براساس آمار دفتر حساب‌های اقتصادی مرکز آمار ایران که از سال 1340 تا سال 1399 منتشر شده است، اگر در بازه‌های پنج‌ساله، ارزش‌افزوده بخش صنعت (به قیمت ثابت) را تجمیع نماییم، مشاهده می‌شود که بیشترین میزان ارزش‌افزوده بخش صنعت در سال‌های 1389-1385 می‌باشد. میانگین ارزش افزوده سالانه طی سال‌های 1389-1385 به میزان 126 هزار میلیارد تومان محقق شده است.
میانگین سالانه ارزش‌افزوده در دو دوره بعد، یعنی پنج‌ساله 1394 -1390 به میزان 88 هزار میلیارد تومان و پنج‌ساله 1399-1395 به میزان 94 هزار میلیارد تومان بوده است که به ترتیب 43 درصد و 34 درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال‌های 1389-1385 را نشان می‌دهد. نمودار شماره (1)
در یک نگاه دقیق‌تر به تغییرات ارزش‌افزوده در بخش صنعت در سال‌های 1399-1340 مشاهده می‌شود که ارزش‌افزوده بخش صنعت به (قیمت ثابت) از سال 1375 تا 1389 طی دوره 15 ساله از رشد بالایی برخوردار بوده؛ به‌نحوی‌که میزان ارزش‌افزوده بخش صنعت از 45 هزار میلیارد تومان در پایان سال 1374 به 135 هزار میلیارد تومان در پایان سال 1389 رسیده است؛ یعنی طی 15 سال مذکور ارزش‌افزوده بخش صنعت 200 درصد رشد داشته است؛ به عبارتی به‌طور متوسط حدود 3/13 درصد رشد سالیانه را در این مدت شاهد بوده‌ایم. نمودار شماره (2)
دهه 1399-1390 سال‌های خوبی برای بخش صنعت کشور نبوده است، چنان‌که با کاهش 38 درصدی ارزش‌افزوده بخش صنعت در این دهه روبه‌رو بوده‌ایم. در سال 1389 میزان ارزش‌افزوده بخش صنعت 135 هزار میلیارد تومان بوده است که به عدد 98 هزار میلیارد تومان در سال 1390 کاهش پیدا کرده است و این کاهش طی دو سال بعد از آن یعنی سال‌های 1391 و 1392 ادامه پیدا کرده و به عدد 82 هزار میلیارد تومان رسیده است؛ به عبارتی طی سه سال ابتدای دهه نود در سال‌های 92-91-90 با کاهش 5/64 درصدی در ارزش‌افزوده بخش صنعت روبرو بوده‌ایم. کاهش ارزش‌افزوده بخش صنعت در سال‌های 1392 و 1394 به عدد 82 هزار میلیارد تومان که برابر با ارزش‌افزوده سال 1382 می‌باشد، رسیده است که حاکی از عدم وجود شرایط مناسب در تولید ارزش‌افزوده برای بخش صنعت در سال‌های 92 و 94 می‌باشد.
درنهایت در پایان سال 1399 میزان ارزش‌افزوده بخش صنعت به مقدار 93 هزار میلیارد تومان رسیده که حاکی از کاهش 45 درصدی نسبت به ده سال قبل از آن (در سال 1389) می‌باشد. نمودار شماره (2)
ارزش‌افزوده بخش صنعت (به قیمت ثابت) طی سال‌های 1357-1340 از 4 هزار میلیارد تومان به 31 هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. رشد این شاخص طی این مدت حدود 675 درصد و به‌طور متوسط رشد سالیانه 5/37 درصد است. همین شاخص طی دوره 1399-1358 از 26 هزار میلیارد تومان به 93 هزار میلیارد تومان رسیده؛ یعنی رشدی معادل 257 درصد طی مدت 42 سال و رشد متوسط سالیانه 1/6 درصد. نمودار شماره (2)
درصد رشد ارزش‌افزوده از سال 1340 تا 1399 در نمودار شماره (3) نشان داده شده است. بیشترین رشد مثبت طی این سال‌ها در سال 1355 به میزان 4/41+درصد تحقق یافته است. همچنین بیشترین رشد منفی طی این دوره در سال 1390 به میزان 2/27- درصد می‌باشد. نمودار شماره (3)
به تفکیک گروه‌های صنعتی طی سال‌های 1399-1371
براساس آمار منتشر شده دفتر حساب‌های اقتصادی مرکز آمار ایران طی سال‌های 1399-1370 مجموع ارزش‌افزوده (به قیمت ثابت) در گروه‌های مختلف صنعتی طی این سال‌ها مطابق جدول شماره (1) است. بر این اساس بیشترین سهم ارزش‌افزوده در گروه تولید کک، فرآورده‌های حاصل از پالایش نفت به میزان 814 هزار میلیارد تومان با سهم 17 درصد، در رتبه دوم گروه تولید محصولات غذایی به میزان 528 هزار میلیارد تومان با سهم 11 درصد، رتبه سوم گروه تولید مواد شیمیایی و فرآورده‌های شیمیایی به میزان 513 هزار میلیارد تومان با سهم 7/10 درصد، تولید فلزات پایه به میزان 495 هزار میلیارد تومان و سهم 3/10 درصد و رتبه پنجم ارزش افزوده تولید سایر فراورده‌های معدنی غیرفلزی به میزان 477 هزار میلیارد تومان و سهم 9/9 درصد از کل مجموع ارزش‌افزوده تولیدی بخش صنعت طی سال‌های 1399-1371 می‌باشد. جدول شماره (1) و (2)
بررسی روند تغییرات ارزش افزوده پنج گروه اصلی که بیشترین مقدار ارزش افزوده را طی سال‌های 1370-1399 تولید کرده‌اند، نشان می‌دهد که ارزش افزوده محصولات کک، فراورده‌های حاصل از پالایش نفت طی سال‌های 1382 تا 1386 از 5/15 هزار میلیارد تومان به 41 هزار میلیارد تومان با رشد (164 درصد) افزایش یافته و بعد از یک دوره تثبیت سه‌ساله، در سال 1390 با رشد 87- درصد کاهش‌یافته و به عدد 3/5 هزار میلیارد تومان رسیده است. نمودار شماره (4)
طی دوره بیست‌ساله 1399-1370 میزان رشد ارزش افزوده پنج گروه اصلی کک و فراورده‌های حاصل از پالایش نفت 1/12- درصد، فلزات پایه 1/302 درصد، مواد و فراورده‌های شیمیایی 9/513 درصد، محصولات غذایی 3/366 درصد و سایر فراورده‌های معدنی غیرفلزی 1/149 درصد می‌باشد. نمودار شماره (4) و جدول شماره (2)
9 گروه صنعتی که بیشترین مجموع ارزش‌افزوده صنعتی در کشور را در سال‌های 1399-1370 داشته‌اند، در جدول شماره (2) و نمودار شماره (5) مشخص شده‌اند. بر این اساس، حدود 82 درصد مجموع ارزش‌افزوده صنعتی کشور به ترتیب در گروه‌های تولید كك، فرآورده‌های حاصل از پالایش نفت، تولید محصولات غذایی، تولید مواد شیمیایی و فرآورده‌های شیمیایی، تولید فلزات پایه، تولید سایر فرآورده‌های معدنی غیرفلزی، تولید محصولات فلزی ساخته شده، به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات، تولید منسوجات، تولید چوب و محصولات چوبی به‌جز مبلمان، حصیر و مواد حصیربافی و تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم‌تریلر، تحقق یافته است. (نمودار شماره 5)
در تحقیقی با عنوان «تأثیر توسعه بازار پول و سرمایه بر رشد ارزش‌افزوده بخش صنعت ایران» ابوالفضل شاه‌آبادی، اثر متغیر توسعه بازارهای مالی به تفکیک دو بازار پول و سرمایه به همراه متغیرهای نیروی کار شاغل در بخش صنعت، انباشت سرمایه فیزیکی بخش صنعت، سرمایه انسانی بخش صنعت، انباشت فعالیت‌های تحقیق و توسعه بخش صنعت و فراوانی منابع طبیعی بر رشد ارزش‌افزوده بخش صنعت ایران طی دوره ۱۳92 – ۱۳69 را موردبررسی قرار داده است؛ نتایج از تأثیر مثبت و معنادار کلیه شاخص‌های مذکور بر رشد ارزش‌افزوده بخش صنعت حکایت دارد. لذا توسعه بازارهای مالی اعم از بازار پول و سرمایه بر رشد ارزش‌افزوده بخش صنعت ایران اثر مثبت و معنادار دارد. البته ضریب متغیر توسعه بازار پول از ضریب متغیر بازار سرمایه بزرگ‌تر است که بر پایه بانک بودن نظام تأمین مالی ایران صحه می‌گذارد.
همچنین در تحقیقی با عنوان «شناسایی اولویت‌های سرمایه‌گذاری صنعتی در ایران با تأکید بر رشد ارزش‌افزوده» مهدی رضایی، با مطالعه بر روی 92 فعالیت صنعتی در ایران به این نتیجه رسید که صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی، تولید سایر محصولات کانی غیرفلزی و تولید فلزات اساسی، در رتبه‌های بالای اثرگذاری افزایش سرمایه بر رشد ارزش‌افزوده فعالیت‌های صنعتی در ایران قرار دارند. این امر به این نکته با اهمیت اشاره دارد که آن دسته از صنایعی که وابسته به منابع طبیعی بوده و یا اینکه از منابع طبیعی فرآوری شده به‌عنوان مواد اولیه استفاده می‌نمایند و کشور نیز به‌واسطه برخورداری از منابع کانی در آن‌ها مزیت دارد، گزینه‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری به جهت دستیابی به ارزش‌افزوده بالاتر صنعتی هستند.
در تحقیقی با عنوان «بررسی رابطه علی بین حامل‌های انرژی و ارزش‌افزوده در بخش صنعت ایران طی سال‌های 1385-1346»، محمدحسین فطرس نشان می‌دهد که رابطه علی دوطرفه بین مصرف انرژی برق و ارزش‌افزوده بخش صنعت وجود دارد؛ بنابراین تغییر در مصرف برق و ارزش‌افزوده بخش صنعت بر یکدیگر اثر گذاشته و محرک هم محسوب می‌شوند، از طرفی رابطه علی یک‌طرفه‌ای از ارزش‌افزوده بخش صنعت به مصرف انرژی گاز طبیعی و فرآورده‌های نفتی وجود دارد.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
