ویژگی‌های مثبت و منفی ارزهای دیجیتال

امروزه ارز دیجیتال به‌عنوان یک بازار مالی در اغلب کشورهای جهان مطرح شده است و سرمایه گذاران زیادی به فعالیت در آن علاقه‌مند شده اند. ارزهای دیجیتال انواع مختلفی دارد که مهم ترین آن‌ها رمزارزها 1 هستند. استفاده از رمزارزها، تغییر بی سابقه ای را در تاریخ زندگی بشر رقم زده است و امکان نقل و انتقالات مالی بدون نیاز به حضور واسطه ای نظیر بانک ها و دیگر مؤسسات مالی را فراهم نموده است. رمزارز به صورت دیجیتال یا مجازی در بستر رایانه ها ایجاد شده و امنیت آن با استفاده از روش های رمزنگاری تأمین می شود. رمز‌ارزها مشابه با ارزهای معمولی مانند «دلار» و «یورو» که به‌عنوان ارزهای فیات شناخته می شوند، برای خریدوفروش کالاها و خدمات به کار می روند، با این تفاوت که برخلاف ارزهای فیات، معمولاً توسط هیچ مرجع مرکزی صادر نمی شوند و بنابراین از دخالت یا دست‌کاری دولت ها مصون هستند.
اغلب رمزارزها، شبکه های غیرمتمرکز مبتنی بر فناوری زنجیره بلوکی2 هستند. بیت کوین3 اولین و محبوب ترین رمزارز است که در سال 2009 توسط فرد یا گروه ناشناسی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو4 بر بستر زنجیره بلوکی عرضه شد. زنجیره بلوکی یک نوع سیستم ثبت اطلاعات و گزارش است. تفاوت آن با سیستم های دیگر این است که اطلاعات ذخیره شده روی آن، میان همه اعضای شبکه به اشتراک گذاشته می شوند و با استفاده از رمزنگاری، امکان حذف و دستکاری اطلاعات ثبت شده، تقریباً غیرممکن می شود. دفتر کل توزیع شده زنجیره بلوکی، برای ثبت و تأیید تراکنش ها نیازی به نهاد واسطه نداشته و می تواند امنیت، تغییرناپذیری، قابلیت ردیابی و شفافیت در تراکنش ها را با وجود ناشناس بودن هویت طرفین مبادله، فراهم نماید. کارشناسان بر این باورند که زنجیره بلوکی و فناوری های مرتبط با آن بسیاری از صنایع از جمله امور مالی و حقوقی را دگرگون می سازد.
رمزارزها را می توان از طریق فرآیند استخراج5، خرید از صرافی های آنلاین یا دریافت به‌عنوان وجه کالاها و خدمات به دست آورد. برای نگهداری و دسترسی به رمزارزها از کیف پول های دیجیتال استفاده می شود. این کیف پول های دیجیتال در حقیقت نرم افزارها یا سخت افزارهایی هستند که با استفاده از آن‌ها می توان دارایی‌های دیجیتال را نگهداری یا ارسال کرد.
البته هنوز همه سرویس های ارائه‌دهنده تجارت الکترونیک امکان خریدوفروش با رمزارزها را ندارند و حتی رمزارزهای محبوب مانند بیت کوین نیز به سختی برای معاملات خرده فروشی استفاده می شوند. با این حال، رشد سریع قیمت ها و افزایش قابل توجه ارزش بازار رمزارزها در سال های اخیر باعث محبوبیت آن ها به‌عنوان ابزار معاملاتی شده است. رمزارزها با هدف ایجاد تحول در زیرساخت های مالی معرفی شده‌اند، اما همانند دیگر جنبه های فناوری، استفاده از آن ها در کنار مزایایی که برای ما به ارمغان می آورد، معایبی نیز دارد. در ادامه به ویژگی های مثبت و منفی رمزارزها خواهیم پرداخت.

مزایای استفاده از رمزارزها

* غیرمتمرکزسازی: اولین و مهم ترین مزیت رمزارزها را می توان ارائه یک سیستم غیرمتمرکز برای تبادلات مالی دانست. در این سیستم برای ایجاد اعتماد میان طرفین معامله، نیازی به استفاده از واسطه های متمرکز مانند بانک ها و مؤسسات مالی نیست؛ بنابراین با حذف قدرت مرکزی، قدرت کنترل و تصمیم گیری میان همه اعضا توزیع شده و امکان ایجاد بحرانی همانند بحران مالی 2008 را از بین می برد.
* همتا به همتا6: رمزارزها امکان انتقال مستقیم وجوه بین طرفین معامله را بدون نیاز به شخص ثالث مورد اعتماد فراهم می کنند که باعث تسهیل فرایندهای مالی می شود. تضمین معاملات رمزارزها با روش های رمزنگاری و سازوکارهای تشویقی مانند اثبات کار 7 صورت می گیرد.
* سرعت: از آنجا که در معاملات رمزارزها واسطه ها حذف می شوند، انتقال آن‌ها میان طرفین معامله سریع تر از ارزهای فیات است. وام های لحظه ای8 که به وام های بدون وثیقه نیز معروف‌اند، نمونه خوبی از نقل و انتقالات مالی سریع هستند که در عرض چند ثانیه قابل اجرا می باشند.
* قابلیت جابه‌جایی آسان: یکی از مشخصه های پول قابلیت جابجایی است؛ به این معنی که حمل و استفاده از آن باید آسان باشد. برای انتقال رمزارز کافی است آدرس کیف پول گیرنده آن مشخص باشد. سپس با اسکن یک کد QR در کیف پول، می توان هر مبلغی را به راحتی و بدون نیاز به واسطه منتقل کرد.
* کارمزد متغیر: در رمزارزهایی مانند بیت کوین، هر تراکنش برای نهایی شدن فرآیندی به نام استخراج را طی می کند. در این فرآیند، همه  تراکنش هایی که تأیید شده باشند در دفترکل زنجیره بلوکی ذخیره می شوند. این کار توسط استخراج‌کننده9 انجام می شود که در ازای وقت و انرژی صرف شده برای استخراج، کارمزد دریافت می کند. کارمزد هر تراکنش متغیر بوده و توسط فردی که قصد انجام تراکنش دارد تعیین می شود.
* امنیت: رمزارزهایی مانند بیت کوین که از زنجیره بلوکی به‌عنوان فناوری پایه استفاده می کنند، دارای امنیت بالایی هستند. زنجیره بلوکی به دلیل استفاده از الگوریتم های پیچیده رمزنگاری و قوانین نرم افزاری منحصربه‌فرد، اطلاعات تراکنش ها را به نحوی ذخیره می کند که دستکاری و جعل آن ها برای مهاجمان بسیار دشوار باشد؛ به‌عنوان مثال در شبکه بیت کوین برای ایجاد اجماع و توافق از سازوکار اثبات کار استفاده می شود. این کار امکان دو بار خرج کردن پول را از بین برده و مقاومت شبکه برای هجوم یا دستکاری را بالا می برد.
* شفافیت: استفاده از زنجیره بلوکی به‌عنوان بستر رمزارزها باعث شفافیت در معاملات می شود. زنجیره بلوکی یک ثبت عمومی از اینکه چه کسی مالک چه چیزی است را ارائه می کند و امکان ردگیری و بررسی اطلاعات تراکنش ها همیشه وجود خواهد داشت.
* حفظ حریم خصوصی: یکی از ویژگی های مهم رمزارزها، حفظ حریم خصوصی افراد است. برای اتصال به شبکه، ارائه اطلاعات هویتی لازم نبوده و آدرس ها ناشناس هستند.
* سرمایه گذاری: ارزش بازار رمزارزها در دهه گذشته به شدت افزایش یافته و سرمایه گذاری در رمزارزها می تواند سود خوبی را به همراه داشته باشد. در 20 دسامبر 2021، ارزش بازار بیت کوین بیش از 862 میلیارد دلار بود.
* معاملات حواله ای: یکی از برجسته ترین موارد استفاده از رمزارزها، به کارگیری آن‌ها به‌عنوان واسطه ای برای تسهیل نقل‌وانتقال پول در سراسر جهان است که با عنوان معاملات حواله  ای شناخته می شود. در چنین موردی یک ارز فیات به بیت کوین یا هر رمزارز دیگر تبدیل شده، از مرزها انتقال یافته و متعاقباً به ارز فیات مقصد تبدیل می شود. این روش، فرایند انتقال پول را ساده تر و ارزان تر می کند.

معایب استفاده از رمزارزها

* قابلیت ردگیری: همانطور که قبلاً نیز گفته شد، در بیت کوین تراکنش ها با آدرس های ناشناس انجام می شوند؛ به بیان دقیق می توان گفت که چنین شبکه ای ناشناس نیست، بلکه وابسته به نام مستعار است. روش های مختلفی برای پیوند زدن این آدرس های ناشناس با هویت واقعی افراد وجود دارد و اگر یک نهاد قانونی بتواند به هر شکلی این کار را انجام دهد، با توجه به ثبت شفاف همه تراکنش ها در زنجیره بلوکی، دیگر برای آن آدرس حریم خصوصی وجود ندارد. البته رمزارزهای دیگری مانند مونرو10، برای ارائه سطح بالاتری از حریم خصوصی معرفی شده اند.
* سؤالات حقوقی: وضعیت حقوقی رمزارزها از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. در برخی از کشورها استفاده از آن‌ها به‌عنوان ابزار معامله رایج است، در حالی که در برخی دیگر غیرقانونی است. بسته به ساختار قضایی کشورها، موضع گیری نسبت به رمزارزها و به تبع آن قوانین مالیاتی مربوط به آن متفاوت است. برخی آن را به‌عنوان دارایی و برخی به‌عنوان ارز به رسمیت شناخته اند و گروه سومی از کشورها نیز تنها در حال رصد تحولات هستند.
* تمرکز در مالکیت: غیرمتمرکز بودن رمزارزها و توزیع ثروت و قدرت میان اعضای شبکه در تئوری اولیه آن ها مطرح شده است. در حالی که در واقعیت، مالکیت آن ها بسیار متمرکز شده است. مطالعه ای در MIT نشان داد که تنها 11000 سرمایه گذار، 45 درصد ارزش بیت  کوین را در اختیار دارند. این موضوع را می توان یکی از مهم ترین معایب رمزارزها در نظر گرفت، زیرا عده ای خاص می توانند قیمت ها را کنترل کرده و باعث زیان سرمایه گذاران خرد گردند.
* تمرکز در استخراج: یکی از شعارهای اولیه بیت کوین این بود که هر کسی قادر است با استفاده از یک رایانه متصل به اینترنت وارد شبکه شده و این رمزارز را استخراج کند. با وجود این که این امر در ابتدای تولد بیت‌کوین کاملاً امکان پذیر بود، اما با گذشت زمان و افزایش سختی شبکه همراه با افزایش مصرف انرژی، عملاً تنها شرکت های بزرگ قادر به استخراج بیت کوین هستند که منجر به تمرکز فرایند استخراج می شود. بر اساس مطالعه MIT، 90 درصد استخراج بیت کوین تنها توسط 10 درصد استخراج کنندگان انجام می شود.
* سرقت: اگرچه فناوری زنجیره بلوکی امنیت بالایی را برای شبکه رمزارزها فراهم می کند، اما سایر مخازن نگهداری مانند صرافی ها و کیف پول ها را می توان هک کرد. در طول سال های اخیر، تعدادی از صرافی  ها و کیف‌پول های دیجیتال هک شده اند که گاهی به سرقت میلیاردها دلار رمزارز انجامیده است.
* فعالیت های مجرمانه: نگرانی های زیادی در مورد استفاده از رمزارزها در فعالیت های مجرمانه مانند قاچاق و پولشویی وجود دارد. در ابتدای معرفی، بستر رمزارزها بهشتی برای پولشویی و تأمین مالی تروریسم تصور می‌شد؛ اما به مرور زمان و با افزایش دانش مردم و دولت ها در این زمینه، مشخص شد که این ادعا کاملاً درست نیست و امکان پیوند زدن آدرس های ناشناس با هویت واقعی افراد وجود دارد. با این حال هنوز نیز بخشی از حجم معاملات رمزارزها مربوط به فعالیت های غیرقانونی است.
* نوسان: قیمت رمزارزها فراز و نشیب‌هایی داشته و چرخه‌های مختلف اوج و سقوط را پشت سر گذاشته است؛ به‌عنوان مثال بیت‌کوین در طول تاریخ خود، افزایش سریع و سقوط در ارزش را در سال 2017 تجربه کرد. این سرعت بالای تغییرات می‌تواند خسارات مالی قابل توجهی را به سرمایه‌گذاران بی‌پروا وارد کند.
در این نوشتار، رمزارزها و ویژگی های مثبت و منفی آن ها مورد بحث قرار گرفت. به طور کلی مزایای استفاده از رمزارزها را می توان در انتقال پول سریع تر و ارزان تر و ارائه یک سیستم مالی غیرمتمرکز بدون نیاز به نهاد واسطه دانست. همچنین نوسانات قیمتی بالا، مصرف انرژی زیاد برای فرایند استخراج و استفاده در فعالیت های مجرمانه از معایب استفاده از آن ها می باشد.