در سال 1397 به‌طور متوسط هر کیلو کالای صادره از گمرکات کرمان فقط 53 سنت یعنی حدود 6000 تومان ارزش مالی داشته است که نشان‌دهنده این است که از سطح تکنولوژی و پیچیدگی بالایی برخوردار نمی‌باشد.
عماد جمعه زاده رئیس انجمن شرکت‌های دانش‌بنیان استان کرمان در گفتوگو با ما ضمن عنوان این مسئله یادآور می‌شود که برخلاف وجود مراکز آموزش عالی زیاد در کشور، مهارت و تخصص لازم در میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی برای ورود به عرصه تولید محصولات با تکنولوژی متوسط و بالا دیده نمی‌شود، اگرچه او وجود حدود 160 هزار دانشجو در استان کرمان را یکی از بزرگ‌ترین ظرفیت‌های بالقوه برای شروع کسب‌وکارهای فناورانه در استان می‌داند. وی استارت آپ هایی را موفق می‌داند که در فضای موجود و سنتی اقتصاد بتوانند برای محصول خود بازار جدید نیز کسب نمایند. محصولات یا خدمات این‌گونه شرکت‌ها، فناورانه و نوآورانه است و در یک جامعه مبتنی بر دانش که نوآوری محرک اصلی توسعه اقتصادی است به‌خوبی می‌تواند رشد نماید. وی با اشاره به چالش‌های فرا راه تجاری‌سازی ایده‌ها و اختراعات حوزه دانشی و فناوری می‌گوید: شکل‌گیری اکوسیستم فناوری در استان کرمان مهم‌ترین آرزوی انجمن شرکت‌های دانش‌بنیان است. شما را دعوت می‌کنیم به مطالعه این گفتوگو.
شاید یکی از بهترین معیارهایی که می‌توان سطح دانش مولد در یک منطقه را ارزیابی نمود از طریق محصولات تولیدشده در آن منطقه است، چه ازلحاظ تنوع و چه ازلحاظ سطح تکنولوژی؛ چون می‌توان این فرض را کرد که اگر محصولی در جایی تولید می‌شود پس آن منطقه دانش و مهارت موردنیاز برای تولید آن را دارد. در مورد سطح دانش مولد در اقتصاد صنعتی استان کرمان می‌توان به‌صورت کیفی، سطح دانش مولد را ازلحاظ تنوع، مناسب و ازلحاظ سطح تکنولوژی و فراگیری آن در وضعیت پایین برآورد کرد. در استان کرمان انواع محصولات از قبیل سنگ و کانی‌های معدنی، میوه و صیفی‌جات، فرش و گلیم، خشکبار، محصولات شیمیایی و پلاستیکی و … تولید می‌گردد که نشان‌دهنده تنوع مناسب محصولات و درنتیجه تنوع دانش است، اما ازلحاظ فراگیری و سطح تکنولوژی متأسفانه در وضعیت مناسبی نیستیم.
اگر بخواهیم به‌صورت کمی به این مسئله نگاه کنیم، می‌توانیم ارزش صادراتی محصولات استان کرمان را مثال بزنیم. در سال 1397 از محل گمرک استان حدود یک‌میلیون و پانصد و سی تن محصول به ارزش تقریبی 810 میلیون دلار صادر شده است، یعنی هر کیلو صادرات محصولات کرمانی فقط 53 سنت (نزدیک به 6،000 تومان) ارزش مالی داشته است با توجه به این می‌توان نتیجه گرفت که میانگین محصولاتی که هر کیلو آن حدود 6،000 تومان ارزش داشته باشد قطعاً از سطح تکنولوژی بالایی برخوردار نمی‌باشد. کالاهایی ساده و به‌اصطلاح فراگیر می‌باشند. محصولات فراگیر یا نیاز به تلاش چندانی ندارند و یا اگر داشته باشند توسط بسیاری قابلیت تولید دارند، لذا به دلیل عدم پیچیدگی، قدرت رقابتشان نیز پایین است؛ بنابراین به‌طور خلاصه می‌توان گفت سطح دانش مولد در اقتصاد صنعتی استان متنوع ولی فراگیر است.
تولید محصول با تکنولوژی متوسط به بالا نیازمند تحقیق و توسعه جهت کسب دانش فنی می‌باشد که این فرایند توسط نیروی انسانی متخصص انجام می‌گیرد. همچنین در تمامی مراحل توسعه این‌گونه محصولات، فرایند تحقیق و توسعه از ملزومات اساسی می‌باشد. بنابراین یکی از ارکان مهم تولید محصولات با پیچیدگی بالا، نیروی انسانی متخصص و بامهارت است که با کسب دانش فنی امکان تجاری‌سازی در حوزه‌های به‌اصطلاح high tec را فراهم می‌نماید. درواقع نیروی انسانی در شرکت‌های تولیدی با تکنولوژی بالا به‌عنوان سرمایه در نظر گرفته می‌شوند و به همین جهت بهتر است از کلمه سرمایه انسانی استفاده نماییم. متأسفانه علیرغم وجود مراکز آموزش عالی زیاد در کشور، مهارت و تخصص لازم در میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی برای ورود به تولید محصولات با تکنولوژی متوسط به بالا دیده نمی‌شود.
همچنین عدم آشنایی صاحبان ایده‌های نوآور با محیط و الفبای کسب‌وکار از دیگر مشکلات خاص شرکت‌های تولیدی فناور است.
هر فردی برای پیشرفت، رفاه بیشتر و آینده‌ای بهتر تصمیماتی در زندگی می‌گیرد که مهاجرت و تغییر محل زندگی و کار یکی از گزینه‌های آن محسوب می‌شود. درواقع مهاجرتی که براساس یکی از این سه مؤلفه باشد برای فرد، تصمیمی منطقی به نظر می‌رسد. بدیهی است مهاجرت در افراد نخبه یا بهتر است بگویم افرادی باقابلیت و استعداد تغییر و اثرگذاری، قاعدتاً بیشتر از متوسط جامعه است. اگر در محیطی مهاجرت افراد اثرگذار بیشتر باشد، نشان‌دهنده عدم وجود بستر مناسب برای رشد و بهره‌وری از استعداد آن‌ها در آن محیط است.
مهاجرت داخلی یا بین استانی یکی از مواردی است که در میان استعدادهای برتر استان کرمان دیده می‌شود. البته آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد ولی 2 سال قبل حدود 65 درصد افراد تحت پوشش بنیاد نخبگان کرمان در خارج از کرمان مستقر بودند که نشان‌دهنده مهاجرت بالای افراد دارای قابلیت تأثیرگذاری در استان است. شاید یکی از مهم‌ترین دلایل این مهاجرت در بین این قشر امید به پیشرفت موردنظر پس از تغییر محل کار و زندگی است. با این تحلیل به نظر می‌رسد اگر امکان بالا بردن حد رشد و توسعه کاری در استان به وجود آید قطعاً می‌تواند به کاهش آمار مهاجرت منجر گردد.
از نظر بنده وجود حدود 160 هزار دانشجو در استان، یکی از بزرگ‌ترین پتانسیل‌های بالقوه برای شروع کسب‌وکارهای فناورانه در استان است که به‌منظور به فعلیت رسیدن آن نیاز است تا بسیاری از اجزا و ارکان اکوسیستم فناوری به‌صورت صحیح و متناسب وظایف خود را انجام دهند. درواقع جوانان خلاق، تحصیل‌کرده و پرانرژی از پتانسیل‌های بالقوه هر منطقه‌ای در عرصه‌های دانش‌بنیان می‌باشند.
استارت آپ ها شرکت‌های نوپای مبتنی بر فناوری می‌باشند که برای حل یک مشکل از ایده‌های نوآورانه استفاده کرده‌اند. پس محصول یا خدمت این‌گونه شرکت‌ها، فناورانه و نوآورانه است و در یک جامعه مبتنی بر دانش که نوآوری محرک اصلی توسعه اقتصادی است به‌خوبی می‌توانند رشد نمایند. به دلیل این‌که اقتصاد استان در بسیاری از زمینه‌ها نظیر صنعت، معدن و کشاورزی دارای ساختار سنتی و در برخی از زمینه‌ها وارداتی است بنابراین بازار محصول یا خدمت فناورانه دارای محدودیت‌های زیادی می‌باشد. در این نوع جوامع، استارت آپ هایی موفق می‌باشند که برای محصول خود ایجاد بازار جدید نیز بنمایند. به‌عبارت دیگر در جوامع سنتی استارت آپها لازم است که نیاز را برای مشتریان خود تعریف و تبیین نمایند.
به‌طور کلی قوانین و مقررات، عدم ثبات سیاسی، اندازه بازار، منابع انسانی، ساختار سازمانی و تأمین منابع مالی، چالش‌های جدی هستند که شرکت‌های دانش‌بنیان در تجاری‌سازی محصولات خود با آن‌ها روبرو هستند.
با نگاهی به آمار کمی و کیفی می‌توان گفت که استان کرمان در این زمینه عملکرد متوسطی داشته است. به‌طور مثال ازنظر تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان، استان کرمان رده یازدهم کشور را داراست که با توجه به پتانسیل‌های این استان مسیر زیادی تا حد مورد انتظار وجود دارد. خوشبختانه در یکی دو سال گذشته همگرایی مؤثرتری بین ارکان اصلی اکوسیستم در استان کرمان شکل گرفته که در صورت ادامه‌دار بودن آن می‌توان امید داشت در آینده‌ای نزدیک شاهد توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در استان باشیم.
یکی از مهم‌ترین آرزوهای انجمن، شکل‌گیری اکوسیستم فناوری در استان کرمان است. اعتقاد ما این است که درصورتی که تمامی اجزاء اکوسیستم فناوری نظیر دانشگاه‌ها، مراکز رشد، صندوق‌های جسورانه، شتاب‌دهنده‌ها و… به‌صورت دقیق وظایف خود را انجام دهند و ارتباط مؤثری با یکدیگر داشته باشند می‌توان شاهد رشد فناوری و توسعه کسب‌وکارهای خلاقانه بود که این امر با سیاست‌گذاری درست اتفاق می‌افتد؛ سیاست‌گذاری که لزوماً دسترسی به منابع مالی را عامل شکوفایی شرکت‌ها نداند بلکه قرارگیری در محیط کسب‌وکار و ایجاد بستر لازم را عامل رشد بداند. محیط و نظام کسب‌وکار مناسب باعث می‌شود که یک جوان صاحب ایده بتواند به‌راحتی یک کسب‌وکار فناورانه تأسیس کند. محیطی که شتاب‌دهنده‌ها، سرمایه‌گذاران خطرپذیر، فرشته‌های سرمایه‌گذاری، در کنار قوانین و ضوابط محکم و حمایت‌کننده به کمک استارت آپ های خلاق و جوانان نوآور بیایند تا محصولات قابل‌رقابت را تولید و عرضه کنند. محیط و نظامی که در آن بزرگ‌ترین ارزش کارآفرینی است.
انجمن از ابتدای تأسیس دو استراتژی را برای کار خود تعیین کرده است:
1- تلاش جهت استقرار اکوسیستم فناوری در استان،
2- توانمندسازی داخل سازمانی شرکت‌های فناور.
جهت اطلاع کارهای صورت گرفته انجمن در دو سال گذشته به این شرح است که برخی از آن‌ها باعث ایجاد تحولات مهمی در استان شده است:
– سرمایه‌گذاری و تأسیس صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی در کرمان،
– همکاری جهت کسب مجوز کارگزاری و شتاب‌دهی نوآوری در استان،
– ایجاد شبکه ارتباطی جهت امریه فارغ‌التحصیلان دانشگاهی استان در شرکت‌های دانش‌بنیان،
– انجام مراحل ثبت‌نام و کسب مجوز دانش‌بنیان برای شرکت‌های فناور،
– برگزاری دوره‌های آموزشی و توانمندسازی سازمانی شرکت‌های فناور،
– ایجاد بانک اطلاعاتی از شرکت‌های دانش‌بنیان استان،
– ایجاد شبکه اطلاع‌رسانی،
– تلاش برای استفاده حداکثری از کلیه قوانین، معافیت‌ها و تسهیلات مالی، مالیاتی، بیمه‌ای و …،
– ایجاد شبکه ارتباطی جهت مشاوره کسب‌وکار در زمینه‌های مختلف.
آینده‌ی اقتصاد استان و کشور در گرو رشد همکاری‌ها و توسعه زیرساخت‌ها و حمایت مداوم و جدی است. بزرگ‌ترین سرمایه استان، جوانان خلاق و تحصیل‌کرده و پرانرژی و دلسوز هستند و فرمان اقتصاد باید به دست آن‌ها سپرده شود. ان‌شاءالله در آینده‌ای نزدیک شرکت‌های دانش‌بنیان جزو بزرگ‌ترین شرکت‌های کشور خواهند شد و تمامی شرکت‌های حوزه صنایع معدنی، پتروشیمی‌ها و صنایع فولاد را پشت سر خواهند گذاشت. نسل جدیدی از کارآفرینان در حال تولد است و به‌زودی این کارآفرینان محیط کسب‌وکار استان و ایران را متحول می‌کنند.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
