ژنوتیپ برتر؛ معرفی دو رقم گلرنگ با عملکرد و کیفیت روغن بالا از دستاوردهای مهم پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی دانشگاه شهید باهنر کرمان

از میان گیاهان روغنی با کیفیت و کمیت روغن بالا و بومی ایران، گلرنگ با توانایی تحمل نسبی بالا به تنش‌های غیر زیستی از جمله شوری و خشکی به عنوان یک گیاه روغنی مهم برای نواحی خشک و نیمه‌خشک بسیار مورد توجه است. این گیاه بومی دامنه تنوع ژنتیکی وسیعی در ایران دارد و به دلیل ویژگی‌های مطلوب و خاص؛ نظیر استفاده‌های دارویی و غذایی از گل‌های آن، تولید روغن نباتی با کیفیت بالا به دلیل بیش از 90 درصد اسیدهای چرب غیراشباع خصوصاً لینولئیک و اولئیک، تولید کنجاله به عنوان مکمل غذایی برای دام، مقاومت نسبتاً زیاد آن به تنش‌های محیطی (مانند خشکی، شوری و سرمای زمستانه)، از اهمیت خاصی برخوردار است. با توجه به بحران آب در کشور، تولید و معرفی گیاهان مقاوم به کم‌آبی و با پتانسیل بالای عملکرد از جمله گلرنگ از ضرورت‌هاست.

طی 12 سال فعالیت علمی منسجم بر روی گلرنگ، 324 ژنوتیپ متنوع از نقاط مختلف جهان جمع‌آوری گردید و ضمن ارزیابی‌های چندین سال و مکان، پتانسیل سنجی در شرایط تنش‌های محیطی، توالی یابی ژنوم این ژرم پلاسم نیز انجام گرفته است. با هدف افزایش عملکرد دانه، روغن و ارتقاء میزان اولئیک اسید تلاقی‌های متعددی بین ارقام خارجی با ارقام برتر ایرانی صورت گرفته است و دو رقم پاییزه گلرنگ با مشخصات ذیل توسط محققین این پژوهشکده آقای دکتر قاسم محمدی نژاد و خانم دکتر فاطمه ابراهیمی آماده معرفی می‌باشد.
– رقم با پتانسیل عملکرد بالا (5/2 تا 3 تن در هکتار)، تعداد غوزه زیاد (به طور متوسط تعداد 40 تا 50 غوزه)، وزن هزار دانه بالا (50 گرم) و درصد روغن 20 تا 27 درصد که مناسب جهت کشت پاییزه می‌باشد. این رقم با نیاز آبی کم و عملکرد مناسب جهت بهره  وری بیشتر آب در مناطق خشک مناسب می  باشد. معرفی ژنوتیپهای برتر گلرنگ متحمل به تنش خشکی و با عملکرد بالای روغن علاوه بر ارتقاء شاخص بهره‌وری مصرف آب در بخش کشاورزی، افزایش تولید محصول به ازا واحد حجم مصرفی را به دنبال دارد. تحمل بالا به شوری و خشکی، مصرف 2,5 هزار مترمکعب آب کمتر در هر هکتار نسبت به ارقام مرسوم، زودرس بودن، بدون خار و رنگ گلبرگ آن قرمز و در نتیجه بازارپسندی آن از جمله خصوصیات دیگر رقم جدید گلرنگ است.
– رقم بدون خار با 32 درصد روغن و درصد بسیار بالای اولئیک اسید (80 درصد) مناسب جهت کشت پاییزه. عملکرد آن حدود 2,5 تن در هکتار می‌باشد. تأکید بر زودرسی، نبود خار، تعداد و اندازه قوزه مناسب علاوه بر کمیت و کیفیت روغن آن دلیل انتخاب این رقم از جمعیت حاصل از تلاقی بود. ارتفاع این رقم حدود 90 سانتی‌متر و حداکثر تعداد قوزه در بوته این رقم 40-30 عدد می‌باشد. وزن هزار دانه این رقم 35 تا 40 گرم می‌باشد رنگ گل آن در ابتدا نارنجی متمایل به قرمز و بعد از گذشت چند روز قرمز تیره می‌شود. در طی ایجاد نسل اول و نسل‌های در حال تفکیک جهت شناسایی لاین برتر و رسیدن به این رقم از نشانگرهای مولکولی بهره گرفته شده است.