در شمال استان کرمان، توسعه الگوی کشاورزی قراردادی دنبال می‌شود. الگوی کشت حاکم بر کشاورزی با نیاز آبی کم و سازگار با شرایط خشکی استان در بیشترین شهرستان‌های شمال استان کرمان قابل مشاهده است.
یکی از مؤلفه‌های مهم در افزایش بهره وری و کنترل بهتر منابع پایدار بخش کشاورزی، دانش فنی و تکنیکی بهره‌برداران است؛ به‌نحوی‌که برای مثال در شرایط یک سال محیطی، کشاورزان نمونه و تولیدکنندگان برتر گاهی بیش از سه برابر متوسط تولید سایرین برداشت می‌کنند.
عباس سعیدی رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان همچنین با اشاره به مهم‌ترین ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری بخش کشاورزی استان از اهداف استراتژیک برنامه توسعه این بخش یاد کرده که در مطالعه مشروح گفت و گو با او قابل ملاحظه است.
الگوی کشت استان کرمان به‌جز منطقه جنوب عمدتاً باغی است و این الگو متناسب با اقلیم استان و بر اساس سال‌ها تجربه و دانش فنی ایجاد شده است و به دلیل توسعه مناسب سیستم‌های انبارداری و امکان نگهداری بهداشتی و مناسب محصولات عمده باغی استان، تولیدکنندگان عمدتاً در بازاریابی و فروش محصولات خود در داخل کشور مشکل خاصی ندارند و بیشتر مشکلات آنان ناشی از شرایطی است که گاهی برای صادرات محصولات و یا بازارهای خارج از کشور به وجود می‌آید که برای آن‌هم در مواقع بروز مشکلات و متناسب با مشکلات به وجود آمده از سوی دستگاه های متولی اعم از دولتی و بخش خصوصی در کشور راهکارها و تصمیمات لازم اتخاذ می‌گردد.
در حوزه مدیریت بازار محصولات زراعی در حوزه شمال استان (که بیشتر جنبه مصرف داخل کشور دارد) این سازمان توسعه الگوی کشاورزی قراردادی را دنبال می‌نماید و به دنبال ایجاد زنجیره‌های تولید است به‌طوری‌که در سال گذشته این مهم در تولید و فروش 40 هزار تن گندم ماکارونی در قالب کشت قراردادی بین کشاورزان گندم‌کار و کارخانجات تولید ماکارونی محقق گردید و کشاورزان محصولات خود را به صورت نقدی و با قیمت بالاتر فروختند. در حال حاضر برنامه کشت قراردادی علوفه تدوین شده است و در صورت آمادگی تشکل‌های دامداران استان این امکان برای تولید علوفه نیز فراهم است؛ البته در صورت مشارکت بخش خصوصی و همراهی تولیدکنندگان این رویه برای کلیه محصولات استان قابل پیاده شدن است.
خشک‌سالی و بروز دوره‌های طولانی‌مدت کم بارش از ویژگی‌های مناطق خشک است و لذا این موضوع در طول سالیان سال موردتوجه کشاورزان این مناطق بوده است؛ کما این که الگوی کشت حاکم بر کشاورزی استان نیز بر این اصل استوار است به‌طوری‌که در حوزه شمال استان که بارش‌ها اندک و از پراکندگی مناسب برخوردار نیستند توسعه باغات و بخصوص باغات پسته با نیاز آبی کم و سازگار با شرایط خشک استان در اکثر شهرستان‌های شمالی استان قابل مشاهده است و این الگوی کشت به دلیل سازگاری با اقلیم منطقه تاکنون حفظ شده است و البته توسعه ارقام مناسب با شرایط سازگاری بهتر و تولید بیشتر بخصوص در حوزه نخیلات، گردو و پسته در دستور کار سازمان جهاد کشاورزی می‌باشد؛ برای مثال توسعه ارقام خرمای مجول و پیارم که از شرایط انبارداری بهتری برخوردارند و به دلیل بازار پسندی ارزش اقتصادی بالاتری دارند و نیز ارقام گروی مقاوم به سرما و یا گردوی گرمسیری موردتوجه می‌باشد.
در بخش تولید محصولات زراعی در طی سنوات اخیر تغییر الگوی کشت با نیاز آبی کم و ارزش اقتصادی بالا مانند گیاهان دارویی، زعفران، گل محمدی و… در دستور کار بوده و ترویج شده است به‌طوری‌که از سال 92 تاکنون بالغ بر سه هزار هکتار تغییر الگوی کشت صورت پذیرفته است.
یکی از اقدامات اساسی استان نیز توجه ویژه به توسعه کشت‌های گلخانه ای است و حمایت‌های لازم از متقاضیان احداث گلخانه صورت می‌گیرد.
از سایر اقدامات و برنامه‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
الف) ترویج استفاده از محصولات کم آب بر نظیر سورگوم، تریتیکاله، ارقام گندم و جو زودرس و مقاوم به تنش جهت فرار از خسارت خشکی و بادزدگی آخر فصل رشد و بذور هیبرید متوسط رس و زودرس ذرت در الگوی کشت،
ب) تدوین برنامه کشت دانه‌های روغنی و محصولات علوفه ای،
ج) استفاده از سیستم آبیار نواری تیپ در محصولات زراعی و سیستم آبیاری کم‌فشار زیرسطحی در باغات پسته،
د) توسعه کشت‌های حفاظتی با عملیات کم خاک‌ورزی بر پایه حفظ آب‌وخاک.
الف) در حوزه محصولات کشاورزی و دامی شامل: توسعه کشت‌های گلخانه‌ای، تولید قارچ، تولید کمپوست و بستر برای تولید قارچ، احداث واحدهای پرورش مرغ گوشتی و تخم گذار، احداث واحدهای پرورش ماهیان سردآبی و گرم آبی در استخرهای دومنظوره کشاورزی و…
ب) در حوزه صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی شامل: توسعه صنایع تبدیلی، فرآوری و بسته‌بندی خرما، توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی گل محمدی (عرقیات، عطر و اسانس)، توسعه صنایع تبدیلی ضایعات محصولات کشاورزی از قبیل پوسته سبز پسته، شاخ و برگ درختان و بخصوص نخیلات به خوراک دام، استفاده از ضایعات ناشی از هرس باغات و سرشاخه‌ها برای تولید نئوپان، توسعه صنایع فراوری، تبدیلی و بسته‌بندی گیاهان دارویی و…
همان‌گونه که مستحضرید سالانه بخش قابل‌توجهی از محصولات تولیدی بخش کشاورزی استان از بین می‌رود. میزان ضایعات محصولات کشاورزی استان کرمان به‌طور متوسط حدود 30 درصد برآورد گردیده است. محصول درجه یک تولیدی کشاورزی استان معمولاً به صورت تازه خوری یا صادرات مورد استفاده قرار می‌گیرد و محصول درجه دو و سه بایستی فراوری و تبدیل به محصول با کیفیت گردد. یکی از راهکارهای اساسی جهت کاهش ضایعات بخش کشاورزی ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی می‌باشد و ایجاد این صنایع نقش معناداری در کم کردن ضایعات بخش دارد.
سازمان جهاد کشاورزی در راستای ایجاد صنایع تبدیلی و به دنبال کاهش ضایعات محصولات همواره اهتمام ویژه‌ای داشته و تلاش نموده زمینه بسته‌بندی، فراوری و تبدیل محصولات تولیدی بخش کشاورزی استان را فراهم نماید.
با توجه به محصولات عمده تولیدی کشاورزی، صنایع جنبی مرتبط با آن تا حد قابل قبولی ایجاد گردیده است. پسته اصلی‌ترین محصول تولیدی استان می‌باشد که سعی گردیده از طریق ایجاد ترمینال‌های فراوری مکانیزه و همچنین ایجاد واحدهای فراوری از جمله بسته‌بندی، مغز و خلال، تولید مغز سبز و…، ضایعات را کاهش دهد. در زمینه خرما نیز با ایجاد واحدهای سردخانه نگهداری، بسته‌بندی، فراورده‌های خرما، خمیر خرما، پودر هسته خرما، خوراک دام از ضایعات خرما، تولید نئوپان از ضایعات نخیلات و… در کاهش ضایعات و ایجاد ارزش‌افزوده تأثیرگذار بوده است. در مورد سایر صنایع تبدیلی از جمله گلاب و عرقیات گیاهی، فراورده‌های لبنی، بسته‌بندی گیاهان دارویی و… نیز اقدامات چشمگیری در جهت کاهش ضایعات این محصولات انجام شده است.
با ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی، محصولات مازاد و درجه دو و سه بخش کشاورزی تبدیل به یک فراورده جدید و با قابلیت ماندگاری بیشتر شده و ارزش‌افزوده آن نیز بالا می‌رود.
-از برنامه‌های آتی سازمان تأکید و فراهم نمودن شرایط لازم جهت ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی و فعال نمودن ظرفیت خالی صنایع تبدیلی موجود جهت ایجاد ظرفیت مناسب برای فراوری و بسته‌بندی محصولات کشاورزی و نتیجتاً کاهش بخشی از ضایعات می‌باشد.
– از دیگر برنامه‌های سازمان ایجاد و تقویت زنجیره تولید بخش کشاورزی از تأمین نهاده تا مصرف می‌باشد که با برنامه مشخص روند تولید تا مصرف تحت کنترل قرار گرفته و تهدیدهای موجود از جمله فساد و ضایع شدن محصولات به حداقل برسد.
-کمک به فراهم شدن زمینه صادرات هر چه بیشتر محصولات کشاورزی استان که می‌تواند در کاهش ضایعات مؤثر باشد از دیگر برنامه‌های سازمان می‌باشد.
هرچه کشاورزی از سنتی به سمت سوی صنعتی و مدرن پیش می‌رود نسبت و ضریب مدیریت و بهره‌وری ناشی از دخالت انسان افزایش یافته و نقش عوامل محیطی کمرنگ‌تر می‌شود به‌طوری‌که در کشت‌های گلخانه‌ای و محیط‌های کنترل شده نقش عوامل محیطی به کمترین میزان خود تنزل می‌یابد و جای خود را به نقش و مدیریت انسانی می‌دهد. یکی از مؤلفه‌های مهم در افزایش بهره‌وری و کنترل بهتر منابع پایدار بخش کشاورزی، دانش فنی و تکنیکی بهره‌برداران است که با افزایش دانش فنی آنان، کنترل منابع تولید به نفع بهره‌وری بیشتر و افزایش تولید رقم می‌خورد؛ برای مثال در شرایط یکسان محیطی، کشاورزان نمونه و تولیدکنندگان برتر گاهی تا بیش از سه برابر متوسط تولید سایرین رکورد می‌زنند و این بیانگر تسلط دانش فنی بر عوامل محیطی در شرایط یکسان تولید است و یا به عبارتی نقش مدیریت و بهره‌وری در تولید است.
هدف استراتژیک، اصلی و مهم برنامه توسعه بخش کشاورزی تأمین امنیت غذایی و تولید غذای سالم و ارزان برای آحاد مردم است. از دیگر اهداف استراتژیک توسعه کشاورزی می توان به توسعه کاشت و جایگزینی محصولات کم آب بر، بهبود و افزایش در راندمان مصرف آب و عملکرد تولید، استفاده مناسب از بخش تحقیقات در بخش‌های مرتبط مانند تولید واریته های مقاوم و پربازده و تهیه و تدوین راهکارهای بهبود صادرات اشاره نمود. برای تحقق این مهم برنامه‌ها و پروژه‌های عملیاتی مورد تأکید وزارت جهاد کشاورزی و به تبع آن استان‌هاست که به‌اختصار بدان اشاره می‌شود:
• افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی: افزایش کارایی مصرف آب و ارتقاء راندمان آبیاری با توسعه سیستم‌های نوین آبیاری، تأمین و استفاده صحیح از نهاده‌ها (بذر، کود و…)، گسترش مبارزه تلفیقی مصرف بهینه سموم و ترویج استفاده از كودهای آلی و زیستی در سطح مزارع و باغات، توسعه كشت محصولات سالم و ارگانیك، تدوین الگوی كشت تولیدات گیاهان زراعی و باغی بر اساس شرایط اقلیمی و توان اكولوژیكی، زمینه‌سازی برای سرمایه‌گذاری و مشاركت بخش خصوصی با هدف خودكفایی محصولات اساسی و…، افزایش بهره‌وری ماشین‌آلات کشاورزی (توسعه مکانیزاسیون در اراضی زراعی و باغی، توسعه مکانیزاسیون کم خاک‌ورزی و بی خاک‌ورزی و کشت مستقیم، توسعه فن‌آوری‌های مکانیزه در زیر بخش‌های آبزی‌پروری، دام و طیور)، توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی و کاهش ضایعات بخش کشاورزی و…
• استفاده بهتر از منابع محدود: توسعه کشت‌های کم آب و اقتصادی، حذف اراضی کم بازده، توسعه کشت‌های گلخانه‌ای و متراکم، استفاده از نژادهای نوترکیب و اصلاح‌شده،
• استفاده بهتر از سرمایه‌های انسانی و افزایش بهره‌وری نیروی انسانی: آموزش و توانمندسازی کشاورزان و افزایش دانش فنی و تکنیکی آنان با هدف بهره‌برداری بهینه و صحیح از منابع در اختیار بخصوص آب‌وخاک، افزایش ضریب نفوذ دانش در واحدهای تولیدی و مهندسی نمودن فرایند تولید،
• حفظ اشتغال موجود: بسترسازی برای سرمایه‌گذاری مضاعف بخش خصوصی و دولتی برای فعال‌سازی پروژه‌های اقتصادی در پهنه‌های تولیدی، توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی، توجه به تشکل‌ها و تعاونی‌های تولیدی و توسعه زنجیره‌های تولید و کشاورزی قراردادی مبتنی بر نیاز بازار با هدف اقتصادی نمودن تولید و کاهش هزینه‌ها و…
• توازن بوم‌شناختی: فرهنگ‌سازی و توجه به استفاده صحیح از منابع طبیعی و حفاظت از محیط‌زیست.
زمین و کشاورزی از دیرباز همواره موردتوجه انسان بوده است؛ چرا که اصلی‌ترین منبع تأمین نیازهای غذایی برای انسان بوده است. با توجه به اینکه امروزه تمام صنایع از علم و دانش خاص خود برخوردار می‌باشند، صنعت کشاورزی نیز به متخصصانی ویژه کشاورزی و در رابطه با آن نیازمند است که بتوانند با استفاده از علم و دانش خود قابلیت‌ها و توانایی‌های کمی و کیفی این صنعت را افزایش دهند.
همچنین با توجه به اهمیت و گستره این صنعت، امروزه نمی‌توان تمام موارد و مطالب پیرامون صنعت کشاورزی را در یک‌رشته یا گرایش خلاصه کرد؛ لذا حضور فارغ‌التحصیلان با گرایش‌های مختلف کشاورزی در اجرای طرح‌های کشاورزی و حمایت از آن‌ها ضمن اشتغال زایی لازم در این بخش، سبب ورود دانش به مزرعه شده و کشاورزی سنتی را به سمت کشاورزی مدرن سوق خواهد داد.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
