حسین نجف‌آبادی
عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی کرمان و ایران
سیستم کسب‌وکار منطقه‌ای استان كرمان از دیرباز حول كشاورزی شكل گرفته است كه به‌طور خاص به دو سیستم مجزا در جنوب و شمال استان قابل‌تفکیک می‌باشد؛ اما طی نیم‌قرن گذشته با ورود بهره‌برداری معدن و همچنین برخی صنایع كه عموماً پاسخگوی نیاز محلی بوده، کوشش‌هایی برای تحول سیستم کسب‌وکار استانی به سمت صنعت و معدن انجام شده است. بحران اقتصادی اخیر در كشور در این استان به شكل كاهش یا ثبات نیروی كار استخدامی در بخش صنعت و معدن (بخصوص با در نظر داشتن نرخ رشد جمعیت استان و مهاجرت صورت گرفته به آن) بوده است كه نشانگر عدم پایداری مشاغل ایجادشده در این بخش‌های اقتصادی طی سال‌های گذشته است. علاوه بر این توسعه بخش خدمات نیز با آهنگ كندی انجام شده است. از طرف دیگر بحران اقتصادی موجب سرازیر شدن نیروی كار و بخصوص نیروی كار كمتر تحصیل‌کرده به سمت بخش كشاورزی شده است همچنین با خروج اتباع بیگانه باعث ایجاد كشش برای نیروی كار محلی در بخش كشاورزی شرق و جنوب شده است. نكته قابل‌توجه این است كه بخش كشاورزی موجود در استان (در شمال و جنوب) متكی به روش‌های سنتی در كشاورزی می‌باشد كه راندمان بسیار پایین بهره‌وری آب دارند. البته تفاوت‌های معنی‌داری بین شمال و جنوب استان در این زمینه وجود دارد.
بنا كردن توسعه این سیستم کسب‌وکار به غیر از این بخش كه توانمندی درون‌زای استان می‌باشد چشم‌انداز روشنی ندارد اما باید توجه شود كه بدون مداخله در زمینه تغییر روش‌های كشاورزی امكان پایداری مشاغل موجود و ایجاد مشاغل جدید در میان‌مدت و بلندمدت وجود نخواهد داشت لذا ضروری است توسعه استان با محوریت بخش كشاورزی و در جهت تحول جدی در آن صورت گیرد. به‌طور اخص در مورد شمال استان در رسته فعالیت پسته (20 درصد کل اشتغال استان) با توجه به اینكه تولید بهروش‌های بسیار سنتی و ناكارا انجام می‌گیرد، ضروری است با در نظر داشتن موضوعات خرده مالكی و بحران آب مداخله برای ایجاد مشاغل پایدار صورت گیرد. انتظار می‌رود این مداخله منجر به ایجاد مشاغل مهارتی، دانشی (نوآورانه) علاوه بر پایداری مشاغل موجود (البته با بهره‌وری بالاتر) گردد.
در مورد جنوب استان، مداخله لازم است در دو رسته فعالیت‌های گلخانه‌ها و محصولات جالیزی (بیش‌ترین ظرفیت اشتغال‌زایی) با در نظر داشتن تحول در تولید مبتنی بر الزامات بازارهای داخلی و صادراتی و نیز بهبود بهره‌وری آب صورت گیرد. در خصوص خرما در دو تمركز جغرافیایی متفاوت در شرق و جنوب مداخله باید در جهت بهبود بازاریابی صورت گیرد (به‌طور نسبی خرما با مسئله كمتری در زمینه آب مواجه می‌باشد).
علاوه بر این توسعه رسته فعالیت‌های كمتر موردتوجه قرارگرفته در استان كه مصرف آب كمتری دارند در زمینه گیاهان دارویی، زعفران و گل محمدی نیز باید در دستور كار توسعه سیستم کسب‌وکار منطقه‌ای قرار گیرد. در تمامی موارد مربوط به بخش كشاورزی فعال‌سازی نیروی كار تحصیل‌کرده در زمینه‌های كشاورزی و علاوه بر آن حوزه‌های مدیریتی و مهندسی با محوریت یافتن تحول بخش مورد هدف قرار گرفته و انتظار می‌رود كه اشتغال پایدار نیروی كار تحصیل‌کرده صورت گیرد.
نیروی كار تحصیل‌کرده در استان كه عموماً در مناطق شهری ساكن می‌باشند تحت تأثیر ناكارایی تقاضای نیروی كار در بخش‌های صنعت و معدن كمتر توانسته است در رشته تحصیلی مرتبط كار پیدا كرده و عموماً به مشاغل غیر مرتبط بخصوص اداری و خدماتی مشغول می‌باشند. قابل‌توجه این است كه کوشش‌های صورت گرفته در مورد تكمیل زنجیره‌های تأمین شرکت‌های منظم معدنی نتوانسته است منجر به مشاغل پایه‌دار برای این قشر از تحصیل‌کردگان استان گردد ضعف بخش‌های صنعت و معدن موجب ایجاد ازدیاد عرضه نیروی كار كمتر تحصیل‌کرده نیز شده است كه در كنار بیكار شدگان ناشی از بین رفتن بخش كشاورزی در قسمت‌هایی از استان گروه دیگری از بیكاران كمتر تحصیل‌کرده در شهر را تشكیل داده است.
یكی از دلایل مهم در ضعف صنعت و علاوه بر آن گردشگری در استان، مشكلات امنیتی در استان می‌باشد كه موجب ریسك بالا برای سرمایه‌گذاری در استان شده است. علاوه بر این مشكلات امنیتی به‌طور عام‌تر نیز موجب ایجاد محدودیت در فعالیت‌های اقتصادی استان شده است. انتظار می‌رود كه با مداخله در حوزه كشاورزی و گردشگری به شكل مشاركتی و با محوریت ارتقاء سرمایه اجتماعی وضعیت امنیتی نیز بهبود یابد. (البته مشکلات جنوب جدی و شمال استان روانی می‌باشد) دو مورد اقتصادی كه می‌تواند بخصوص در مورد بیكاران كمتر تحصیل‌کرده شهری و روستایی اثرگذاری قابل‌توجهی داشته باشند بخش‌های صنایع‌دستی (رسته فعالیت پته، فرش و گلیم شیركی پیچ) و گردشگری می‌باشند. در زمینه ایجاد مشاغل سبز-کم نیاز به آب- پایدار و کارآفرینی در روستاهای محروم گردشگری استان از پتانسیل بسیار بالایی برخورداراست که لازم است در توسعه اقتصاد منطقه‌ای فقرزدا و در مناطق روستایی مورد توجه قرار گیرد. مداخله در این زمینه با توجه به جهت‌گیری‌های سیاست‌گذاری جدید در استان و ظرفیت‌سازی اتاق بازرگانی کرمان و نیز نیروی کار تحصیل‌کرده و آموزش‌دیده استان در محور گردشگری می‌تواند به‌خوبی منجر به توسعه اشتغال در هر دو بخش روستایی و شهری شود. مداخله در این دو بخش به خصوص می‌تواند موجب تحول در اشتغال زنان و جوانان گردد.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
