آمار منتشر شده از وضعیت صادرات خرمای ایران بیانگر این واقعیت است که در سال 1395صادرات به‌رغم افزایش وزنی، از نظر ارزشی با روند نزولی روبرو بوده است.
در سال 1359، مجموع خرمای صادرشده از ایران رقمی معادل 209.3 هزار تن به ارزش 208.4 میلیون دلار بوده‌است که در مقایسه با سال 1394 که وزن صادرات خرمای کشور 171 هزار تن و ارزش آن 233 میلیون دلار بوده‌است، از نظر وزنی با افزایش 22.4 درصدی و از نظر ارزشی با کاهش 10.6 درصدی مواجه شده‌است.
براساس این آمار متوسط قیمت صادراتی انواع خرما در سال 1394 حدود 1363 دلار به ازای هر تن بوده است، در حالی که این قیمت در سال 1395 به حدود 996 دلار به ازای هر تن کاهش یافته‌است.
در بررسی وضعیت تنوع تولید مشخص می‌شود که بیش از 30 نوع خرما در ایران تولید می‌شود، اما به‌رغم تنوع بالا، تنها 6 نوع از خرمای ایرانی ارزش تجاری داشته و بیشترین سهم را در صادرات دارد، شامل انواع خرما با نام استعمران، کبکاب، پیاروم، مضافتی، شاهانی و زاهدی که به صورت تازه یا خشک کرده صادر می‌شود.
در میان انواع خرمای صادراتی خرمای مضافتی با سهم 40.4 درصدی بیشترین سهم را در سبد صادرات خرمای ایران به خود اختصاص داده‌است، پس از آن دو نوع خرمای زاهدی و شاهانی با 7.3 و 5.7 درصد به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم بیشترین سهم ارزشی صادرات قراردارند. همچنین سه نوع خرمای کبکاب با 4.8 درصد، استعمران با 3.5 درصد و در نهایت پیاروم با 2.1 درصد از کل ارزش صادرات در رتبه‌های چهارم تا ششم قرار می‌گیرند که در مجموع این 6 نوع خرما 63.7 درصد صادرات را به خود اختصاص داده است و مابقی نمونه‌های خرمای ایرانی سهم 36.3 درصدی از کل ارزش صادرات را در اختیار دارد.
در میان شش نوع خرمای تجاری که بیشترین سهم را در سبد صادراتی دارند، خرمای پیارم به‌رغم قرار گرفتن در رتبه ششم اما بالاترین ارزش را داشته و هر تن از این خرما ارزشی معادل 2 هزار 295 دلار دارد.
پس از پیارم خرمای مضافتی و استعمران به ترتیب با یک هزار و 346 و یک هزار و 62 دلار در هرتن نسبت به دیگر انواع خرما‌های صادراتی ارزش بالاتری دارد.
سه نوع خرمای کبکاب، شاهانی و زاهدی به ترتیب با 801، 743 و 686 دلار در هر تن در رتبه‌های بعدی از نظر ارزشی قرار می‌گیرند.
این در حالی است که میانگین قیمت هر تن از انواع دیگر خرماهایی که از کشور صادر می‌شود، رقمی معادل 866 دلار است.
بررسی کشورهای هدف صادرات خرمای ایران نیز جای تأمل دارد، چنانکه در سال 1395 خرمای ایران به بازار قریب به 80 کشور جهان وارد شده‌است. در این میان، سهم 12 کشور بیش از 81 درصد از کل ارزش صادرات خرمای ایران بوده‌است.
در مقایسه میزان ارزش واردات خرما از ایران میان کشورهای هدف صادرات در سال 1395، کشور هندوستان با واردات 32.2 میلیون دلار و سهم 15.45 درصدی در رتبه نخست قراردارد و پس از آن کشورهای قزاقستان، پاکستان، امارات و ترکیه به ترتیب با سهم حدود 11، 10، 9 و 7 درصدی به ترتیب رتبه‌های دوم تا پنجم را در میان کشورهای هدف صادرات خرمای ایران به خود اختصاص داده‌اند، که در میان آنها پاکستان و ترکیه در تجارت خرما با ایران تعرفه ترجیحی دارند.
کشورهای افغانستان و عراق به ترتیب با سهم 6.79 و 5.49 درصدی از کل صادرات با فاصله کمی در رتبه‌های ششم و هفتم قراردارند و در رتبه‌های هشتم تا دوازدهم کشورهای روسیه با 3.96 درصد، مالزی با 3.69، استرالیا با 2.74، کانادا با 2.70 و آذربایجان با 2.69 درصد از کل صادرات ایران قرار دارند. 68 کشور دیگر در مجوع 18.7 درصد از ارزش صادرات خرمای ایران را به خود اختصاص داده‌اند.
این در حالی است که پنج کشور هندوستان، قزاقستان، پاکستان، امارات و ترکیه در مجموع بیش از نیمی از کل صادرات خرمای ایران یعنی 53.3 درصد را به خود اختصاص داده‌اند و سهم 75 کشور دیگر در مجموع 46.7 درصد است.
یکی دیگر از موضوعات و مباحث قابل تأمل خصوصا برای صادرکنندگان، نوع خرمای صادراتی به کشورهای هدف در سال 1395 است، که گویای سلیقه و ذائقه متفاوت و متنوع مصرف‌کنندگان در بازارهای هدف است.
براین اساس کشور استرالیا و کانادا با سهم 28 و 20 درصدی رتبه‌های اول و دوم واردکننده خرمای استعمران بودند و انگلستان و امارات متحده عربی با 8 و 7 درصد رتبه‌های بعدی قراردارند. مابقی کشورهای واردکننده خرمای استعمران در مجموع سهم 37 درصدی از 6.8 هزار تن صادرات این نوع خرما داشته‌اند.
بزرگترین خریداران خرمای کبکاب ایران، کشورهای قزاقستان و روسیه با سهم 32 و 24 درصدی هستند و اوکراین و عراق با 16 و 12 درصد رتبه‌های بعدی را دارند. سهم دیگر واردکنندگان خرمای کبکاب از مجموع 12.4 هزار تن محصول صادر شده 16 درصد بوده است.
مالزی بزرگترین واردکننده خرمای پیارم ایران بوده که سهمی 41 درصدی از 1.9 هزار تن صادرات این نوع خرما داشته و پس از آن کشورهای امارات متحده عربی، هند و آذربایجان به ترتیب با 25، 12 و 11 درصد قرار دارند و سهم دیگر کشورها از صادرات این محصول در مجموع 11 درصد است.
در میان واردکنندگان خرمای مضافتی ایران هندوستان با 21 درصد و امارات متحده عربی با 13 درصد در رتبه‌های اول و دوم قراردارند و رتبه‌های سوم و چهارم به قزاقستان و عراق اختصاص دارد که سهم آنها 9 و 7 درصد است و 50 درصد از صادرات 62.5 هزار تنی این نوع خرما به مقصد دیگر کشورها بارگیری شده‌است.
در میان انواع خرمای صادراتی ایران، ترکیب واردکنندگان خرمای شاهانی بیش از انواع دیگر جلب توجه می‌کند، چراکه از مجموع 15.9 هزار تن صادرات این نوع خرما 51 درصد سهم امارات متحده عربی و 49 درصد دیگر سهم کشور هندوستان است.
همچنین رتبه بندی واردکنندگان خرمای زاهدی نیز قابل توجه است، چراکه 75 درصد از صادرات 22.3 هزار تنی این خرما به پاکستان صادر می‌شود و افغانستان، قرقیزستان و قزاقستان با فاصله زیاد و به ترتیب با 9، 6 و 2 درصد در مراتب بعدی قرار دارند و 8 درصد باقی صادرات این محصول به کشورهای دیگر صادر می‌شود.
گذشته از 6 نوع خرمایی که بیشترین سهم را در صادرات دارند، انواع دیگری از خرمای ایرانی صادر می‌شود که در سال 1395 مجموعا وزنی معادل 87.5 هزار تن داشته است.
در تقسیم بندی بازارهای صادراتی خرمای کشور، قزاقستان با سهمی معادل 15 درصد در رتبه نخست قراردارد و بعد از آن کشورهای افغانستان، ترکیه و هند به ترتیب با 14، 13 و 10 درصد قرار دارند که مجموعا 52 درصد صادرات این محصول را تشکیل می‌دهد و 48 درصد دیگر راهی دیگر کشورهای خریدار خرمای ایران می‌شود.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
