مدرک‌گرایی در نظام آموزش عالی

تحصیل بی‌حاصل؟

حتی در شرایط دشوار امروز، مشاغل زیادی وجود دارد که برای نیروی انسانی خوب سر و دست می‌شکنند، اما اغلب بین سرمایه انسانی که دانشگاه‌ها به بازار عرضه می‌کنند و سرمایه انسانی که مورد نیاز اقتصاد و بازار کار است، ناهماهنگی وجود دارد. دانشگاه‌ها در پرورش نیرویی که صنایع و بنگاه‌ها نیاز دارند و حاضرند برای آن پول خوبی هم بدهند، ناتوانند. هم نظام آموزشی ناکارآمد، هم سیاستمدارانی که با یارانه‌های سنگین دولتی به تقویت این نهادهای ضعیف کمک می‌کنند دست‌به‌دست هم داده‌اند تا بازاری شکل بگیرد که عرضه و تقاضا در آن با هم همخوانی ندارند. این اما تنها دلیل بیکار ماندن فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیست. برخی دیگر از عواملی که سبب می‌شود ده‌ها هزار نفر مدرک به دست، پشت درهای بسته بازار کار بمانند عبارت‌اند از:

افزایش رقابت:

دورانی که تنها ثروتمندان و نخبگان به دانشگاه دسترسی داشتند به پایان رسیده است. دانشگاه‌ها در دسترس‌تر و تعداد فارغ‌التحصیلان بیشتر شده است. در نتیجه بر سر تعداد محدود مشاغل موجود در بازار، بین دانش‌آموختگان رقابت شدیدی در گرفته است. افزایش تعداد دانش‌آموختگان دانشگاهی پیامد دیگری هم دارد. روزگاری که داشتن یک مدرک به تنهایی در بازار کار مزیت محسوب می‌شد هم به سر آمده است. پرستیژ حاصل از داشتن مدرک دانشگاهی با افزایش مدارک رنگ باخته است؛ مدرک به کالای فراوان و کم‌ارزشی تبدیل شده است. حالا کارفرمایان برای استخدام نیرو به چیزی بیش از مدرک توجه می‌کنند.

نداشتن تجربه کاری:

اشتباه اکثر دانش‌آموختگان این است که تصور می‌کنند داشتن مدرک به تنهایی نشان شایستگی برای یافتن یک کار است. سال‌های تحصیل آن‌ها اغلب به اتلاف وقت می‌گذرد و به مجموعه محفوظات و آموخته‌هایی ختم می‌شود که در دنیای واقعی کار کاربردی ندارند. فارغ‌التحصیلان تجربه کاری ندارند، اما تمام کارهایی که در دنیای واقعی وجود دارند به تجربه نیاز دارند. این زنجیره معیوب ادامه پیدا می‌کند زیرا هر کاری به تجربه نیاز دارد و هر کس بخواهد تجربه کسب کند باید کاری بیابد. تحلیلگران می‌گویند یک راه برای خروج از این چرخه آن است که دانشگاهیان به مشاغلی که حس می‌کنند پایین‌تر از توانایی آن‌هاست رضایت دهند. غرورشان را کنار بگذارند و برای کارهای رایگان در شرکت‌هایی که مایل هستند، داوطلب شوند. اگر خلاق باشند می‌توانند حتی پست‌های جدید را به کارفرمایان پیشنهاد دهند. باید از جایی شروع کرد و اگر از سال‌های تحصیل برای کسب تجربه و پر کردن رزومه بهره نبرند، هزینه را جای دیگری پرداخت خواهند کرد.

فقدان مهارت:

فارغ‌التحصیلان برای آنکه کار ارزشمندی برای شرکت‌ها انجام دهند، باید دست‌کم یک مهارت ویژه داشته باشند؛ برای مثال کسانی که به کامپیوتر، یا یک زبان خارجی مسلط هستند همواره رقابت‌پذیری بیشتری در بازار کار دارند. کسب مهارت‌های تکنولوژیک همیشه می‌تواند مؤثر باشد ولی دانشجویان اغلب سال‌های تحصیل خود را فقط به گذراندن واحدهای درسی دانشگاهی سپری می‌کنند و برای آموختن دیگر مهارت‌ها تلاشی به خرج نمی‌دهند.