سهم ایران از سبد سرمایه گذاری خارجی

در مورد روند سرمایه‌گذاری خارجی در کشور توضیح دهید و این‌که حجم سرمایه‌گذاری خارجی در دنیا چقدر است؟ و به نظر شما به لحاظ ظرفیتی و به لحاظ قوانین و مقررات و شرایط بین‌المللی، ایران چه میزان از این سبد را می‌تواند جذب نماید؟

متأسفانه روند جذب سرمایه‌گذاری خارجی در کشور رو به نزول است که دلیل اصلی آن تحریم های ظالمانه علیه ایران است. کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) هر سال در سلسله گزارش‌های «سرمایه‌گذاری خارجی جهان» به بررسی روند سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای مختلف می‌پردازد و طی آن آمار مربوط به سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کشورهای جهان را منتشر می‌کند. بر اساس گزارش «سرمایه‌گذاری خارجی جهان 2021»، میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران طی سال 2020 به یک میلیارد و 342 میلیون دلار رسیده است. میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران در سال 2019 به یک میلیارد و 508 میلیون دلار رسیده بود؛ یعنی میزان سرمایه‌گذاری خارجی در ایران در سال 2020 با کاهش (166 میلیون دلاری) 11 درصدی مواجه شده است. سرمایه‌گذاری خارجی در ایران در سال‌های 2019 و 2018 به ترتیب 36,4 درصد و 30 درصد افت کرده بود.
بر اساس این گزارش، در جهان در سال گذشته میلادی که سال آغاز همه‌گیری کرونا نیز بود، 999 میلیارد دلار جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی انجام شده که نسبت به سال پیش از آن، 541 میلیارد دلار کمتر است. سهم ایران از این میزان سرمایه‌گذاری در جهان 0,13 درصد است. سهم ایران در سال 2019 برابر با 0,09 درصد بود.
با فرض تداوم شرایط بین‌المللی کنونی و نیز قوانین و مقررات داخلی به نظر می‌رسد احتمال افزایش قابل توجه سهم ایران از سبد سرمایه‌گذاری‌های خارجی در جهان بسیار کم باشد.

به نظر شما افزایش تمایل به سرمایه‌گذاری بویژه توسط بخش خصوصی چگونه میسر می‌شود و چه عواملی باعث کاهش این انگیزه می‌گردد؟

ثبات محیط اقتصاد کلان و پیش‌بینی پذیر شدن اقتصاد به‌نحوی‌که فعالان اقتصادی بخش خصوصی امکان برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت برای کسب‌وکار خود را داشته باشند عامل اصلی افزایش تمایل به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است. همچنین روشن شدن چشم‌انداز روابط خارجی کشور نیز به این امر کمک می‌کند.

اثرات مخرب تبلیغات منفی و تحریم‌های کشورهای غربی علیه ایران بالاخره در سرمایه‌گذاری خارجی در کشورمان به ‌شدت اثرگذار است، چگونه می‌توان این اثرات منفی را به حداقل رساند؟
تحریم های بانکی مانع اصلی بر سر راه سرمایه‌گذاری خارجی است. استفاده از بانکداری فراساحل (Offshore Banking) از طریق ایجاد شعبه در مناطق آزاد یکی از راهکارهاست. همچنین ارائه تضمین های حاکمیتی (Sovereign Guarantee) برای بخش هایی که دارای اولویت سرمایه‌گذاری هستند و نیز تهاتر نفت با پروژه، از جمله راهکارهای دیگر است.

به نظر شما نحوه و نوع مطلوب حمایت از سرمایه‌گذاران خارجی به عبارتی حمایت هوشمند به لحاظ شکلی و محتوایی چیست؟

ایجاد پنجره واحد سرمایه‌گذاری خارجی راهکار اصلی در این حوزه است. به نحوی که سرمایه‌گذار خارجی برای اخذ مجوزها نیازی به مراجعه به دستگاه های متعدد نداشته باشد و از طریق یک پنجره واحد بتواند کلیه مجوزهای لازم را پیگیری کند. در غیر این صورت با وجود بروکراسی گسترده و کندی فرآیندهای اداری در ایران، سرمایه‌گذار خارجی عطای فعالیت در ایران را به لقای آن خواهد بخشید.

جنابعالی بخش خصوصی کشور و آمادگی آن را برای مشارکت با سرمایه‌گذاران خارجی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

شرکت های معدودی در بخش خصوصی آمادگی و توان کار با سرمایه‌گذاران خارجی را دارند. به هر حال چون سال های متمادی ارتباط ما با اقتصاد جهانی قطع بوده، آمادگی لازم را نداریم. همچنین نظام بانکی نیز از نظر استانداردها و مقررات بانکداری بسیار با فضای روز بین‌المللی فاصله دارد که در این زمینه باید کار جدی انجام شود.

چطور می‌توان به نحو مؤثر، ظرفیت و علاقه خود را به جذب سرمایه‌های خارجی بازتاب داد؟

تسهیل قوانین و مقررات و اراده قوی سیاسی و حاکمیتی در این باره شرط لازم است که باید در سیاست خارجی بازتاب داشته باشد.

با مرور سرمایه‌گذاری‌های خارجی انجام شده در کشور در دوره‌های مختلف، ارزیابی شما از چگونگی سرمایه‌گذاری خارجی در گذشته کشور چیست؟

موفق ترین تجربه جذب سرمایه گذاری خارجی، قراردادهای بیع متقابل صنعت نفت در اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد بود که با توجه به سیاست تنش‌زدایی دولت وقت و ارائه تصویر مناسب از ایران در عرصه بین‌المللی توسط شرکت ملی نفت ایران به نتیجه رسید که توسعه میدان گازی پارس جنوبی از دستاوردهای اصلی آن است. همچنین تجربه موفق دیگر، استفاده از فاینانس بانک های خارجی در تأمین مالی طرح های پتروشیمی در سال های مورد اشاره است که بدون ارائه تضمین و با ضمانت محصولات پروژه، توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی به نتیجه رسید. تکرار تجربیات مذکور علاوه بر فراهم شدن شرایط محیطی، نیازمند تجهیز منابع انسانی و نیروی کارشناسی و تخصصی در حوزه‌های مختلف فنی، مالی، حقوقی، بازرگانی و بانکی است که بتوانند مذاکرات لازم جهت جذب سرمایه‌گذاری خارجی را با طرف‌های مقابل به پیش ببرند.

با نگاه علمی به ظرفیت‌های جهان و کشورمان چه ایده یا ایده‌هایی را در حوزه‌های سرمایه‌گذاری خارجی در ایران در این مرحله از شرایط اقتصادی معرفی می‌نمایید؟

هم‌اکنون جذاب‌ترین حوزه برای سرمایه‌گذاران خارجی، بخش بالادستی صنعت نفت ایران است که از طریق جذاب کردن قراردادها و نیز فراهم کردن امکان انعقاد قراردادهای مشارکت در تولید با شرکت‌های بین‌المللی امکان‌پذیر است. همچنین پروژه‌های بخش معدن و صنایع معدنی و نیز طرح های پتروشیمی نیز جذابیت‌های لازم برای سرمایه‌گذاران خارجی را دارد که باید با بازاریابی دقیق امکان جذب منابع را فراهم ساخت.