سایه سنگین انتظارات تورمی

وقتی انتظارات تورمی بالا می‌رود، قیمت تمام کالاها نیز افزایش پیدا می‌کند. در شرایطی که مردم انتظار دارند تورم فردا بیشتر از امروز باشد، مقدار عرضه در مقابل تقاضا کاهش پیدا می‌کند و متقاضیان مجبور می‌شوند قیمت‌های بالاتری برای خرید کالای مدنظر پیشنهاد بدهند و خود این هم دوباره تورم ساز است. کاهش ارزش پول ملی یعنی کاهش قدرت خرید مردم و در نتیجه گسترش سریع فقر در جامعه. این موضوع علاوه بر اثرات اقتصادی می‌تواند سایر حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی و حتی امنیتی را تحت‌الشعاع قرار دهد. بی‌شک یکی از تبعات سنگین فقر کاهش سرمایه اجتماعی است. بدون مؤلفه اصلی سرمایه اجتماعی یعنی اعتماد، عملاً امکان همکاری و مشارکت اجتماعی فراهم نمی‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی از قبیل اعتماد، انسجام و مشارکت، با میزان فقر رابطه معکوس دارد.

ناتوانی از تأمین یک زندگی متعارف منجر به تضعیف روابط اجتماعی و مشارکت اجتماعی خواهد شد، به همان نسبت که افراد فقیر درگیر تأمین مایحتاج امروز خود هستند از آینده‌نگری و دیدگاه کلان توسعه‌طلبی بازمی‌مانند و دیری نمی‌پاید که این دیدگاه فرهنگ غالب یک خانواده، یک محله و یک جامعه خواهد شد که اتفاقاً قابلیت انتقال به نسل‌های آتی را نیز دارد.

کاهش درآمد سرانه، همراه با تشدید نابرابری در توزیع درآمد به معنای گسترش سریع فقر در جامعه است. البته این‌که چالش‌های اقتصادی یک جامعه، معضلات فرهنگی و اجتماعی را سبب می‌شود یا اینکه ریشه مشکلات اقتصادی را باید در شرایط فرهنگی جامعه جست‌وجو کرد، به نظر، پاسخ دقیقی ندارد، اما قطعاً تقویت سرمایه‌های اجتماعی در جامعه می‌تواند در بهبود شرایط اقتصادی آن مؤثر واقع شود. تقویت اعتماد، روحیه مشارکت، مطالبه گری و میل به تغییر و حرکت رو به بهبود، نیروی‌های محرکه‌ای هستند که حتی می‌توانند ساختارهای نظام اقتصادی یک جامعه را نیز اصلاح و تحریم‌های خارجی را نیز بی‌اثر نمایند. این سنت لایتغیر خداست که مردم توانمند و سخت‌کوشی که برای بهبود جامعه خود مشارکت فعال دارند مستحق بهترین وضعیت معیشتی و بالاترین سطوح رفاه خواهند بود. شاید پیش از تجویز هر نسخه برای تغییر ساختارها و نظام‌های اداری و سیاسی گام اول را باید از مدارس شروع کرد و ارکان لازم تربیت نسل‌هایی که بتوانند آینده خود را به بهترین شکل بسازند فراهم کرد.