عضو هیئت نمایندگان و رییس کمیسیون حکمرانی سازمانی اتاق تهران
دکتر حسن فروزان فرد، عضو هیئت نمایندگان و رییس کمیسیون حکمرانی سازمانی اتاق تهران می‌گوید که برای دستیابی به شکل بهینه و اقتصادی تولید باید روی مواردی چون استفاده بهینه از منابع، بهبود فرایندها، مدیریت بهتر منابع انسانی و مالی، استفاده از فناوری‌های نوین و بررسی نیازهای مشتریان و پیش‌بینی نیازهای بازار تمرکز کرد. او اصلاح سیاست‌های اقتصادی، توسعه زیرساخت‌ها، توسعه فناوری و نوآوری، ترویج رقابت، توسعه بخش خصوصی، اصلاح آموزش و پژوهش و کاهش فساد را به‌عنوان پیشنهادهایی برای افزایش بهره‌وری و به‌روز نگه‌داشتن فرایند تولید در کشور ارائه می‌دهد.
شرح کامل گفت وگو با دکتر حسن فروزان فرد در ادامه آورده شده است.
مفهوم بهره‌وری به‌عنوان یکی از مفاهیم اصلی و حیاتی در علوم اقتصادی و مدیریت شناخته می‌شود. بهره‌وری به معنی نسبت میان ارزش‌افزوده یا خروجی‌های تولیدی با منابع مصرف شده است. به‌عبارت‌دیگر، بهره‌وری به‌عنوان اندازه‌گیری میزان توانایی استفاده بهینه از منابع انسانی، مالی، مادی و زمانی در یک سازمان یا سیستم تولیدی برای تولید ارزش‌افزوده تعریف می‌شود.
بهره‌وری به‌عنوان یکی از عوامل مهم برای افزایش سطح رفاه و پیشرفت اقتصادی جوامع شناخته می‌شود. افزایش بهره‌وری به معنی افزایش میزان تولید و ارتقای کیفیت محصولات و خدمات است؛ بنابراین، بهره‌وری به‌عنوان پایه‌ای برای توسعه و رشد اقتصادی در نظر گرفته می‌شود.
روش‌های مختلفی برای افزایش بهره‌وری وجود دارد که شامل بهینه‌سازی فرایندهای تولید، افزایش دانش و مهارت کارکنان، استفاده از فناوری‌های نوین و به‌روز، بهبود ساختار سازمانی، مدیریت بهتر منابع انسانی و مالی و غیره می‌شود.
بنابراین، داشتن یک راهبرد مناسب برای افزایش بهره‌وری، اصلی‌ترین عامل برای توسعه و رشد پایدار یک سازمان و جامعه است و تأثیر بی‌شماری بر رقابت‌پذیری و پیشرفت در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی دارد.
بهره‌وری کل عوامل تولید به معنی نسبت میان خروجی‌های کلی تولیدی و مصرف‌شده‌ها (از جمله نیروی کار، مواد مصرفی، سرمایه و فناوری) در فرایند تولید است. به‌عبارت‌دیگر، این مفهوم نشان‌دهنده میزان توانایی یک سازمان یا سیستم تولیدی در تولید کالاها و خدمات با استفاده بهینه از منابع مختلف است.
بهره‌وری کل عوامل تولید در سطح مطلوب و ایده‌آل وقتی قرار دارد که تولیدی بهینه و کارآمد انجام شود و از تمامی منابع در دسترس به نحوی اثربخش و کارآمد استفاده گردد که تولید محصولات با بهترین کیفیت و در مدت‌زمان مناسب و با کمترین هزینه ممکن صورت گیرد. در واقع، بهره‌وری کل عوامل تولید به‌مرورزمان باید افزایش یابد تا سازمان یا سیستم تولیدی بتواند رشد و توسعه پایداری داشته و با رقبای خود رقابت کند.
برای افزایش بهره‌وری کل عوامل تولید، امکانات مختلفی مانند به‌روزرسانی فناوری‌ها، بهینه‌سازی فرایندهای تولید، افزایش دانش و مهارت کارکنان، مدیریت بهتر منابع و سرمایه‌ها، استفاده از سیاست‌ها و راهبردی‌های مناسب و غیره وجود دارد. به کمک این اقدامات، بهره‌وری کل عوامل تولید قابل‌افزایش و به سطح مطلوبی رسیده و نهایتاً توانایی رقابتی سازمان یا سیستم تولیدی تقویت خواهد شد.
شکل بهینه و اقتصادی تولید زمانی حاصل می‌شود که منابع موجود (از جمله نیروی کار، مواد مصرفی، سرمایه و فناوری) به‌طور بهینه و کارآمد مورداستفاده قرار گیرند. در واقع، تولید بهینه و اقتصادی به معنای تعادل میان هزینه‌ها و خروجی‌های تولیدی است.
برای دستیابی به شکل بهینه و اقتصادی تولید باید روی موارد زیر تمرکز کرد:
– استفاده بهینه از منابع: باید منابع موجود به نحوی تخصیص داده شوند که دقیقاً در مقیاس مناسب و بهینه برای تولید استفاده شوند تا هدر رفت منابع کمتر شود،
– بهبود فرایندها: باید فرآیندهای تولید به‌گونه‌ای بهبودیافته و بهینه‌سازی شوند که تعداد کمتری نیروی کار، زمان و منابع مصرف شود،
– مدیریت بهتر منابع انسانی و مالی: باید دسترسی به نیروی کار ماهر و منابع مالی مناسب داشته باشیم تا مدیریت منابع به بهترین نحو انجام شود،
– استفاده از فناوری‌های نوین: استفاده از فناوری‌های جدید و نوآورانه می‌تواند فرایندهای تولید را بهبود بخشیده و کارایی سیستم تولید را افزایش دهد،
– پیش‌بینی نیازهای بازار: باید بازار را به‌خوبی بررسی و نیازهای مشتریان را به‌درستی تعیین کرده تا تولیدها و خدمات ارائه‌شده بازارپسند و مطابق با تقاضای بازار باشد.
به‌طورکلی، شکل بهینه و اقتصادی تولید زمانی بهبود می‌یابد که تمامی عوامل تولید بهینه و هماهنگ عمل کنند و هدف نهایی تولید کالاها و خدمات با کیفیت بالا و هزینه‌های کمتر را دنبال کنند.
به اعتقاد من مهم‌ترین محرک‌های بهبود و رشد بهره‌وری در یک سازمان یا بنگاه عموماً عبارت‌اند از:
– استفاده از فناوری نوین: استفاده از فناوری‌های پیشرفته و نوآورانه می‌تواند بهبود بهره‌وری را تسهیل کرده و عملکرد سازمان را بهبود ببخشد؛ به‌عنوان‌مثال، استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت منابع انسانی به‌صورت آنلاین می‌تواند فرآیندهای کاری افراد را بهبود داده و بهره‌وری را افزایش دهد.
– بهبود فرآیندها و سیستم‌ها: بهره وری می‌تواند با بهینه‌سازی فرآیندها و سیستم‌های سازمانی، بهبود یابد؛ به‌عنوان‌مثال، اصلاح فرآیند تولید به‌صورت پیوسته و بهبود مدیریت زنجیره تأمین می‌تواند باعث کاهش زمان انتظار و افزایش توانایی تولید شود.
– ارتقاء دانش و مهارت‌های کارکنان: سرمایه انسانی یکی از مهم‌ترین عوامل در بهبود و افزایش بهره‌وری است. آموزش و ارتقاء مهارت‌های کارکنان باعث افزایش کارایی و عملکرد آنان می‌شود که بهبود بهره‌وری را به همراه دارد.
– افزایش مشارکت کارکنان: تشویق به مشارکت کارکنان در فرآیندهای تصمیم‌گیری و ارائه ایده‌های خلاقانه و نوآورانه می‌تواند بهبود بهره‌وری را به دنبال داشته باشد.
به‌طورکلی، ترکیب‌یابی بهینه از این عوامل و اهمیت دادن به هر یک از آن ها می‌تواند به راهکارهای مؤثری برای بهبود و رشد بهره‌وری در یک سازمان یا بنگاه تبدیل شود.
برای بررسی تغییرات بهره‌وری در کشور ایران در طول ۵۰ سال گذشته، می‌توان به بررسی عوامل مختلفی اشاره کرد که موجب تفاوت‌های عملکرد بهره‌وری با کشورهای دیگر شده‌اند. مهم‌ترین عوامل و تفاوت‌ها عبارت‌اند از:
– سرمایه انسانی: در دهه‌های اخیر، توسعه سرمایه انسانی از طریق بهبود آموزش و توانمندسازی نیروی کار در کشورهای پیشرفته، افزایش بهره‌وری را تسهیل کرده است. در کشور ایران نیز تلاش‌هایی در این زمینه صورت گرفته، اما هنوز به سطح مطلوبی نرسیده است.
– فناوری و نوآوری: کشورهای پیشرفته اغلب سرعت توسعه فناوری و نوآوری بالاتری داشته و دستیابی به فناوری‌های پیشرفته، مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و رباتیک به بهبود بهره‌وری کمک کرده است.
– محیط تجاری و سیاست‌های اقتصادی: سیاست‌های اقتصادی پایدار و بازارهای رقابتی می‌توانند بهبود بهره‌وری را ترویج کنند. کشورهای پیشرفته معمولاً بهره‌وری خوبی در این زمینه دارند. ایران نیز در حال تلاش برای اصلاحات در سیاست‌های اقتصادی است.
– زیرساخت‌ها و تحولات اقتصادی: سرعت تحولات اقتصادی، کیفیت زیرساخت‌ها و پشتوانه‌های اقتصادی نقش مهمی در بهره‌وری ایفا می‌کنند. توانایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و ایجاد بسترهای خوب برای کسب و کارها از اهمیت بالایی برخوردار است.
به‌طورکلی، مقایسه تغییرات بهره‌وری در ایران با کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که ایران همچنان نیازمند اصلاحات و تغییرات گسترده در سیاست‌های اقتصادی، فناوری و سرمایه انسانی است تا بتواند به سطح بهره‌وری مطلوبی دست‌یافته و با کشورهای پیشرفته رقابت کند.
تهدیدهای محدودیت‌های سیاسی، عدم بهره‌وری منابع و ناتوانی در تکنولوژی مهم‌ترین عوامل کاهنده بهره‌وری در اقتصاد ایران است. برای ارزیابی سیاست‌ها و اقدامات ارتقای بخش بهره‌وری در برنامه‌های اقتصادی ایران، می‌توان به مواردی چون انعقاد برنامه‌های استراتژیک و توسعه، ایجاد شرایط مناسب برای سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار، توسعه فناوری و بهره‌گیری از آن و توجه به آموزش و پژوهش توجه کرد. باید به این نکته توجه داشت که ارزیابی این اقدامات و سیاست‌ها نیازمند تحلیل و بررسی دقیق‌تر است که می‌تواند با تحقیق و تحلیل ماهیت و موقعیت اقتصادی ایران انجام شود.
تفاوت‌های اصلی در بهره‌وری بین شرکت‌های دولتی و شرکت‌های بخش خصوصی ممکن است به شرح زیر باشد:
– انگیزه مالکیت و کنترل: در شرکت‌های دولتی، انگیزه مالکیت به علت عدم مالکیت خصوصی و وابستگی به دولت کاهش پیدا می‌کند، درحالی‌که در شرکت‌های خصوصی، مالکان به‌شدت به بهره‌وری و سودآوری مشغول هستند.
– مدیریت و ساختار سازمانی: شرکت‌های دولتی ممکن است دارای ساختارهای بیش فرهنگ و کندتری باشند که می‌تواند به کاهش بهره‌وری منجر شود. به همین دلیل برخی از تصمیم‌های اداری و سیاستی که می‌تواند انعطاف‌پذیری و نوآوری را کاهش دهد، در شرکت‌های دولتی بیشتر دیده می‌شود.
– تعهد به مسئولیت اجتماعی: شرکت‌های دولتی ممکن است به دلیل رفتارهای سیاسی، مسائل نظامی و اجتماعی در وضعیتی نامشخص و سردرگم نگه داشته شوند که باعث کاهش بهره‌وری شود؛ به‌عنوان‌مثال، تصمیم‌گیری‌های سیاسی که ممکن است منجر به تبعات غیراقتصادی و عدم توجه به نیازهای بازار شود.
بااین‌حال، توانمند کردن شرکت‌های دولتی از طریق اصلاح در ساختار و مدیریت می‌تواند بهبود بهره‌وری آن‌ها را تسهیل کند. این اقدامات ممکن است شامل افزایش شفافیت، اصلاح ساختار سازمانی، استقلال بیشتر شرکت‌ها از تداخلات سیاسی، انگیزه‌بخشی برای مدیران بر اساس عملکرد و غیره باشد.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، توسعه فناوری و نوآوری، اصلاح ساختار بازار و سرمایه‌گذاری در آموزش و پژوهش و توانمندسازی نیروی کار با تحولات آموزشی از جمله برنامه‌هایی است که کشورها برای افزایش بهره‌وری و رشد اقتصادی اجرا می‌کنند.
افزایش بهره‌وری و نگهداری از ظرفیت‌های تولیدی در ایران به‌عنوان یک کشور با چالش‌ها و محدودیت‌های خاص، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اجرای عملیاتی است. پیشنهادهایی به این قرار برای افزایش بهره‌وری و نگهداری از ظرفیت‌های تولیدی در ایران مطرح می‌شود:
– اصلاح سیاست‌های اقتصادی: اصلاح سیاست‌های مالی، پولی، تجاری و صنعتی به‌منظور افزایش پایدار بهره‌وری و تسهیل تولید و صادرات،
– توسعه زیرساخت‌ها: سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل، انرژی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، آب و برق به‌منظور افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید،
– توسعه فناوری و نوآوری: توسعه فعالیت‌های تحقیق و توسعه، انتقال فناوری، ارتقاء دانش فنی و علمی به‌منظور افزایش بهره‌وری و ارتقاء کیفیت محصولات،
– ترویج رقابت: تشویق به رقابت در بازار، تنوع و نوآوری محصولات، افزایش کارآمدی و بهره‌وری،
– توسعه بخش خصوصی: تسهیلات بانکی و مالی، حمایت از کارآفرینان و شرکت‌های خصوصی به‌منظور افزایش تولید و بهره‌وری،
– اصلاح آموزش و پژوهش: سرمایه‌گذاری در آموزش و پژوهش علمی، توانمندسازی نیروی کار متخصص و کارآمد، ارتقاء سطح دانش و فناوری،
– کاهش فساد: مبارزه با فساد در سطوح مختلف دولتی و خصوصی به‌منظور افزایش شفافیت، کارآمدی و بهره‌وری.
البته دراین‌بین، هماهنگ‌سازی میان سازمان‌ها، همکاری بین بخش دولت و بخش خصوصی و پایبندی به برنامه‌ریزی استراتژیک نقش مهمی در موفقیت این پیشنهادها دارد.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
