حمیدرضا ارجمند تاج‌الدینی
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی شمال استان کرمان
نقش و اهمیت صنایع تبدیلی و غذایی بخش کشاورزی در راستای نگهداری، فرآوری مناسب و جلوگیری از ضایعات برای توسعه این بخش کاملاً آشکار است. توسعه صنایع باهدف عرضه در بازار داخلی و سرمایه‌گذاری، بدون توجه به ظرفیت‌های موجود و نیاز‌ها و تقاضا‌ی بازار باعث بلااستفاده ماندن بخشی از ظرفیت تولید و افزایش هزینه‌های این صنعت می‌گردد و نشانگر عدم برنامه‌ریزی اصولی است. در حال حاضر محصولات کشاورزی به‌صورت خام و فرآوری نشده صادر می‌شود که با رونق و توسعه این صنایع و مطابقت تولید با استاندارد‌های جهانی می‌توان بازارهای صادراتی بهتر و ارزش‌افزوده بیشتری را به دست آورد. برای رسیدن به این هدف، نیازمند ارائه تسهیلات اعتباری بیشتر و هماهنگی آن با نیاز‌های موجود در بازار، رعایت نکات بهداشتی و استفاده از فناوری‌های تولید برای تطابق تولیدات با استاندارد‌های جهانی هستیم و ضرورت دارد دولت، تسهیلات بیشتری برای سرمایه‌گذاری و ایجاد انگیزه فعالیت در این عرصه اختصاص دهد. اهمیت صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی را زمانی بیشتر در می‌یابیم که توجه کنیم پس از صنایع سنگین، صنایع غذایی ازنظر وسعت و گستردگی دومین مقام را در جهان دارا است، لازم به ذکر است میزان ارزش‌افزوده در این صنایع، با ارزش‌افزوده در صنایع پتروشیمی برابری دارد و با جایگزینی صدور این محصولات به‌جای صدور قسمتی از نفت، می‌توان به شکوفایی اقتصادی نزدیک‌تر شد. در حال حاضر به دلیل ناکافی بودن صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی، کشاورزان با ریسک تولید می‌کنند؛ درصورتی‌که توسعه این صنایع علاوه بر افزایش درآمد کشاورزان، باعث تنظیم بازار و ثبات قیمت‌ها نیز می‌شود. بازاریابی و بازاررسانی، یکی از ارکان اساسی توسعه بخش کشاورزی است. بخش مهمی از بازاریابی محصولات کشاورزی، تشکیل و توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی است، اما این صنایع هنوز در زیر بخش‌های مختلف توسعه نیافته است درصورتی‌که توسعه آن مزایای بسیاری ازجمله افزایش تولید، گسترش بازار‌ها و متنوع شدن محصولات، تکمیل زنجیره بازاریابی در بخش کشاورزی، ایجاد اشتغال فارغ‌التحصیلان و متصدیان بخش‌های مرتبط با کشاورزی و از طرف دیگر ارتقاء کیفیت محصولات کشاورزی و افزایش انتخاب مصرف‌کنندگان را به همراه خواهد داشت.
این استان با برخورداری بیش از 314 هزار هکتار سطح باغات و 530 هزار تن تولید محصولات باغی، قریب به 20 درصد باغات کشور را در خود جای داده است همچنین در این استان در 115 هزار هکتار سطح زیرکشت، 1280 هزار تن محصولات زراعی تولید می‌شود.
استان كرمان مقام اول پسته کشور با سطحی معادل 212 هزار هکتار و تولیدی بالغ بر 117 هزار تن، مقام اول خرمای کشور با سطح بیش از 27 هزار هکتار و تولیدی بالغ بر 170 هزار تن، مقام اول گردو کشور با سطحی معادل 21 هزار هکتار و تولیدی بالغ بر 22 هزار تن، مقام دوم گل محمدی کشور با سطحی معادل 3300 هکتار و تولیدی بالغ بر 6 هزار تن را به خود اختصاص داده است.
* پسته: به‌منظور فرآوری پسته تر، بیش از 1400 واحد ترمینال ضبط و فرآوری مکانیزه و نیمه مکانیزه در استان وجود دارد (مازاد بر نیاز استان) و همچنین در زمینه صنایع جنبی پسته نیز بالغ بر 60 واحد (درجه‌بندی، بسته‌بندی، مغز و …) احداث شده است. با توجه به خام فروشی و صادرات فله‌ای، قسمت اعظمی از تولیدات پسته استان، به‌منظور بالا بردن ارزش‌افزوده محصول و افزایش درآمد کشاورزان و فعالان این صنعت، ضرورت ایجاد صنایع تبدیلی و غذایی این محصول امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.
* خرما: نظر به اینکه 95 درصد خرمای تولیدی استان رقم مضافتی است به‌منظور جلوگیری از فسادپذیری و نگهداری در زمان برداشت و توزیع تدریجی محصول در بازارهای داخلی و خارجی تعداد 170 سردخانه نگهداری خرما با ظرفیت 240 هزار تن (بیش از تولید خرمای استان) در شهرستان‌های شرقی استان راه‌اندازی شده است و تعداد 20 کارگاه با ظرفیت حدود 32 هزار تن در زمینه فرآورده‌های جانبی خرما فعالیت می‌کنند.
بسته‌بندی محصول خرما اغلب به‌صورت سنتی در سطح باغ انجام می‌شود، به شکلی که قبل از شروع فصل برداشت، کارتن خالی توسط خریداران و فعالان صادرات خرما، بین باغداران توزیع و همزمان با برداشت، عملیات بسته‌بندی در سطح باغ انجام و سپس محموله‌ها به سردخانه منتقل و قسمت اعظمی از محموله‌های تحویلی در سردخانه‌ها به دلایل متعدد با تعویض کارتن مواجه می‌گردد که این مهم یکی از دلایل افزایش قیمت تمام‌شده محصول است. با توجه به معایب روش مذکور به جهت ارتقاء شرایط بهداشتی، روش و نوع بسته‌بندی و نگهداری محصول پس از برنامه‌ریزی‌ها و پیگیری‌های انجام‌شده توسط مدیریت صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان مقرر گردید:
1- محموله‌های برداشت‌شده از باغ، در سبدهای پلاستیکی به سردخانه و سالن‌های بسته‌بندی، منتقل و عملیات بسته‌بندی براساس نوع سفارش به کشورهای هدف انجام شود.
2- ایجاد دهکده خرما با ظرفیت 120 هزار تن بسته‌بندی و 20 هزار تن سردخانه و ایجاد پایانه صادراتی به‌صورت متمرکز در شهرستان بم جهت ساماندهی صادرات محصول خرمای مضافتی بم و همچنین پوشش محصول خرمای تولید جنوب استان کرمان و جنوب شرق کشور در دستور کار سازمان جهاد کشاورزی استان قرار گرفته است که اجرای طرح مذکور منجر به نظارت و کنترل بهداشتی و شرایط استاندارد محصولات صادراتی و حفظ اصالت برند خرمای رقم مضافتی بم خواهد شد که پس از اجرائی شدن طرح مذکور نهایتاً زنجیره خرمای بم نیز (قبل از تولید تا صادرات) عملیاتی می‌شود.
* ایجاد و توسعه صنایع جنبی پسته شامل بسته‌بندی‌های کوچک پسته جهت مراکز عرضه مستقیم، طعم دار کردن پسته، تولید مغز سبز، مغز پسته، پودر، خلال، مارمالاد، شکلات، کره، کرم، حلوای پسته و …
* تولید زغال اکتیو و خوراک دام از ضایعات پسته (پوست سبز، استخوانی و برگ) و تولید نئوپان و خمیر کاغذ از سرشاخه‌های هرس شده پسته
* تولید انواع فرآورده‌های خرمایی شامل خمیر، شیره، سرکه، الکل، چیپس، لواشک، شکلات، شیرینی‌های خرمایی و …
* تولید نئوپان و ام دی اف، از سرشاخه‌های خرما با ظرفیت سالیانه 100 هزار مترمکعب و جذب حدود 100 هزار تن سرشاخه
با توجه به وسعت نخلستان‌های شمال استان سالیانه حدود 140 هزار تن سرشاخه‌های نخل، هرس و عمدتاً به دلیل نبود صنایع جنبی، سوزانده که هم باعث هدر رفت سرمایه و هم منجر به آلودگی محیط‌زیست می‌شود.
* کارخانه استحصال عصاره و ماده مؤثره از گیاهان دارویی با دامنه کاربرد دارویی در صنعت دام و طیور
با عنایت به رویکرد و سیاست‌گذاری وزارتخانه مبنی بر تولید محصول سالم و ارگانیک و استانداردسازی مواد مؤثره گیاهان دارویی و کاربرد و جانشینی آن به‌جای داروهای شیمیایی که اثرات مخرب آن بر محصولات تولیدی و فرآورده‌های دامی شناخته شده است که مصرف این فرآورده‌ها، مخاطرات بهداشتی را برای جامعه به دنبال دارد، لذا هدف‌گذاری و اجرای پروژه مذکور با توجه به فراسودمند بودن آن در تولید مواد غذایی سالم ازلحاظ کمی و کیفی امری ضروری است. باتوجه به موارد مذکور و حائز اهمیت بودن رتبه استان کرمان در تولید گیاهان دارویی، محوریت شغل دامپروری در استان و لزوم توجه به تولید محصول سالم و محبوبیت استفاده از این‌گونه مواد در بین جامعه که مصرف آن علاوه بر برطرف کردن مخاطرات بهداشتی، ارتقاء سطح غذایی و دارویی را به دنبال خواهد داشت، لذا پروژه مذکور باهدف جمع‌آوری، جداسازی، استخراج، استحصال و تهیه دارو با دامنه کاربرد در صنعت پرورش دام و طیور جزء اولویت‌های سرمایه‌گذاری است.
* زنجیره ارزش محصولات گوشتی از مزرعه تا مصرف در راستای کاهش ضایعات
* فرآوری و عمل‌آوری محصولات گوشتی
* بسته‌بندی و تولید انواع فرآورده‌ها از گیاهان دارویی جهت مصارف غذایی، دارویی و بهداشتی
* استخراج ماده مؤثره از پوست سبز و برگ گردو جهت مصارف بهداشتی و دارویی.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
