انجمن گلخانه داران جنوب استان کرمان با هدف افزایش و بهبود تولیدات گلخانه‌ای و فرآوری و توسعه صادرات این محصولات نسبت به برگزاری دوره‌های مختلف آموزش‌های کاربردی و نشست‌های تجاری و شرکت در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی و بررسی بازارهای صادراتی محصولات گلخانه‌ای اقدام کرده است. تشویق کشاورزان و پیگیری ایجاد مراکز بسته‌بندی تخصصی محصولات گلخانه‌ای و استانداردسازی سازه‌های گلخانه‌ای و بهینه‌سازی سازه‌های پیشین از دیگر تلاش‌های این انجمن است. در جنوب استان کرمان، کنسرسیوم صادرات محصولات گلخانه ای جیرفت نیز تشکیل شده است که دارای برند مربوط به خود است. یکی از برنامه‌های انجمن با نقش خوشه، تشویق کشاورزان به ثبت برند است. در حال حاضر حداقل ده برند فعال و غیرفعال در منطقه وجود دارد. جدی ترین چالش‌های گلخانه داران را می‌توان موانع صادراتی، تأمین نقدینگی، حوادث غیرمترقبه، گرانی نهاده ها و وفور اقلام تقلبی در بازار، سود نسبتاً بالای تسهیلات بانکی و کوتاهی مدت بازپرداخت و پروسه رسیدگی به دعاوی در مراجع قضایی دانست.
شرح کامل گفت‌وگو با رقیه رستمی ابوسعیدی، نایب‌رییس اول انجمن گلخانه داران جنوب استان کرمان را در ادامه مطالعه نمایید.
این انجمن در سال 1391 تأسیس شد و در حال حاضر 140 نفر عضو دارد. سطح زیر کشت گلخانه‌های اعضای انجمن، 2500 هکتار می‌باشد.
عمده نیازهای مالی انجمن از طریق حق عضویت اعضا تأمین می‌شود. هزینه‌های جاری و اجاره دفتر انجمن را نیز طریق اتاق بازرگانی کرمان تأمین می‌کند. در مورد میزان دخل‌وخرج انجمن و هزینه‌های آن تاکنون بررسی صورت نگرفته است.
به‌طورکلی می‌توان گفت درمجموع حق عضویت‌ها و کمکِ اتاق کرمان حدود 40 تا 50 درصد نیاز مالی واقعی انجمن را پوشش می‌دهد، لذا به دلیل عدم امکان تأمین مالی کافی، از انجام بسیاری از برنامه‌ها و اقدامات از جمله فعالیت‌هایی مانند چاپ نشریه ویژه انجمن، گرفتن وکیل و … صرف‌نظر شده است.
البته ذکر این نکته ضروری است که ازآنجایی‌که انجمن برنامه مشخصی ندارد، اعضا نیز حق عضویت را به‌صورت منظم و درست پرداخت نمی‌کنند. اگر شرایطی فراهم شود تا انجام کار کارشناسی و صدور مجوزهای خاص به انجمن واگذار گردد، می‌تواند در تأمین نیاز مالی انجمن کارساز باشد.
انجمن گلخانه داران جنوب استان کرمان با اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان، شرکت شهرک‌های صنعتی استان کرمان، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی جنوب کرمان، سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان، سازمان صنعت و معدن و تجارت جنوب کرمان، سازمان محیط‌زیست استان کرمان، شرکت های توزیع برق و آب منطقه‌ای همکاری دارد و در جلسات شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان و جلسات رفع موانع تولید حضور پیدا می‌کند. در سطح کشور نیز با سازمان صنایع کوچک و شرکت شهرک‌های صنعتی ایران و همچنین با انجمن صنفی کشاورزان و اتحادیه گلخانه‌داران کشور ضمن عضویت در آن‌ها، همکاری‌هایی دارد.
انجمن گلخانه داران جنوب استان کرمان با هدف افزایش و بهبود تولیدات گلخانه‌ای و فراوری و توسعه صادرات این محصولات فعالیت‌هایی به شرح ذیل انجام داده است:
– برگزاری دوره‌های آموزشی راه های افزایش ماندگاری از کاشت تا مصرف محصولات گلخانه‌ای، بازاریابی و صادرات محصولات، مدیریت کشت گلخانه‌های هیدروپونیک و آفات، بیماری ها و اختلالات فیزیولوژیک برای کشاورزان که به دریافت گواهینامه‌های معتبر داخلی و بین‌المللی در محصولات کشاورزی نیز موفق شده‌اند. در سال گذشته ده نفر از کشاورزان در جنوب موفق به اخذ گواهینامه «محصول سالم» شده‌اند.
– برای دریافت گواهی گپ (Good Agricultural Practices) که مورد تأیید اتحادیه اروپاست، فعالیت هایی انجام شده و موضوع در دست پیگیری است، البته با توجه به شرایط ناشی از تحریم‌ها، انجام این کار کمی طولانی شده است.
– تشویق کشاورزان برای ایجاد مراکز نگهداری و بسته‌بندی تخصصی و حرفه‌ای محصولات گلخانه‌ای. در همین راستا در حال حاضر چندین مرکز در منطقه در حال راه‌اندازی است؛ ازجمله پایانه صادراتی جنوب استان کرمان و مراکز لجستیک بار و …
– انجمن در راستای معرفی محصولات گلخانه‌ای جنوب در داخل و خارج از کشور، بررسی بازار و استفاده از تجارب کشورهای دیگر و اطلاع از تکنولوژی‌های جدید اقداماتی به شرح زیر انجام داده است:
• شرکت در نمایشگاه نهاده‌های محصولات کشاورزی ازجمله نمایشگاهی که در شهرستان جیرفت هر دو سال یک‌بار برگزار می‌شود و همچنین شرکت در نمایشگاه‌هایی در شهرهای تهران، شیراز و یزد،
• شرکت در نمایشگاه‌های خارجی ازجمله نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۰ در کشور روسیه، نمایشگاه گلفود (Gulfood)، نمایشگاهی که اواخر آبان ماه هر سال در کشور ترکیه برگزار می‌شود و بازدید از نمایشگاه‌هایی در کشورهای عمان، ارمنستان، فرانسه و…،
• برگزاری نشست های تجاری با بازرگانان کشورهای مختلف ازجمله روسیه، دبی و … و انجام مذاکره با صادرکنندگان و نمایندگان فروشگاه‌های بزرگ در این کشورها. ذکر این نکته ضروری است که اگر شرایط مهیا باشد، محصولات تولیدی گلخانه‌ای جنوب به‌راحتی به فروش می‌رسد، در حال حاضر ۸۰ تا ۹۰ درصد محصولات تولیدی در جنوب کرمان در شرایط مناسب صادر می‌شود آنچه در حال حاضر مهم است، این است که باید دست واسطه‌ها کوتاه شود تا فروش محصولات با قیمت واقعی صورت گیرد، البته محصولات ما باید به کیفیت‌های بهتری هم برسند.
– اجرای پروژه پایلوت اصلاح سازه‌های گلخانه‌ای و جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیراستاندارد. انجمن با همکاری سازمان نظام‌مهندسی جنوب کرمان اقدام به تعریف استاندارد لازم جهت احداث یک سازه گلخانه‌ای نموده است. مقرر شده است سازمان نظام‌مهندسی جنوب کرمان بر اساس این استاندارد بر ساخت گلخانه‌هایی که از حالا به بعد ساخته می‌شوند، نظارت داشته باشد. در جنوب کرمان در حدود ۱۳۰۰ تا 1400 هکتار گلخانه وجود دارد که قبلاً ساخته شده است و امکان حذف سازه این گلخانه‌ها نیست، لذا برای بهبود وضعیت گلخانه‌های قدیمی با همکاری شرکت شهرک‌ها به‌عنوان پایلوت قراردادی با یک شرکت پیمانکار منعقد گردید تا با اضافه کردن یک سری فن، افزایش دریچه‌ها و مواردی دیگر گلخانه اصلاح شود.
– تشکیل کنسرسیوم صادرات محصولات گلخانه‌ای جیرفت، این کنسرسیوم در جنوب شکل‌گرفته و تعدادی از تولیدکنندگان محصولات گلخانه‌ای نیز به عضویت آن درآمده اند. کنسرسیوم دارای برند مربوط به خود است و در آن اقداماتی توسط اعضا انجام شده است، اما از آنجایی که اکثر تولیدکنندگان محصولات گلخانه‌ای صادرکننده نیستند، تولیدکنندگان هنوز به معنای واقعی نتوانسته اند صادرات محصولات خود را مدیریت کنند.
– در بخش توسعه صادرات نیز انجمن در منطقه جیرفت جلسات زیادی با گروه‌های مختلف صادرکننده برگزار نموده است و از این طریق در فروش مستقیم و صادرات محصولات گلخانه‌ای جنوب با کشورهایی مانند روسیه، ترکیه و ارمنستان در ارتباط بوده و محصولات را به این کشورها صادر کرده است. البته این مسئله به‌تازگی شروع شده است. بسیاری از تولیدکنندگان بزرگ، ارتباط مستقیمی را با خارج از کشور شروع کرده‌اند، ازجمله آقای کیخا با ایجاد دفتر در روسیه محصولات گلخانه‌ای را به‌صورت مستقیم صادر می‌کند. این مهم روزبه‌روز بهتر خواهد شد. همچنین در راستای استفاده از تجارب کشورهای دیگر، با همکاری اتاق بازرگانی و شرکت شهرک‌های صنعتی به کشورهای مختلفی از کره جنوبی گرفته تا کشورهای اروپایی مانند اسپانیا، ایتالیا، بلژیک و … سفرهایی انجام شده و سعی شده است از تجربیات این کشورها استفاده شود.
در مورد برنامه‌های آتی در دستور کار انجمن، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– بازدید از گلخانه شیشه ای ارس، بازدید از نمایشگاه اکسپو شش‌ماهه 2021 دبی و نمایشگاه گلفود که در بهمن‌ماه سال جاری برگزار خواهد شد،
– برگزاری دوره‌های آموزشی که برای کشاورزان پیش‌بینی شده است،
– حمایت از کشاورزانی که قصد ایجاد مراکز بسته‌بندی حرفه‌ای و تخصصی دارند.
یکی از برنامه‌هایی که با هدف توسعه گلخانه‌ها با نقش خوشه در جنوب داشته و داریم، تشویق کشاورزان به ثبت برند است که در اولین گام هم ثبت برند جهت کنسرسیوم صادرات جنوب با عنوان «جیرفت جالیز» انجام شد. اغلب کشاورزان در داخل محصولات را با برندهای خودشان می‌فروشند، اما در مورد صادرات به خارج از کشور همان‌طور که اشاره شد، تولیدکنندگان خود صادرکننده نیستند و کسانی که به‌عنوان واسطه محصولات را خریداری می‌کنند با برند خود، محصولات را صادر می‌کنند. البته کشاورزان بزرگ برندهای مخصوص به خود را دارند. درمجموع حداقل ده برند در جنوب استان ثبت شده است ازجمله برندهای جیرفت جالیز، دقیانوس، زمستانه، گارچی، پیراسته و … .
نه انجمن گلخانه داران جنوب و نه دولت نمی‌توانند به اجبار کشاورزان را ملزم کنند که چه محصولات و به چه میزان کشت داشته یا نداشته باشد. موارد مطرح شده در سؤال شما بیشتر محصولات فضای آزاد هستند. در مورد محصولات گلخانه‌ای برای مثال خیار، ممکن است در شرایطی بازار خوب باشد و در شرایط دیگر این محصول با بحران مواجه شود که دلیل عمده این بحران به مسائل صادراتی و کشورهای مقصد برمی‌گردد که موجب تغییراتی در قیمت محصولات گلخانه‌ای می‌شود. بارها اعضای انجمن تأکید کرده‌اند که دولت تمهیداتی انجام دهد تا قوانین صادراتی تقریباً ثابت باشند. انجمن این موضوع را دو سال پیش با وزیر صمت مطرح کرد، اما نتیجه‌ای نگرفت! کشاورزان باید بتوانند که محصولات خود را بر مبنای قوانین نسبتاً ثابت صادراتی، صادر نمایند، اما متأسفانه در عمل به این شکل نیست و شرایط متغیر و تعرفه‌ها مرتب بالا و پایین شده و مرزها نیز باز و بسته می‌شوند.
متأسفانه تاکنون تفویض اختیار خاصی از سوی دولت به انجمن گلخانه داران صورت نگرفته است، با این که خواست ما اختصاص مسئولیت‌هایی به انجمن است. البته گاهی اوقات دادگاه ها در اختلاف‌هایی که مرتبط با مسائل گلخانه‌ای است مشورت‌هایی در قالب استعلاماتی به‌عنوان کارشناسی از اعضای خبره انجمن دارند، ولی در این موارد حکم تفویض را ندارند.
ازآنجاکه بسیاری از افرادی که مجوز احداث گلخانه می‌گیرند در واقع اطلاعات و آگاهی لازم در مورد گلخانه و تولیدات گلخانه‌ای ندارند، این عدم آگاهی خود باعث متضرر شدن کشاورز و جامعه می‌شود، در اینجا دو پیشنهاد مطرح می‌شود:
– یکی از مجوزهای احداث گلخانه، گذراندن دوره‌های آموزشی مرتبط با گلخانه و تولیدات گلخانه‌ای تحت نظر انجمن گلخانه داران جنوب باشد،
– در موارد مربوط به مسائل گلخانه داران از نظر کارشناسی اعضای خبره انجمن در دادگاه‌های حل اختلاف استفاده شود.
بیشتر چالش‌های حوزه گلخانه داری جنبه اقتصادی دارند، گاهی اوقات قیمت نهاده‌ها به‌صورت بی‌رویه گران می‌شود، درحالی‌که قیمت محصولات گلخانه‌ای تا این میزان نمی‌تواند گران شود، این عدم تناسب در دو سال گذشته موجب شده که بسیاری از کشاورزان متضرر شوند. باید تسهیلاتی که برای بخش کشاورزی در نظر گرفته می‌شود با بهره کمتر و مدت‌زمان بازپرداخت طولانی باشند. در حال حاضر احداث یک هکتار گلخانه حداقل نیاز به تسهیلاتی در حدود دو میلیارد تومان فقط جهت احداث و نه مراحل بعدی ازجمله کاشت و نگهداری و بقیه موارد دارد. چطور امکان دارد گلخانه دار این مبلغ را با سود نسبتاً بالای حداقل ۱۲ درصد و مدت زمان پنج‌ساله بازپرداخت نماید؛ در واقع کشاورز باید سالی ۵۰۰ میلیون تومان سود خالص از گلخانه به دست آورد تا بتواند در پنج سال فقط بدهی مربوط به بانک را پرداخت کند بدون این که هیچ درآمدی برای خود داشته باشد. کدام قسمت از منطقه جیرفت، یک هکتار گلخانه سالی ۵۰۰ میلیون تومان سود دارد؟ اصلاً ندارد. نتیجه این امر موجب انباشتگی بدهی، مشکلات روحی و روانی و هزار و یک مشکل دیگر برای کشاورزان می‌شود.
در دادگاه ها بعضاً مشکلاتی برای کشاورزان پیش می‌آید، با این که در چند جای قانون پیش‌بینی شده که مشکلات بخش کشاورزی خارج از نوبت رسیدگی و مانع از آسیب به تولیدات کشاورزی شود، اما در عمل چنین اتفاقی نمی‌افتد و در فاصله زمانی که دادگاه دنبال بررسی مستندات و شواهد است، محصول کشاورزی از بین رفته است!
در مجموع جدی‌ترین چالش های اعضای انجمن گلخانه داران جنوب کرمان موانع صادرات محصولات گلخانه‌ای، تأمین نقدینگی (یکی از راه حل های این مشکل استمهال وام‌های گلخانه داران است)، سقف وام‌های کشاورزان گلخانه دار، تمدید وام‌های کشاورزانی که از حوادث غیرمترقبه آسیب دیده‌اند، افزایش قیمت نهاده‌ها و وفور اقلام تقلبی نهاده‌ها در بازار است.
انتظار ما از سازمان‌های دولتی برای مثال سازمان جهاد کشاورزی به‌عنوان نماینده‌ای از دولت و اتاق بازرگانی به‌عنوان نماینده بخش خصوصی این است که به درخواست‌ها و پیشنهادات ما به‌عنوان نماینده کشاورزان گلخانه دار در جنوب توجه نمایند و مشکلات و چالش‌هایی که در پاسخ سؤال قبل به آن اشاره شد را مورد بررسی قرار دهند. در سال گذشته در بحث قوانین چندین نفر از کشاورزان با مشکلاتی روبرو شدند؛ به‌عنوان مثال گلخانه داری که ۱۰ سال پیش ملکی را خریداری کرده و در آن گلخانه احداث کرده است، اکنون صاحب قدیمی ملک به بهانه‌های متفاوت مانع استفاده از آب برای گلخانه شده است. اگر کشاورز جهت رفع این مشکل در پروسه بررسی دادگاه و قاضی قرار بگیرد تا بررسی و رفع مشکل، محصول کشاورزی اش خشک‌شده و از بین می‌رود. از طرف دیگر پروسه اخذ خسارت خود ده سال طول می‌کشد و کشاورز نمی‌تواند کمر خم کند! در همین راستا انجمن درخواست برگزاری یک جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی جهت بررسی این مشکلات را داده است، اما تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است.
درمجموع درباره مسائلی که مطرح شد، یک‌طرف کشاورز گلخانه دار است و یک‌طرف یک سازمان یا نهاد دیگر؛ حال نقش نهادهای واسطه‌ای مثل اتاق بازرگانی و جهاد کشاورزی مهم است تا با تشکیل جلسات و همفکری، مشکلات کشاورز را بررسی کرده که شاید به نتیجه برسند!
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
