع تبدیلی وجود داشته و بنده معتقدم جایابی صنایع تبدیلی لزوماً در جوار مناطق تولید محصولات قرار نگیرند و می‌توان در مناطقی که نیاز به اشتغال بیشتر یا توانایی سرمایه‌گذاری بیشتری است به‌صورت سهامی خاص یا عام اجرا و ایجاد شوند.
نکته مهمی که وجود دارد این است که تولیدات کشاورزی برعکس سایر تولیدات هستند؛ به عبارتی در بخش صنعت و معدن ابتدا باید تولید شکل گیرد و بعد بحث فروش به میان آید ولی در کشاورزی داستان از آخر به اول است؛ یعنی ابتدا باید بازاریابی به‌صورت دقیق انجام شود بعد از آن به تولید پرداخت و تعیین بازار فروش مناسب باعث ایجاد جهشی در تولید خواهد شد. ایجاد صنایع تبدیلی نیز از این قاعده مستثنی نیست، چرا که ابتدا باید بازاریابی کاملی صورت گیرد که کدام کشورها چه محصولات یا کالاهایی را نیاز دارند و چه تقاضایی دارند و بعد به تولید پرداخت و نتیجه آن این است که کشاورز همواره تولید، همواره فروش و همواره تقاضا خواهد داشت. در کنار رعایت موارد ذکرشده در بالا، تولید بهینه با قیمت تمام‌شده ارزان در دستور کار و برنامه‌ریزی قرار گیرد.
در مجموع صنایع تبدیلی ما کافی نیستند و باید توسعه پیدا کنند؛ دلیل عدم توسعه آن این است که احساس نیاز به وجود نیامده و همیشه فروش محصولات به‌صورت خام فروشی بوده است تا زمانی هم که امکان خام فروشی بوده، صادرات و فروش انجام شده است و در زمان نبود شرایط، محصولات فاسد شده و صحبت از عدم‌حمایت دولت به میان آمده است.
علاوه بر محصولات گلخانه‌ای و نیاز آن‌ها به صنایع تبدیلی، پسته نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. طبق آمار اعلامی از سوی جهاد کشاورزی، سالانه حدود 150 تا 250 هزار تن پسته تولید می‌شود. حال سؤال اینجاست، چند درصد از این تولید به‌صورت بسته‌بندی صادر شده است؟ چرا نباید این مقدار در کشور بسته‌بندی شود و اشتغال ایجاد نماید. دلیل آن عدم بازاریابی و برندسازی ما است؛ بنابراین گام اصلی در ایجاد صنایع تبدیلی، بازاریابی و فروش محصولات تولیدی سپس فرآوری محصولات کشاورزی است. همه به دنبال گوجه در کشور ما هستند نه رب گوجه! مسئله تلخ اینجاست که در برخی موارد مغز پسته از کشور ما خریده می‌شود با این شرط که جعبه آن سفید و بدون برچسب باشد. البته برندهایی وجود دارد که در خارج از کشور موفق بوده ولی درمجموع در موضوع برندسازی مخصوص بخش کشاورزی کار نشده و می‌طلبد آموزش‌های ترویجی لازم به کشاورزان و تولیدکنندگان داده شود و مسئله صادرات پسته با کیسه‌های 50 کیلویی! و درواقع خام فروشی بخش زیادی از محصولات کشاورزی متوقف شود.
اخیراً پیشنهادی مبنی بر ایجاد منطقه آزاد تجاری ویژه محصولات کشاورزی در جنوب استان کرمان توسط مسئولان و اتاق بازرگانی به عنوان نماینده بخش خصوصی مطرح‌شده و در حال پیگیری است. ایجاد چنین مراکزی امری ضروری است؛ چون‌که برای عرضه محصولات کشاورزی باید شاخص وجود داشته باشد. مسئله دیگری که به رفع مشکلات عرضه محصولات می‌تواند کمک نماید، شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی است که متأسفانه با توجه به هزینه‌های هنگفت ناشی از افزایش نرخ دلار در حال حاضر و عدم‌حمایت‌های لازم از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت، حضور شرکت‌های ما در نمایشگاه‌های بین‌المللی بسیار ضعیف است. موضوع دیگر استفاده از ظرفیت توریسم تجاری است که در دنیا حرف اول را می‌زند و در کشور ما نادیده انگاشته شده است.
اگر به برگزاری نمایشگاه و تورهای سیاحتی در زمان برداشت گل محمدی و گلاب‌گیری در شهر کاشان نگاهی بیندازیم، آن‌وقت متوجه می‌شویم که شهر کرمان با داشتن توانایی‌های بالقوه، چه قدر در استفاده از ظرفیت توریسم داخلی عقب است.
در مجموع نقش دولت و عدم‌حمایت آن در این حوزه، موضوع عدم اطلاع‌رسانی به تولیدکنندگان و عدم توانایی در شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی، عدم برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و تورهای سیاحتی و تجاری و مهم‌تر از همه نبود انگیزه در کشاورزان، تولیدکنندگان و صادرکنندگان در استفاده از این ظرفیت‌ها، همگی از عواملی هستند که منجر به عدم حل ضعف‌های این حوزه شده‌اند.
ما در کشور با وضع قوانین خلق‌الساعه و عدم ثبات قوانین و مقررات روبه‌رو هستیم. برای مثال امروز کشاورز یا صادرکننده‌ای قراردادی جهت صادرات محصول خرما عقد می‌کند و روز بعد از آن به دلیل نزدیکی ماه مبارک رمضان، قانون ممنوعیت صادرات خرما وضع می‌شود. با این شرایط کشاورز و صادرکننده ما از مدار خارج می‌شود!
مسئله تعیین عوارض برای محصولاتی مانند پیاز و مرغ به شکلی دیگر مانع از برخورداری از سهم بازار محصولات کشاورزی در دنیا است؛ برای مثال، سال قبل کلیه مراحل مختلف همکاری برای محصول مرغ از جمله بازاریابی با کشور افغانستان انجام شده است و زمانی که به مرحله قرارداد می‌رسد برای هر کیلو مرغ پنج هزار تومان عوارض اضافه می‌شود و نتیجه آن می‌شود که تاجر افغانی به‌جای همکاری با کشور ما با دیگر کشورهای همسایه مثل کشور پاکستان وارد مذاکره می‌شود.
بخش دیگر از این مسئله مربوط به ضعف دیپلماسی اقتصادی ما از جمله در کشورهای همسایه است که خود آن موجب جلوگیری از موانع قانونی در کشورهای هدف می‌شود؛ برای مثال، سال گذشته یکی از صادرکنندگان کشور محصول هندوانه را به سمت مرز ترکیه فرستاده و پس از ورود به استان دوم در ترکیه به دلیل وضع قانون منع ورود هندوانه به ترکیه از ایران، بار برگشت می‌خورد! بنابراین وجود دیپلماسی قوی در اینجا بسیار ضروری است. اگر به هر دلیلی قانونی وضع می‌شود حداقل برای کالاهایی که در راه هستند مدت‌زمانی را مشخص نمایند و یا با وضع قوانین متقابل از سمت کشور ما، کشور مقصد جرأت وضع چنین قوانینی را نداشته باشد.
با توجه به این که کمیسیون از فروردین‌ماه درگیر ارزیابی مشکلات کرونا بوده است، استان کرمان در این حوزه خوب عمل کرده است. در بخش کشاورزی و زیرمجموعه‌های آن‌هم استانداری و هم سازمان‌های ذی‌ربط از جمله سازمان جهاد کشاورزی، سازمان صنعت، معدن و تجارت، بانک کشاورزی حمایت‌هایی مانند بخشودگی‌ها و اهمال تسهیلات بانکی و … را داشته‌اند.
نکته مهمی که در اینجا وجود دارد این است که تولید محصولات کشاورزی در مالکیت بخش خصوصی است، اما مسئله تأمین نهاده‌های کشاورزی که مهم‌ترین آن‌ها تأمین کود و سموم است، در مدیریت دولت است. کشاورزان همیشه در بخش تأمین نیازهای خود به مشکل برمی‌خورند؛ برای مثال، در حال حاضر تأمین بذر برای گلخانه دارها و کشاورزان جالیزی، بزرگ‌ترین مشکل است؛ و اعتقاد بر این است که یک کیسه بذر معادل چند بشکه نفت است. مهم‌تر از آن بذرهای تقلبی وارد بازار شده که کشاورز مجبور است بذر را به‌صورت متفرقه تهیه نماید. با این که امسال محصولاتی مانند سموم و کود از ارز 4200 تومانی خارج و آزاد شد ولی واردات آن‌ها به‌صورت آزاد همچنان ممنوع است و هر کشاورز نمی‌تواند این محصولات را وارد نماید. بارها بنده عرض کردم باید واردات کود و سموم مطابق استانداردها و بدون رانت آزاد شود تا فروشنده داخلی در بازار رقابت نماید؛ نه این که که هر محصول بی‌کیفیتی وارد بازار شود و مردم با التماس آن را بخرند.
مواد اولیه و ریزمغذی‌های کودهای شیمیایی تولیدی داخل از خارج وارد می‌شوند. در ایران در مواردی این مواد اولیه با حجم زیادی کود حیوانی ترکیب‌شده و بدون نظارت بر کیفیت آن‌ها در اختیار تولیدکننده قرار می‌گیرد، البته کودهایی که توسط سازمان حمایت و پشتیبانی توزیع می شوند از این قاعده مستثنی هستند و کیفیت آن‌ها کنترل می‌شود.
از طرفی فارغ‌التحصیلان کارشناسی و دکتری در رشته کشاورزی در کشور ما، فروشندگان کود و سم هستند. البته توهینی به این قشر نباشد چون‌که فروشنده به دنبال فروش محصول خود است؛ برای مثال برخی از فروشندگان با پاک کردن دوره کارنس (ماندگاری) سم، آن را در اختیار تولیدکننده قرار می‌دهند؛ بنابراین ضعف اصلی ما در تأمین نهاده‌ها و بررسی کیفیت نهاده‌های کشاورزی است. برای حل این مسئله به وزیر محترم پیشنهاد کردیم که مدیریت بررسی کیفیت و تأمین نهاده های کشاورزی را استانی کنند تا در استان‌ها نظارت دقیق‌تری روی این امر صورت گیرد.
در مجموع مشکل اصلی این است که تولید محصولات کشاورزی در مالکیت بخش خصوصی است ولی تأمین و توزیع نهاده‌ها و مواد اولیه در دست دولت است. نهاده‌هایی که ارز دولتی ندارند و یا ارز آزاد یا نیمایی دارند باید واردات آن‌ها با تعیین استانداردهایی برای اشخاص و تجار، بدون رانت آزاد شود که در این صورت بازار رقابتی خواهد شد و کشاورز کیفیت محصول خود را بالا خواهد برد. در شرایطی که صادرکننده باید ارز خود را برگرداند و نیاز به تهاتر دارد، برگرداندن قسمتی از سرمایه در قالب کود و سمومی که طبق استانداردهای تعیین‌شده جهاد کشاورزی و سازمان‌های ذی‌ربط است، بسیار مؤثر و ضروری است.
موضوعی که در دستور کار کمیسیون قرار گرفته است، ارتباط با بازارهایی است که تاکنون در آن‌ها حضور پررنگی نداشته‌ایم. برای مثال علاوه بر بازار چین که سالانه 100 هزار تن پسته به آن صادر می‌شود، برای محصولات دیگر حتی محصول پسته باید دنبال بازارهایی باشیم که کمتر کالا صادر شده است و بازار هدف کشور نبوده‌اند و مهم‌تر از آن توجه به این نکته که چه محصولاتی و به چه شکلی صادر شوند تا نیاز آن‌ها را پوشش دهیم. در شرایط تحریم بهترین گزینه‌ها، کشورهای همسایه هستند و با توجه به تشکیل دفتر اتاق مشترک ایران و افغانستان در کرمان، کشور افغانستان یکی از گزینه‌های همکاری است. دلیل آن اولاً بازار مصرف خوب در این کشور و دوماً تسهیل ترانزیت بین کشور ما و کشورهای همسایه از جمله پاکستان، هند و تاجیکستان از طریق کشور افغانستان است.
برای شروع همکاری های مذکور، تجار افغان ساکن در افغانستان و ایران جهت صادرات و موضوعات امر ترانزیت اعلام آمادگی نموده‌اند.
در مجموع اولویت همکاری در بحث صادرات به کشورهای همسایه و در رأس آن‌ها افغانستان را قرار داده‌ایم. از طرفی دیگر کشور ما هم می‌تواند واردات محصولات کشور افغانستان از جمله زیره، مغز گردو، شیرخشت و … را گسترش داده تا به این وسیله سهم دو درصدی واردات به کشور از کشور افغانستان را نسبت به سهم 43 درصدی پاکستان و 42 درصدی هندوستان از واردات از این کشور را افزایش دهیم.
کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی با افتتاح دفتر مشترک ایران و افغانستان در کرمان، رسماً آمادگی خود را جهت تسهیل ارتباطات بین تجار معتبر ایرانی و افغان اعلام می‌نماید.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
