مجتبی بهمنی
عضو هیئت‌علمی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شهید باهنر کرمان و مدیر بورس منطقه‌ای کرمان
در نیمه اول سال 1398 به‌طور متوسط روزانه بیش از هشت میلیارد تومان معامله در بورس منطقه‌ای استان کرمان انجام شده است. بورس منطقه‌ای استان در بین بورس‌های منطقه‌ای در کشور از جایگاه مناسبی برخوردار است. چگونگی استقبال مردم کرمان چه به شکل حقوقی و چه افراد حقیقی، بیانگر این است که مردم کرمان با بورس آشنا شده‌اند و به سرمایه‌گذاری در آن توجه دارند.
دکتر مجتبی بهمنی عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان و مدیر بورس منطقه‌ای کرمان در گفت‌وگو با سپهر اقتصاد کرمان ضمن اشاره به مراتب بالا، می‌گوید از مزایای کارکرد بازار سرمایه این است که هم به توسعه اقتصادی کشور و هم به تأمین مالی و توسعه فعالیت شرکت‌ها کمک می‌کند و از طرفی فرصت سرمایه‌گذاری برای افرادی که نقدینگی دارند و می‌خواهند از آن درآمدی کسب کنند، ایجاد می‌نماید.
او یادآوری می‌کند که 5 شرکت بورسی که در حدود 7 درصد ارزش بازار بورس کشور را به خود اختصاص داده‌اند و نیز 6 شرکت فرا بورسی که بیش از 7 درصد ارزش فرا بورس را در بر می‌گیرند در استان کرمان وجود دارند. در ادامه به مطالعه این گفت‌وگو دعوت می‌شوید.
بورس منطقه ای کرمان پنجمین بورس منطقه ای در کشور است که از شهریور 1383 فعالیت خود را آغاز کرده است. بدون شک با توسعه نهادهای بازار سرمایه، بورس منطقه ای کرمان هم رشد کرده است و نوسانات اقتصادی که در کشور اتفاق افتاده است بر فعالیت بورس منطقه ای کرمان و بالطبع بر کل بازار سرمایه تأثیر گذاشته است.
از مهم‌ترین زیرساخت های مربوط به فعالیت در بورس، نهادهای بازار سرمایه هستند که عمدتاً از کارگزاری ها تشکیل شده اند. در بورس منطقه ای کرمان تابه‌حال کارگزاری های زیادی فعالیت کرده‌اند و برخی هم تعطیل شده‌اند. به‌طوری که 41 شعبه، به‌صورت دفتر پذیرش یا آنلاین گروهی داشتیم که اکنون 21 مورد از آن‌ها فعال هستند و مابقی تعطیل شده‌اند. از این تعداد 12 شعبه کارگزاری، 2 دفتر آنلاین گروهی و 7 دفتر هم دفاتر پذیرش هستند که در شهرهای کرمان، رفسنجان، سیرجان و شهربابک مشغول به فعالیت هستند. به‌زودی دفتر یک کارگزاری در شهر بم هم افتتاح خواهد شد و تأثیرات خود را بر اقتصاد این منطقه خواهد گذاشت. ضمن آنکه موجبات معامله خرما در بورس کالا را فراهم خواهد کرد. به‌طور کلی عملکرد بورس در نیمه اول سال 98 خوب بوده است، به‌طور متوسط روزانه بیش از 8 میلیارد تومان معامله در بورس منطقه ای کرمان انجام شده است. البته به این نکته باید توجه کرد که آمار دفاتری که به‌صورت آنلاین گروهی، دفتر پذیرش و معاملات بر خط هستند جزو معاملات بورس منطقه ای کرمان محسوب نمیشوند و در این آمار نیامده است، البته اگر این آمار نیز در دسترس می‌بود و به رقم ذکر شده اضافه می‌شد، حجم معاملات را بهتر نشان می‌داد.
به‌عنوان مثال؛ در هفته اول آذرماه معاملات قابل‌توجهی (بیش از 6 هزار و 117 میلیارد ریال) در بورس کرمان انجام شده است که شامل 98 درصد خرید و 2 درصد فروش بوده است، البته این حجم فقط توسط 12 دفتری که ذکر شد انجام شده است و لذا نویدبخش حجم معاملات نسبتاً مناسبی در بورس منطقه ای کرمان است. ازنظر رتبه نیز بورس کرمان بین بورس های منطقه ای جایگاه مناسبی دارد؛ بعضاً 5، 6 یا 7 که به نظر جایگاه قابل قبولی است، این استقبال بیانگر این است که مردم کرمان چه به‌صورت شرکت های حقوقی و چه افراد حقیقی با بورس آشنا شده اند، درواقع سرمایه خود وارد بازار سرمایه کرده و به سرمایه گذاری در بورس توجه دارند.
وقتی صحبت از سرمایه گذاری در بورس می شود، مزیت و اهمیت بورس را از سه منظر می‌توان مدنظر داشت. اولاً، تأثیراتی است که بر کل اقتصاد دارد یا در استانی که بورس منطقه‌ای در آن فعالیت دارد، دوم از منظر شرکت هایی که در بورس پذیرش شده و وارد بورس شده‌اند و منظر دیگر، افرادی که به‌عنوان سرمایه گذار یا سهامدار اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس کرده‌اند. از منظر اقتصاد کلان عمدتاً عملکرد بورس را براساس اهداف اقتصاد کلان کشور ارزیابی میکنند چون در راستای تحقق این اهداف عمل می کند؛ کمک به رشد اقتصادی، کمک به اشتغال، کمک به جمع‌آوری و کنترل حجم نقدینگی، کمک به تأمین مالی شرکت ها و کمک به توسعه فعالیت آن‌ها که درواقع همه مزیت هایی است که از دیدگاه کلان و منطقه می‌توانیم به آن توجه داشته باشیم؛ از طرف دیگر به دلیل وجود تعداد زیاد خریدار و فروشنده و هم چنین شفافیت زیاد بورس، عموماً این بازار را نزدیک‌ترین بازار به بازار رقابتی قلمداد می کنند. اصطلاح تالار شیشه‌ای اشاره به همین شفافیتی دارد که اطلاعات با کمترین هزینه و با سرعت‌بالا، بدون واسطه و دقیق و کامل در اختیار فعالانی که در این بازار هستند قرار می گیرد و لذا این یک مزیت بسیار مهمی است که اهداف اقتصاد کلان سریع تر و مطمئن تر محقق شود. می‌دانید افزایش رقابت موجب افزایش و ارتقای کارایی می‌شود. مطمئنترین و کم هزینه‌ترین راه تحقق اقتصاد مقاومتی به‌عنوان راهبرد درونزا کردن و مردمی کردن اقتصاد قطعاً بورس و بازار سرمایه هست. همچنین سالمترین مسیر برای اجرای اصل 44 قانون اساسی و ابلاغیه مربوطه توسط مقام معظم رهبری بازار سرمایه و بورس هست که در این رابطه نقش آفرینی داشته است.
از دیدگاه شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته می شوند می توان عمده ترین هدف را امکان پذیری تأمین مالی برای آن‌ها قلمداد کرد؛ زیرا تأمین مالی از طریق بورس، کم هزینه‌ترین روش تأمین مالی است. معافیت های مالیاتی که شرکت های پذیرفته‌شده در بورس دارند و ارزش گذاری این شرکت‌ها از طریق بازار از مزیت‌های دیگر برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است. از دیدگاه سرمایه گذارانی که وارد بورس شده‌اند و سهامدار نام دارند می توان این‌طور عنوان کرد که سهامداران بورس درواقع می توانند بیشترین بازدهی را از سرمایه‌گذاری خود نسبت به موارد رقیب کسب کنند؛ چرا که این شرکت ها از بهترین شرکت ها هستند و ضمن آنکه در پذیرش مورد غربالگری قرار گرفتهاند، نظارت کافی از طریق بورس بر فعالیت این شرکت ها همیشه وجود دارد، ضمناً تنوع زیادی از شرکت ها براساس نوع صنعت و فعالیتی که دارند در بورس وجود دارد و لذا شرکت های متنوع به معنای تنوع سرمایه گذاری و تنوع انتخاب برای سرمایه‌گذاری سهامداران است. به‌علاوه بازار بورس یک بازار دائمی و شفاف و یک بازار همیشگی به معنای قدرت نقد شوندگی بالای سرمایه سهامداران است. نکته دیگر این است که هزینه های انجام معامله در بورس نسبت به سایر سرمایه‌گذاری‌ها کمترین مقدار است که نکته مهمی است. خرید سهام در بورس نزدیک 0.4 درصد هزینه دارد که مشمول مالیات هم نیست، اما هزینه در فروش سهام نزدیک یک درصد است که با 0.5 درصد مالیات به این عدد می رسد که باز نسبت به بقیه فعالیت ها عدد قابل‌توجهی نیست. همچنین فرایند انجام معامله در بورس سهلترین و سادهترین فرایند هست.
همچنین اطلاعات تحلیلی که در این بازار توسط کارشناسان مختلف صورت می گیرد، می تواند ریسک کمتر و امکان اقدام آگاهانه در اختیار سرمایه گذار و سهامدار قرار دهد. به‌طور کلی مزیت کارکرد بازار سرمایه در این است که هم می‌تواند به توسعه اقتصادی کشور و هم به شرکت ها برای توسعه فعالیت و تأمین مالی‌شان کمک کند و هم این‌که فرصت سرمایه گذاری در اختیار افرادی که نقدینگی دارند و می‌خواهند از سرمایه خود بازدهی کسب کنند ایجاد کند. این بازار، بازار همیشگی است که برای هر سه گروه، تأثیرات مثبتی به همراه دارد. حتی دولت هم از پتانسیل بورس و بازار سرمایه برای تأمین مالی استفاده می‌کند. انتشار اسناد خزانه اسلامی و معامله آن در بورس بیانگر استفاده دولت از بازار سرمایه برای تأمین مالی است.
در نیمه اول سال 98 حجم معاملات خوب بوده است و نسبت به مدت مشابه سال قبل تقریباً دو برابر شده است، به‌طوری که روزانه بیش از 8 میلیارد تومان معامله داشتیم. بد نیست که به روند توسعه بازار سرمایه هم اشاره شود، از سال 83 که بورس منطقه ای کرمان شروع به فعالیت کرده است، فعالیت‌های دیگری هم در این بورس صورت گرفته است که عمدتاً آموزش و باهدف فرهنگ سازی بوده است. درواقع سعی کرده‌ایم مردم را با بورس آشنا کنیم و زمینه را برای سرمایه گذاری در بورس فراهم کنیم. اقدامات متنوعی انجام شده است، در این مدت برای بیش از 45 هزار نفر، تقریباً معادل 500 هزار نفر ساعت آموزش ارائه شده است که قطعاً تأثیرات خاص خودش را گذاشته است. کارگاه ها و همایش های متعددی را در دانشگاه ها و ادارات برای افراد مختلف برگزار کرده‌ایم. گزارش های تحلیلی و روزانه در رادیو، تلویزیون و نشریات مختلف در استان ارسال شده است. به نظر می‌رسد سیر صعودی حجم معاملاتی امسال و افزایش قابل‌توجه آن بیانگر این است که این فعالیت‌ها تأثیر خاص خودش را گذاشته است و درنتیجه همین اقدامات بوده است که شاهد استقبال بیشتر مردم در بورس هستیم.
در ارتباط با بازار پول اظهار نظر نمیکنم. اما وقتی صحبت از توسعه‌یافتگی یا توسعه نیافتگی بازار سرمایه می‌شود، لازم است به شاخصهایی از قبیل اندازه بازار سرمایه که معمولاً نسبت به GDP سنجیده می‌شود، تنوع و تعداد ابزارهای مالی مورد معامله در بازار سرمایه، تأمین مالی و تأمین مالی بینالمللی در بازار سرمایه، ارزش و دفعات معاملات سالیانه و حتی روزانه بازار سرمایه، نهادهای بازار سرمایه که از مهم‌ترین ارکان بازار سرمایه محسوب میشوند و هرچند تعداد این نهادها بیشتر و از نظر سختافزاری و نرمافزاری پیشرفتهتر باشند به توسعه بازار سرمایه و از این طریق بر توسعه اقتصادی تأثیر و کمک بیشتری خواهند داشت، درصدی از مردم که سهامدار هستند و در بازار سرمایه معامله میکنند باید توجه کرد. از منظر این شاخصها پیشرفت و توسعه قابل‌توجهی در بازار سرمایه کشور اتفاق افتاده است. حتی قوانین بازار سرمایه به‌روز شده است. تمام تلاشها برای رسیدن به وضع مطلوب بوده و هست. اکنون در بسیاری از شهرها نهادهای بازار سرمایه بالأخص کارگزاری‌ها به همراه بورس‌های منطقه‌ای حضور دارند و بسیاری از مردم با بورس و مفاهیم بورسی آشنا شده‌اند اما برای رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله وجود دارد و زمان میبرد. لازم است در این راستا موانع برداشته شود. به این نکته توجه شود که بازار سرمایه و پول در عین حال می‌توانند مکمل هم باشند و توسعه هرکدام بر توسعه دیگری اثر داشته باشد.
اگر منظور این است که چند شرکت کرمانی وارد بورس شده است، ما پنج شرکت بورسی در کرمان داریم؛ شرکت سیمان کرمان، مس شهید باهنر، گروه صنعتی بارز، سنگ‌آهن گل گهر و شرکت ملی صنایع مس ایران که حدود 7 درصد از ارزش بازار بورس کشور را به خود اختصاص داده اند. همچنین 6 شرکت فرابورسی داریم؛ توسعه عمران کرمان، سیمان ممتازان، سرمایه‌گذاری مس سرچشمه، تولید برق ماهتاب کهنوج، گروه اقتصادی کرمان خودرو و سنگ‌آهن گهر زمین که بیش از 7 درصد از ارزش فرابورس را به خود اختصاص داده اند.
اما اگر بحث این است که مردم کرمان می‌توانند سهام چه شرکت های بورسی را بخرند، پاسخ این است: سهام تمام شرکت‌هایی که در بورس و فرابورس پذیرفته‌شده‌اند، قابل خریداری برای مردم کرمان هست. دسترسی سامانه برای سهام همه شرکت‌هاست و بازار بورس و فرابورس برای همه مردم کرمان باز است و می‌توانند از طریق کارگزاری‌ها سهام خود را خریدوفروش کنند.
در پاسخ به چگونگی ترکیب حضور اشخاص حقیقی و حقوقی، متأسفانه در این رابطه به آمار دسترسی نداریم، اما هم افراد حقیقی و هم حقوقی از طریق بورس کرمان در بازار بورس اقدام به خریدوفروش سهام می کنند.
ارزش معاملاتی که در بورس منطقه ای کرمان در نیمه اول سال 98 انجام شده است بیش از 11 هزار میلیارد ریال بوده است. با ذکر مجدد این نکته که آمار معاملات برخط و دفاتر پذیرش گروهی به این عدد اضافه می‌شود.
اصطلاح معروفی است که می گوید «تمام تخم مرغ ها را نباید در یک سبد گذاشت»؛ به این معناست که ریسک شرکت‌های مختلف، شرایط آن‌ها و عوامل مؤثر بر تغییر قیمت سهام‌شان متفاوت است. ضمن این‌که شرایط اقتصادی کشور و صنعتی که در آن فعالیت می کند نیز همیشه یکسان نیست و به یک‌جهت حرکت نمی کند. در این رابطه توجه به چند نکته الزامی است، عواملی که بر سهام شرکت ها تأثیر می گذارد به چند دسته تقسیم می شوند؛ عوامل بین المللی و کلان اقتصادی و سیاسی که مربوط به سطح اقتصاد کلان کشور است، دیگری عواملی که مربوط به یک صنعت خاص است و سوم عواملی که مربوط به خود بنگاه هستند؛ یعنی فعالیت و شرایط بنگاه باید مورد توجه قرار گیرد. پس وقتی‌که کسی می خواهد سهم بخرد باید تمام این عوامل را تحلیل کند و ببیند عوامل مربوط به کلان کشور، سطح بین المللی، صنعت و خود بنگاه چگونه روی سطح قیمت سهام شرکت تأثیر می گذارد. مثلاً نوسانات نرخ ارز بر تمام شرکت ها تأثیر یکسانی نخواهد داشت؛ بسته به نوع شرکت که صادرکننده یا واردکننده و یا شرکتی باشد که تولیداتش را نه صادر می کند و نه نیاز به واردات دارد، درنتیجه میزان این تأثیرگذاری باید مورد تحلیل قرار بگیرد. یا مسائل دیگری که اقتصاد کشور ما درگیر آن‌ها است؛ مثلاً تحریم ها که قطعاً بر تمام شرکت ها تأثیر یکسانی ندارند و فرد بهتر است با تحلیل این موارد وارد بازار سرمایه و سرمایه گذاری در بورس شود. این‌که چه روش هایی برای تشکیل سبد بهینه وجود دارد نیاز به تحلیل دارد. فرد باید ریسک سرمایه را بشناسد، در کلاس هایی که به‌صورت رایگان در بورس کرمان تشکیل می شود این موارد آموزش داده می شود که علاقه‌مندان بتوانند انتخاب سبد بهینه را بیاموزند. درواقع اساس بحث برای تشکیل سبد بهینه این است که مجموعه‌ای از سهامی انتخاب شود که ریسک را به حداقل برساند و بتواند بیشترین بازدهی ممکن را به دست بیاورد.
عموماً جابجایی سرمایه بین بخش‌های اقتصادی و بین مناطق جغرافیایی را تحرک سرمایه مینامند. به‌طور کلی می‌توان گفت ورود سرمایه به بورس نوعی تحرک سرمایه هست که هرچه حجم آن بیشتر باشد، اثرگذاری و پویایی آن بیشتر خواهد بود.
سرمایه‌گذاران باید با مشورت با کارشناسان که در کارگزاری‌ها فعالیت میکنند، مشورت کرده و با مطالعه دقیق شرایط اقتصادی کشور، وضعیت صنعتی که بنگاه در آن فعالیت می‌کند و بررسی دقیق شرایط بنگاه و تحلیل هایی که در این رابطه باید انجام شود وارد بازار شوند. قطعاً اقدام ناآگاهانه، ورود پُر ریسکی را برای ایشان به همراه دارد و خطرات زیادی پیش روی آن‌ها قرار می‌دهد. لذا توصیه می شود کسانی که قصد ورود به بورس را دارند در ابتدا در کلاس هایی که در بورس کرمان تشکیل می شود و به آن‌ها آگاهی عمومی می‌دهد، شرکت کنند و از مشاوره کارگزاران و کارشناسانی که در بازار هستند بهره مند شوند تا بتوانند اقدام آگاهانه ای را انجام دهند.
با توجه به این‌که طبق ابلاغیه اصل 44 قانون اساسی، سهم دولت از اقتصاد در حال کم شدن و فعالیت و حضور بخش خصوصی در اقتصاد در حال افزایش است، همچنین با توجه به تعداد زیاد شرکت هایی که پتانسیل ورود به بورس را دارند و حجم نقدینگی قابل‌توجهی که در اقتصاد کشور وجود دارد، به نظر می‌رسد بهترین گزینه سرمایه گذاری، باثبات ترین و نقدشونده ترین سرمایه گذاری، در بورس رخ می‌دهد. به دنبال آن هستیم که فرهنگ سازی، آگاهی بخشی و آشنایی لازم است برای مردم فراهم شود و دسترسی مردم هم از نظر فیزیکی به بورس بهتر شود تا بتوانند آگاهانه و راحتتر در بورس سرمایه گذاری کنند. توسعه فیزیکی بازار سرمایه در همین راستا دنبال می‌شود. نکته اساسی که وجود دارد، این است که افراد حتماً آگاهی خود را از شرایط بورس و چگونگی سرمایه گذاری در آن را افزایش دهند تا متضرر نشوند و بهترین منفعت را از این نوع سرمایه‌گذاری کسب کنند.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
