خشکی و خشکسالی نتیجه اثرات متقابل ویژه بین محیط‌زیست طبیعی و اجتماعی است. بدیهی است اثرات خشکسالی نه‌تنها روی تولیدات کشاورزی مؤثر بوده بلکه به‌طور همزمان بر روی تمام ابعاد زندگی موجودات این کره خاکی تأثیرگذار می‌باشد. به هر حال مفهوم خشکسالی مفهومی پیچیده است. در بسیاری از سال‌ها، رخداد خشکسالی برای مدتی مشخص نیست از این‌رو شناسایی خشکسالی خود یافته‌ای ارزشمند برای مدیریت منابع آبی مناطقی چون ایران که بخش اعظم آن را مناطق خشک و نیمه‌خشک تشکیل می‌دهد محسوب خواهد شد. خشکسالی معلول یك دوره شرایط خشك غیرعادی است كه به‌اندازه كافی دوام داشته باشد. خشکسالی حالتی نرمال و مستمر از اقلیم است. گرچه بسیاری به اشتباه آن را واقعه‌ای تصادفی و نادر می‌پندارند. این پدیده تقریباً در تمامی مناطق اقلیمی رخ می‌دهد و بایستی در مقایسه با شرایط اقلیمی و هیدرولوژیكی متوسط در درازمدت مورد ارزیابی قرار گیرد. بعلاوه زمان و تأثیر بارش نیز مهم است. پدیده‌های اقلیمی دیگر مانند درجه حرارت زیاد، رطوبت نسبی كم نیز در اغلب موارد با خشكسالی در بسیاری از مناطق جهان توأم است و می‌توانند به نحو قابل ملاحظه‌ای شدت آن را افزایش دهند.
از نظر هواشناسان خشکسالی بارش كمتر از حد معمول كه منجر به تغییر الگوی آب‌وهوایی می‌گردد، تعریف می‌شود؛ بنابراین خشکسالی از نظر هواشناسی اساساً به حالتی از خشكی ناشی از كمبود بارندگی اطلاق می‌شود. اقلیم‌شناسان خشکسالی را یك پدیده طبیعی دانسته‌اند كه در اثر تغییرات الگوهای آب‌وهوایی ناشی از كاهش نزولات جوی كمتر از حد معمول خود به‌وجود می‌آید و ادامه آن نیز موجب عدم تعادل اكولوژیكی و هیدرولوژیكی می‌شود. امروز شاخص‌های کلاسیک متعددی برای ارزیابی شدت خشکسالی به کار برده می‌شود. سادگی و پیچیدگی روش‌ها تابعی از متغیرهایی است که در این روابط ریاضی تعریف می‌شوند. شاخص‌های خشکسالی به‌منظور استفاده بیشتر از داده‌های خام جهت قابل فهم بودن آن‌ها و همچنین ایجاد قدرت تصمیم‌گیری برای طراحان و برنامه‌ریزان معمولاً تنها به‌صورت یک عدد بیان می‌شوند. اگرچه هیچ شاخص عمده‌ای از نظر کم و کیف بالاتر از بقیه شاخص‌ها نیست، اما بعضی از شاخص‌ها ممکن است برای بعضی کاربران مناسب‌تر باشند.
شاخص استاندارد بارش تبخیر و تعرق SPEI بر اساس میزان بارندگی و درجه حرارت و محاسبه تبخیر و تعرّق و بیلان آب به نام شاخص بارندگی تبخیر و تعرّق استاندارد شده تعریف می گردد. این شاخص توانایی محاسبه شاخص خشکسالی در مقیاس‌های زمانی مختلف را دارد و همچنین می‌تواند اثرات تغییرات درجه حرارت را در ارزیابی خشکسالی لحاظ نماید. در اقلیم های مختلف کشور به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک که میزان تبخیر و تعرّق پتانسیل بسیار زیاد است، متغیر دما و تأثیر آن بر بیلان آب دارای اهمیت ویژه‌ای است. در بررسی خشکسالی هواشناسی با استفاده از شاخص SPEI افزایش مدت دوره بررسی (36-48… تا 120 ماهه) بیانگر خشکسالی‌های اندوخته و تجمیع یافته‌ای است که در بستر طبیعت باقی مانده است.
در نقشه‌های زیر تغییرات پهنه‌بندی خشکسالی استان کرمان در دوره‌های مختلف نشان داده شده است.
با توجه به تحلیل آمار در دوره سی‌ساله در استان کرمان در دوره آماری مورد مطالعه، 12 سال خشکسالی و 3 سال شرایط به‌صورت نرمال بوده است، سال‌های 1382،1383 و 1388 سال‌های ترسالی یا شرایط نرمال داشته‌اند و نزدیک به 3 دوره 4 ساله مداوم شرایط خشکسالی بر استان حاکم بوده است. زمستان سال ۱۳۹۹ کم بارش‌ترین زمستان استان کرمان در ۵۰ سال اخیر بوده است. تغییرات بارش در استان کرمان از سال 1380 به‌جز در لاله‌زار و کهنوج، بارش در سایر شهرها روند کاهشی دارد. همچنین در تمام ایستگاه‌ها چندین تغییر ناگهانی در متوسط بارش سالانه مشاهده شده که بیانگر نوسان اقلیم منطقه است. این نتایج متفاوت، تغییر نامنظم مکانی بارش را نشان می‌دهد.
میانگین بارش سال زراعی جاری ۱۴۰۰-۹۹ تا تاریخ ۱۴/۰۱/۱۴۰۰ به میزان 35.3 میلی‌متر به ثبت رسیده است.
که این میزان در مدت مشابه سال گذشته و بلندمدت به ترتیب ۱۴۵ و ۱۱۳ میلی‌متر است.
استان کرمان نسبت به دوره مشابه سال قبل ۷۶ درصد کاهش و نسبت به آمار بلندمدت مشابه به میزان ۶۹ درصد کاهش در بارندگی دارد. در بین ایستگاه‌های استان، بیشترین بارش طی این مدت در شهرستان کوهبنان به میزان ۸۸ میلی‌متر و کمترین مقدار آن در شهرستان ریگان به میزان 4.5 میلی‌متر به ثبت رسیده است. شهر کرمان تاکنون 36.5 میلی‌متر بارش داشته که این میزان در بازه زمانی مشابه سال گذشته و بلندمدت به ترتیب ۱۰۷ و ۸۲ میلی‌متر می‌باشد؛ بنابراین بارش در شهرستان کرمان نسبت به دوره مشابه سال قبل ۷۰ درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه بلندمدت، ۴۶ درصد کاهش نشان می‌دهد.
بنابراین با توجه به مدل‌سازی‌های اقلیمی و تغییر شرایط آب و هوایی در آینده و تغییر نوع بارش‌ها از جامد به مایع و رگباری شدن بارش‌ها و همچنین به علت خزنده بودن خشکسالی و عملکرد نامحسوس آن، شناسایی سال‌های خشکسالی و مناطق تحت سیطره خشکسالی، یافته مهمی محسوب می‌شود که نیاز به تحلیل های زیادی دارد. خشكسالی هواشناسی اولین نوع خشكسالی است كه اتفاق می‌افتد و در صورت تداوم منجر به وقوع خشكسالی های دیگر می‌شود؛ لذا لازم است تصمیم‌گیری‌ها در سطوح بالای مدیریتی که به مدیریت ریسک خشکسالی توجه بیشتری نسبت به مدیریت بحران شود.
پارامترهای اقلیمی در مقیاس زمان و مكان به دلایل زیادی تغییر می‌کنند كه باید نحوه تغییرات آن‌ها بر اساس مشاهدات و با بهره گیری از روش‌های آماری تعیین شود. تحلیل روند از جمله مهم‌ترین روش‌های آماری است كه به‌طور گسترده برای ارزیابی اثرات بالقوه تغییر اقلیم بر روی سری‌های زمانی هیدرولوژیكی مانند سری‌های مشاهداتی دما، بارش و جریان رودخانه در نقاط مختلف جهان استفاده شده است.
بررسی سی‌ساله دما نشان می‌دهد که کمینه مطلق دما تغییرات ناگهانی و معنی‌داری مشاهده نشده و روند طبیعی را دنبال می‌کند. در حالی که حداكثر مطلق دما و روزهای با دمای 30 و بیشتر با حاكمیت روند مثبت و روزهای برفی و یخبندان دارای روند كاهشی می‌باشد.
بیشینه دما قبل از سال 1371 تا 1389 روند مثبتی را داشته است و از سال 1371 دما بدون جهش و تغییر معنا‌داری، روند طبیعی دمای بیشینه را تجربه كرده است. در سال 1389 بیشینه دما دارای یک جهش منفی است. در طول دوره آماری 30 ساله کمینه دما روند افزایشی را داشته است.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
