تولید سیمان در کشور از سال 1312 و با راه‌اندازی کارخانه سیمان در 7 کیلومتری جنوب تهران (شهر ری) و در کنار کوه بی‌بی شهربانو با ظرفیت روزانه یک‌صد تن سیمان آغاز گردید . (بین 60 تا 70 سال پس از آلمان و آمریکا)
در گذشته، در کشورهای صنعتی و در حال حاضر در کشورهای درحال‌توسعه نیز تولید و مصرف سیمان نمادی از رشد صنعتی و زیرساختی یک کشور است. در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 شمسی، شاهد راه‌اندازی کارخانه‌های سیمان در نقاط مختلف کشور بودیم؛ به‌گونه‌ای که در سال 1402، ظرفیت اسمی به بیش از 80 میلیون تن انواع سیمان در کشور رسیده است.
بیش از 165 سال از شروع مصرف سیمان پرتلند می‌گذرد. در تعریفی ساده سیمان، چسبی است که در اثر ترکیب با آب قادر به چسباندن ذرات شن و ماسه (سنگدانه) است و پس از سفت و سخت شدن، در آب حل نمیشود. به همین خاطر به این سیمان، سیمان هیدرولیک گفته می‌شود و اساساً از اکسید کلسیم تشکیل شده است و این اکسید با اکسیدهای سیلیسم، آلومینیوم و آهن ترکیب می‌شود و ترکیبات مینرالی یا فازهایی با خاصیت سیمانی را به وجود میآورد. در فرایند تولید سیمان ابتدا محصول میانی بنام کلینکر تولید شده و بعد پس از آسیاب کلینکر با مقدار معینی سنگ گچ از نوع ژیپس، سیمان تولید می‌گردد.
در سال 1402 قریب به 78 کارخانه سیمان در کشور، فعال هستند و همان‌طور که در بالا ذکر شد، در صورت مهیا بودن شرایط، امکان تولید بیش از 80 میلیون تن انواع سیمان در کشور وجود دارد.
در دهه 80 ظرفیت تولید سیمان در کشور رشد قابل‌توجهی پیدا کرد. در آن مقطع زمانی پیشبینی میشد که رشد اقتصادی 8 درصدی در کشور داشته باشیم تا سیمان تولید شده به مصرف برسد، اما از سال 1393 به بعد و تا سال 1397 به دلیل رکود ساخت‌وساز و پایین آمدن رشد اقتصادی، میزان تولید سیمان بیش از مصرف در کشور بود که باعث ایجاد رقابت در امر فروش و پایین آمدن قیمت سیمان نسبت به قیمت مصوب شد؛ لذا بسیاری از کارخانه‌ها شروع به صادرات تولیدات خود کردند و یا آن دسته از کارخانه‌ها که به دلیل بُعد مسافت امکان صادرات نداشتند، میزان تولید خود را کاهش دادند.
اما از سال 1398 قیمت فولاد به‌صورت تصاعدی در کشور بالا رفت به‌گونه‌ای که از سال 1399 به بعد، قیمت فولاد در کشور نزدیک به قیمت جهانی فولاد شد و این در حالی بود که این صنعت از انرژی یارانه‌ای بهره می‌برد. این موضوع باعث بالا رفتن قیمت تمام شده اسکلت فولادی در صنعت ساختمان گردید و تمایل به استفاده از اسکلت بتنی بالا رفت تا آنجا که برای مثال در شهر کرمان در سال 1395 با توجه به آمار بانک مرکزی حدود 30 درصد سازه‌ها بتنی بودند و در سال 1401 این عدد به بالای 85 درصد رسیده است. این تغییر و تحول در ساخت‌وساز که به دلیل بالا رفتن قیمت فولاد بود، موجب بالا رفتن مصرف سیمان در کشور گردید.
سؤال اصلی که مطرح می‌گردد این است که چرا کشور با توجه به امکان تولید بیش از 80 میلیون تن انواع سیمان، به این مهم دست نیافته است؟ پاسخ به این سؤال با نگاه به وضعیت تولید و مصرف سیمان در دو مقطع زمانی مذکور از دهه گذشته مشخص می‌شود.
امروزه با بالا رفتن قیمت فولاد و استفاده از سازه‌های بتنی به‌جای آن، شاهد رشد مصرف سیمان هستیم. اینجا که تولید سیمان بایستی افزایش پیدا کند و کارخانه‌ها با حداکثر توان، سیمان تولید کنند، با قطع گاز و برق روبه‌رو هستیم. قطعی گاز که در دوره گذشته به دلیل پایین بودن مصرف سیمان، تأثیر چندانی نداشت، از زمستان 1399 به بعد، کاهش تولید را به همراه داشته، البته به این موضوع، ایجاد محدودیت در مصرف برق و گاهی قطعی کامل آن برای برخی از کارخانه‌های سیمان را بایستی اضافه کرد که تأثیر به‌مراتب بالاتری نسبت به گاز دارد، زیرا گاز با مازوت قابل‌جایگزینی است.
در حال حاضر سه کارخانه سیمان در استان در حال فعالیت هستند که شامل سیمان ممتازان کرمان (با ظرفیت اسمی سالانه یک میلیون تن)، سیمان کرمان (با ظرفیت اسمی سالانه یک میلیون تن سیمان) و کارخانه سیمان ماهان (با ظرفیت اسمی 300 هزار تن سیمان) می‌باشد. لذا ظرفیت تولید سیمان در استان کرمان به‌صورت سالانه بیش از 2 میلیون و سیصد هزار تن انواع سیمان می‌باشد.
اگر مقایسه‌ای با سایر استان‌های هم‌جوار داشته باشیم، متوجه می‌شویم که استان کرمان نسبت به سایر استان‌ها از ظرفیت تولید سرانه پایینتری برخوردار است؛ به‌عنوان مثال در استان فارس بیش از 10 کارخانه سیمان با ظرفیت فعال هستند که ظرفیت بسیار بالاتری در تولید سیمان دارند و لذا در شرایط عادی، بخشی از سیمان موردنیاز برخی از شهرستان‌های استان کرمان مانند سیرجان، انار، شهربابک و غیره توسط کارخانه‌های سایر استان‌ها تأمین می‌شود. لازم به ذکر است استان کرمان رتبه پایینی از لحاظ تولید سرانه سیمان در کشور در قیاس با سایر استان‌ها دارد.
از نیمه دوم سال 1398 و با افزایش میزان تقاضا، شرکت‌های سیمان استان تولید و توزیع سیمان را افزایش داده اند تا آنجا که در سال 1399 بیشترین میزان تحویل سیمان برای کارخانه‌های استان کرمان (2528301 تن) ثبت گردید، علی‌رغم قطعی گاز در زمستان 1399 و بعد از آن با مدیریت صحیح و تأمین سوخت مازوت مانع از بروز مشکل برای واحدهای تولیدی خود گردیدند، این در حالی بود که سایر کارخانه‌ها به دلیل قطعی گاز دچار کاهش تولید شدند.
نکته دیگر موضوع صادرات سیمان است. مقوله توسعه صادرات و ارز حاصل از آن جزو اهداف کلان کشور بویژه در شرایط تحریم است که در همین راستا، شرکت‌های سیمان استان نیز از گذشته در حوزه صادرات سیمان ورود پیدا کرده اند، اما در سال های 1400 و 1401 به دلیل نیاز کشور، تقریباً بیش از 98 درصد توزیع سیمان تولیدی را در داخل کشور توزیع کردند.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
