جذب سرمایه‌گذاران قدرتمند

مهم‌ترین مشکلات و موانع طرح احیای معادن در طول اجرای این طرح چه بوده و برای رفع این مشکلات چه اقداماتی انجام شده است؟

مسئولیت اجرای طرح احیای معادن در کشور به شرکت ایمیدرو و شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران واگذار شده است. در راستای اجرای این طرح، کلینیک های تخصصی در استان‌ها تشکیل‌شده که در استان کرمان سازمان صمت جنوب در جلسات مربوط به این طرح شرکت کرده و بر اساس آن برای هرکدام از معادن حاضر در این طرح نسخه مجزایی تهیه نموده است.
اما با توجه به اینکه بزرگ‌ترین مشکل در راستای فعالیت معادن جنوب کرمان، نبود زیرساخت ازجمله جاده و برق و عدم وجود صنایع معدنی و زنجیره فروش می‌باشد، اگر مجریان طرح احیا در این زمینه‌ها در جنوب کرمان کار کنند، این طرح می‌تواند موجب فعال‌سازی بسیاری از معادن باشد و در کل باید گفت موفقیت اجرای طرح بسته به عملکرد مجریان در رفع مشکلات زیرساختی معادن منطقه دارد.

در راستای حل مشکلات زیرساختی معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان تاکنون چه اقداماتی انجام داده است؟

در جنوب کرمان غیر از معادنی مانند کرومیت که در آن‌ها خام فروشی صورت می‌گیرد، بقیه معادن به دلیل مشکلات فوق در ابتدا غیرفعال بودند. سازمان صمت جنوب که جزء موفق‌ترین سازمان‌های فعلی در کشور است با برنامه‌ریزی و تعیین اهداف، معادن جنوب را به دودسته معادن کوچک‌مقیاس و معادن بزرگ تقسیم کرده است. با توجه به اینکه توان فروش و فرآوری محصولات معدنی در دسته معادن کوچک‌مقیاس وجود ندارد، سازمان در مدت‌زمان هشت سال اخیر توانسته  است ۵۳ مجوز صنایع معدنی را صادر کند که از این تعداد تقریباً ۵۰ درصد یا به بهره‌برداری رسیده‌اند یا آماده بهره‌برداری هستند؛ به‌طوری‌که در شش‌ماهه ابتدایی سال 1400 با سرمایه‌گذاری ۱۰۰۰ میلیارد تومان و ایجاد اشتغال برای 1000 نفر نیروهای بومی منطقه، شش کارخانه؛ ازجمله کارخانه مس افتتاح شده است. در جنوب استان کرمان از شمالی‌ترین نقطه یعنی ساردوییه تا جنوبی‌ترین نقطه یعنی رَمشک کارخانه مس ایجاد کرده ایم، می توان گفت امسال چهار کارخانه افتتاح و دو مورد دیگر در مرحله احداث هستند که ان‌شاءالله تا پایان ۱۴۰۱ به بهره‌برداری می‌رسند.
تعدادی از معادن جنوب نیز با مشکلات ناشی از نبود زیرساخت‌های لازم روبه رو هستند. در همین راستا سازمان در مدت سه سال گذشته موفق شد با اخذ مجوز از ستاد اقتصاد مقاومتی و با همکاری شرکت ایمیدرو پروژه‌های احداث پست برق در ساردوییه شهرستان جیرفت و رمشک در شهرستان قلعه گنج، پروژه پل اسفندقه (عدم وجود این پل باعث غیرفعال شدن بخش عمده معادن جنوب شده است) و افزایش بار برق اسفندقه را پی گیری نماید؛ به‌طوری‌که در حال حاضر مطالعات اولیه پروژه احداث پل اسفندقه انجام و بودجه آن مشخص‌شده و مشاور مربوطه طرح متعهد به تحویل طرح اولیه تا پایان امسال شده است. پروژه احداث دو پست برق ساردوییه و رمشک با مشارکت و همکاری سازمان صمت و وزارت نیرو در جریان است و مقررشده که وزارت نیرو با سهم ۵۰ درصدی و وزارت صمت از طریق شرکت ایمیدرو با مشارکت 50 درصدی در این مهم همکاری داشته باشند که این موارد در بودجه ۱۴۰۱ تعریف شده است.
یک سری منابع زیرساختی جهت تقویت معادن از طریق وزارتخانه صمت از حقوق دولتی در اختیار سازمان صمت جنوب قرار می‌گیرد که در سال 1400 حدود دو میلیارد تومان بود که در بخش کوچکی از نیازها در جهت تأمین برق و احداث جاده در نظر گرفته و استفاده شده است.
در مجموع مشکل نبود زیرساخت با انجام یک سری تعهداتی که شرکت‌های مجری این طرح در رابطه با ایجاد پست‌های برق در مناطق ذکر شده داده‌اند، حل خواهد شد. در مورد ایجاد صنایع معدنی و تکمیل زنجیره فروش نیز از طریق جذب سرمایه‌گذار، پیشبرد موضوع صورت گرفته است؛ به‌طورکلی می‌توان گفت اجرای طرح احیای معادن در جنوب کرمان مشکلی نداشته است.

مهم‌ترین اهداف اجرایی این طرح چیست؟

معادن در نقاط مختلف کشور ازجمله در جنوب کرمان با مسائل و مشکلاتی ازجمله عدم وجود زیرساخت‌های لازم و بازار مناسب فروش و سرمایه‌گذار، نبود ماشین‌آلات، وجود بدهی‌های دولتی، مشکلات معارضان محلی و … مواجه‌اند و لذا غیرفعال مانده اند. اجرای طرح احیای معادن و عارضه یابی هایی که به‌واسطه این طرح صورت گرفته است باهدف فعال‌سازی این معادن، ایجاد ارزش‌افزوده و ایجاد اشتغال برای منطقه و مرتفع کردن مشکلاتی است که نام برده شد.

چه تعداد معادن کوچک و متوسط تاکنون در جنوب استان کرمان احیاء و به چرخه تولید برگشته است؟

در جنوب کرمان با توجه به اقدامات و فعالیت‌های سازمان و پیگیری‌هایی که صورت گرفته است مجوز احداث کارخانه صنایع معدنی برای ۵۳ معدن صادرشده و ۱۰ مورد از آن‌ها به بهره‌برداری رسیده است.

همین بازگشت، چه میزان تولیدات معدنی و با چه پتانسیل از اشتغال را در برداشته است؟

مواد معدنی تولیدشده در معادن کوچک و متوسط جنوب کرمان شامل کرومیت، سیلیس، آهن، منگنز و مس می ‌شود. در سال ۱۴۰۰ با سرمایه‌گذاری هزار میلیارد تومان زمینه اشتغال 1000 نفر از نیروهای بومی در این منطقه فراهم گردید. میزان تولیدات برای هر نوع از مواد معدنی متفاوت است، اما به‌طورکلی در سال ۱۴۰۰ تا این مرحله صد هزار تن از این تولیدات به‌صورت محصول نهایی و فرآوری شده وارد چرخه تولید شده‌اند.

چه تعداد از معادن کوچک‌مقیاس در جنوب استان کرمان با مشکل روبرویند و این تعداد چه سهمی از آمار معادن کوچک و متوسط را داراست و با چه میزان ذخیره مواد معدنی؟

از ۱۰۰ پروانه بهره‌برداری صادر شده در حوزه معادن کوچک و متوسط در جنوب کرمان، حدود ۵۰ درصد به‌صورت مشخص در حال فعالیت هستند. از ۵۰ درصد باقیمانده ۲۰ درصد معادل 10 مورد از معادن کوچک و متوسط به دلیل عدم تأمین زیرساخت‌ها غیرفعال هستند که این معادن با پنج میلیون تن ذخیره مواد معدنی در سال قابلیت فعال‌سازی و احیا دارند. ۳۰ درصد باقیمانده در مراحل برگزاری مزایده و سلب صلاحیت هستند.

ارزیابی شما از چگونگی پیشرفت طرح احیای معادن در طول سال‌های اجرا تاکنون چیست؟

با توجه به شرایط موجود و تحریم‌های اقتصادی، بسیاری از ماشین‌آلات معدنی با وجود فرسودگی امکان تعویض ندارند. از طرف دیگر تولیدکنندگان در معادن کوچک‌مقیاس توان ایجاد زیرساخت ندارند، لذا اگر تعهدات متولیان اجرای طرح مبنی بر تأمین زیرساخت‌ها ازجمله جاده و برق عملی شود، ارزیابی مثبتی از این طرح به دست خواهد آمد. در کنار آن دولت نیز با دادن مشوق‌هایی مانند تسهیلات بانکی، تسهیل تعاملات بین دستگاهی برای مثال ارتباط بین سازمان‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی در موضوع صدور مجوزها می‌تواند در پیشبرد این طرح مهم باشد.

توزیع آماری معادن غیرفعال جنوب استان کرمان را بر اساس نوع مواد معدنی، در گذشته و اکنون ارائه بفرمایید؟

عمده معادن غیرفعال جنوب کرمان در حوزه سنگ‌های معدنی (به دلیل عدم فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم ازجمله جاده) حدود ۴۰ درصد، در حوزه مس ۲۰ تا ۳۰ درصد و مواد معدنی دیگر ازجمله منگنز، سیلیس و … ۲۰ درصد بودند.
در حال حاضر تعداد معادن غیرفعال در حوزه مس از ۳۰ درصد تقریباً به ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده است (10 درصد باقی‌مانده در حال انجام است). در حوزه سنگ‌های ساختمانی از ۴۰ درصد تقریباً ۱۰ درصد وارد چرخه تولید شده‌اند و 30 درصد همچنان غیرفعالند که در مرحله اول کارخانه فرآوری این مواد احداث شده است و با ساخت پل اسفندقه کار سرعت خواهد گرفت. در حوزه منگنز و کرومیت موفق به احیا حدود 10 درصد از معادن شده‌ایم و مابقی به دلیل عدم وجود زیرساخت‌ها هنوز به مرحله اجرا نرسیده  است.

منابع اجرای این طرح از چه محلی و مسیری به معادن غیرفعال می‌رسد؟

منابع مالی اجرای طرح احیا از طریق شرکت ایمیدرو و شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران تأمین می‌شود که این شرکت‌ها متعهد به تأمین زیرساخت‌های لازم معادن شده‌اند.

تاکنون چه اقداماتی در زمینه حل مشکل زیرساخت معادن جنوب کرمان انجام شده است؟

متأسفانه جنوب کرمان در بحث زیرساخت معادن طی سالیان سهمی نداشته اما با پیگیری‌های سازمان و نیاز مبرم معادن منطقه به ایجاد زیرساخت‌های لازم، تاکنون حدود ۵۰ میلیارد ریال در این حوزه هزینه شده است و منابع موردنیاز برای تأمین کامل، حدود سه هزار میلیارد ریال برآورد می‌شود که تأمین این مبلغ نیز در قالب اجرای پست‌های برق از طریق وزارت صمت و وزارت نیرو هرکدام با سهم ۵۰ درصدی اجرا خواهد شد.
یک سری منابع هم مربوط به منابع زیرساختی اختصاصی معادن در کشور است که وزارت صمت متولی آن است و با پیگیری‌های انجام شده برای معادن در جنوب کرمان حدود دو میلیارد تومان ابلاغ و طی امسال در قالب چند پروژه زیرساختی هزینه شده است.

آیا در خلال زمان اجرای طرح تاکنون موارد غیرفعال شدن معادن کوچک و متوسط استان وجود داشته است؟ لطفاً در مورد چگونگی اولویت‌بندی معادن غیرفعال برای قرار گرفتن در طرح احیاء توضیح دهید.

بله با وجود تحریم‌های ظالمانه در حوزه اقتصادی و افزایش هزینه‌های استخراج و مستهلک شدن ماشین‌آلات، بسیاری از معادن درگیر در این طرح در تأمین قطعات مورداستفاده در ماشین آلاتی که در معادن استفاده می‌کنند با چالش‌هایی روبرو شده‌اند که باعث شده آن‌ها مجدد غیرفعال شوند. اخیراً از طریق وزارت صمت برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته است که به‌واسطه آن مجوز تعویض ماشین‌آلات مستعمل با ماشین‌آلات جدید وارداتی به معادن داده شده که این امر استخراج مواد معدنی را تسهیل خواهد کرد. در طرح احیا اولویت با معادنی است که ماشین آلات مورداستفاده در آن‌ها بر اساس بازدید و نظر کارشناس سازمان صمت و گزارش‌های مربوطه، مستعمل و از بین رفته باشند و در استخراج مواد معدنی مربوطه مشکل داشته باشند. در مجموع می‌توان گفت برخی معادن کوچک‌مقیاس در جنوب کرمان با توجه به عدم وجود زیرساخت‌های لازم و عدم توانایی جذب سرمایه‌گذار در موضوع استخراج و بحث فرآوری، قابلیت این را دارند که در زمره این طرح قرار گیرند.

برای پایداری فعالیت معادن کوچک‌مقیاس و جلوگیری از بازماندن آن‌ها از عملیات بهره‌برداری و توسعه استخراج مواد معدنی چه راهکارهایی اندیشیده شده است؟

مهم‌ترین تمهیداتی که می‌توان انجام داد، جذب سرمایه‌گذار است که این امر از طریق برقراری ارتباط صنایع کوچک با سرمایه‌گذاران و شرکت‌های زرگ معدنی جهت احداث کارخانه و درنتیجه ایجاد ارزش‌افزوده صورت می‌گیرد. در همین راستا در جنوب کرمان یک سری اقدامات انجام شده است؛ سازمان با شرکت‌های بزرگ معدنی ازجمله شرکت ملی مس، شرکت پایا و شرکت گهرزمین وارد مذاکره شده تا از این طریق با شرایطی که فراهم می‌شود، با سرمایه‌گذاری در این معادن، چرخه تولید پایدار بماند. تنها راه فعال شدن این چرخه همان جذب سرمایه‌گذاران قدرتمند و ایجاد صنایع معدنی برای جلوگیری از خام‌فروشی است.