مسئولیت اجتماعی شرکتی ازجمله اقداماتی است که در سالهای اخیر در دنیا و همچنین ایران ظهور و بروز قابلتوجهی پیدا کرده است. این ظهور و بروز چیزی نبوده است جزء ضرورت پیدایش این مهم و نوع نگاه نامناسبی که تا پیش از این توسط شرکتها در امر توسعه وجود داشت و فکر میکردند میتوانند بدون توجه به محیط پیرامون خود توسعه یابند. نیمنگاهی به فعالیتهای گسترده شرکتهای بزرگی چون شل، توتال، هیوندا در مناطق اجرای پروژههایشان میتواند واقعیت این مهم را بیشازپیش آشکار سازد. اقداماتی که شرکت دوو در ساخت بیمارستانهای کوچک در کره جنوبی داشته است شاید در همین راستا باشد. از ديگر موارد اینگونه رفتارها میتوان به مرد شماره يك مايكروسافت اشاره كرد. بيل گيتس و همسرش ملیندا، در ســال ۲۰۰۰ مسئوليت اجتماعی خود را توسعه دادند و بنياد خیریهای ثبت كردند که بزرگترین موسسه خیریه جهان است.
از این قبیل فعالیتها کم نیستند که اگر بخواهیم آنها را ردیف کنیم مثنوی هفتاد من کاغذ میشود و از حوصله بحث خارج است. شاید در نگاه اول مخاطب ما به این بیندیشد که چقدر شرکتهای بزرگ دنیا در پی کارهای خیریه و عامالمنفعه هستند نه اشتباه نکنیم! این کارها گرچه میتواند با نگاه خیرخواهانه و اخلاقمدارانه انجام شوند، اما این کارها صرفاً خیریه نیستند بلکه دقیقاً این کارها در جهت ایجاد و کسب درآمد پایدار برای شرکتهاست؛ یعنی شرکتها میآیند اقداماتی را انجام میدهند تا از یکسو خسارتهای مادی و معنوی را که به محیط پیرامونی خود وارد کردهاند جبران نمایند و از دیگر سو با ایجاد توسعه متوازن و پایدار شرایطی را فراهم میسازند تا سودآوری آنها در درازمدت و بهصورت مستمر و پایدار ادامه داشته باشد. برای اینکه این مهم بهتر درک شود من تنها یک مثال عینی را از حوزه اقتصاد استان برمیشمارم تا مسئله روشنتر شود.
سالها پیش یکی از شرکتهای معدنی بدون توجه به حقوق کارکنان خود و همچنین روستاها و عشایر پیرامون شرکت، بیمهابا میتاخت و پیش میرفت و هرچه خیرخواهان و دلسوزان محلی این موضوع را متذکر میشدند گوش مدیران شرکت به این حرفها بدهکار نبود و درنهایت کار بهجایی رسید که درگیریهای شدید و سنگینی بین کارکنان و مدیران و همچنین ساکنان روستاهای همجوار و مدیران شرکت به وقوع پیوست، سرانجام کار آن شد که نباید بشود.
حالا بماند که بعدها مدیران همان شرکت نگاهشان به توسعه واقعی و سود پایدار شرکت اصلاح شد و امروز ازجمله شرکتهای پیشتاز در حوزه انجام مسئولیت اجتماعی هستند.
باز هم برای درک بهتر موضوع مسئولیت اجتماعی (Corporate Social Responsibility) و یا بهطور اختصار CSR به معنای آن برمیگردیم: مسئولیت اجتماعی شرکتی مجموعه وظایف و تعهداتی است که شرکت بایستی در جهت حفظ، مراقبت و کمک به جامعهای که در آن فعالیت میکند انجام دهد. این فعالیتها سبب میشود تا در درازمدت سود پایدار شرکتها تضمین شود. علاوه بر اینها رعایت مسئولیت اجتماعی شرکتی در درون شرکتها، وفاداری و صمیمیت سازمانی را ایجاد میکند و در بیرون از شرکت نیز محبوبیت اجتماعی، اعتبار و خوشنامی را در پی دارد و در نهایت این موارد باز هم سود درازمدت و پایدار را برای شرکتها در پی دارد.
البته یک نکته دیگری که باید به آن بپردازیم چون مسئولیت اجتماعی شرکتی در حوزه پیرامونی شرکت میباشد، متناسب با سطح توانمندی شرکت و حوزه فعالیت پیرامون آن نیز تعیین میگردد. بهطور مثال و قطعاً حوزه پیرامونی یک شرکت کوچک محلی مناطق اطراف آن شرکت را در برمیگیرد و یک شرکت بزرگ ملی و حتی بینالمللی با توجه به گسترهی فعالیت، محل فعالیتشان در خصوص مسئولیت اجتماعی نیز فراتر میرود.
بنابراین بایستی به یک نکته توجه کنیم که هرگونه پیشنهاد و یا تعریف مسئله برای انجام مسئولیت اجتماعی شرکتها حتماً بایستی منافع کلان سرمایهگذاران و سهامداران شرکتها را با توجه به نگاهی که در بالا به آن داشتیم مدنظر قرار دهد. در غیر این صورت تعاریف نامناسب و یا انجام تکلیفهای مالایطاق، جذابیت انجام مسئولیت اجتماعی را برای شرکتها از بین میبرد و از طرفی پیشبرد اهداف مسئولیت اجتماعی شرکتی را با اختلال مواجه میسازد.