امین غفاری‌نژاد
معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت شمال استان کرمان
ابتدا به این موضوع می‌پردازم که وضعیت موجود صنعت استان در گروه‌های مختلف به چه ترتیب است و چه نقاط قوتی در صنایع استان داریم. مطابق یک تقسیم‌بندی کلی بر مبنای میزان سرمایه‌گذاری و اشتغال می‌توان سه‌طبقه بزرگ، متوسط و کوچک را برای صنایع استان قائل شد. در مورد صنایع بزرگ به‌طور مشخص، چند گروه خاص باعث شده که این صنایع در استان پای بگیرند و براساس آن، اشتغال و سرمایه‌گذاری را در خود به وجود آورند. گروه اول که در منطقه ویژه اقتصادی بم رخ داده، صنعت خودروسازی و صنایع جانبی مربوط به آن است که قطب خودروسازی را در استان کرمان ایجاد کرده است. شش واحد صنعتی خودروساز کرمان با ظرفیت اسمی حدود 200 هزار دستگاه خودرو در این منطقه سرمایه‌گذاری شده و ازلحاظ حجم تولید خودرو، رتبه اول بخش خصوصی و رتبه سوم بعد از ایران‌خودرو و سایپا را کسب نموده است.
گروه دوم در خصوص زنجیره فولاد استان است که وجود مزیت نسبی سنگ‌آهن در سیرجان و زرند باعث ایجاد این زنجیره شده و درنهایت درصدد هستیم تا طی چند سال آینده به تولید 10 میلیون تن شمش در این زنجیره برسیم. خوشبختانه بخش زیادی از این سرمایه‌گذاری‌ها در استان به نتیجه رسیده و در حال حاضر درزمینه‌ی تولید کنسانتره سنگ‌آهن در استان نزدیک به 28 میلیون تن ظرفیت تولید در شهرستان های سیرجان و زرند در کارخانه‌های ذیل گل گهر و میدکو ایجاد شده است. همچنین ظرفیت مهم دیگر در زنجیره فولاد، تولید گندله است. به‌طوری که در حال حاضر ظرفیت تولید استان حدود 17 میلیون تن است به‌این‌ترتیب که در شهرستان سیرجان حدود 12 میلیون تن، در کرمان و زرند هرکدام 5/2 میلیون تن امکان تولید گندله وجود دارد. بحث مهم دیگر در زنجیره فولاد، تولید آهن اسفنجی است، در این زمینه ما حدود 4 میلیون تن در سیرجان و حدود یک‌میلیون تن در بردسیر و جمعاً حدود 5 میلیون تن امکان تولید آهن اسفنجی در استان را داریم. درنهایت در انتهای خط زنجیره فولاد، تولید شمش فولادی است که در حال حاضر در کرمان و بردسیر ظرفیتی حدود 6/1 میلیون تن تولید فولاد وجود دارد. همچنین طرح‌هایی در این زمینه ها داریم که ان‌شاءالله در چند سال آینده به تولید می‌رسد.
گروه سوم صنایع بزرگ ما، بحث معادن مس و صنایع مربوطه است که به‌طور مشخص در رفسنجان و شهربابک زنجیره مس را به وجود آورده که در حال حاضر در رفسنجان حدود 200 هزار تن در سال، انواع کاتد مس تولید می‌شود. همین‌طور اخیراً در شهربابک، طرحی به بهره‌برداری رسیده که توان تولید 50 هزار تن کاتد فقط از طریق بیولیچینگ را داراست. در این زمینه، تقریباً ما در کشور حرف اول را می‌زنیم. مجموعه شرکت ملی مس در 7 ماه ابتدای امسال بیش از 11 هزار میلیارد تومان فروش داشته است که تقریباً معادل فروش کل سال گذشته آن است و قسمت عمده و اعظم این تولید در استان کرمان صورت گرفته است.
در دسته صنایع بزرگ، گروه چهارم، تولید لاستیک است که رتبه اول کشور را به خود اختصاص داده است. همچنین واحدهای تولید کاشی و سرامیک و تولید سیمان استان از صنایع بزرگ محسوب می‌شوند، در این گروه 7 واحد در شهرستان های رفسنجان و کرمان مشغول به فعالیت هستند. موارد فوق مجموعه صنایع بزرگ استان را تشکیل می‌دهند. بعد از طبقه بزرگ، صنایع متوسط استان قرار دارند که وجود این صنایع نیز یکی از نقاط قوت استان است. ازجمله این صنایع، صنایع ماشین سازی کشاورزی است. این صنایع تولیدکننده ادوات کشاورزی و برخی از تجهیزات و ماشین آلات واحدهای بزرگ می‌باشند. در کنار این صنایع، واحدهایی به وجود آمده‌اند که توان تولید قطعات صنعتی را دارند. به‌طوری که می‌توان گفت اکثراً تولید قطعات صنعتی در استان در صنایع متوسط انجام می‌شود. در گروه صنایع متوسط، همچنین واحدهای تولید لوله و اتصالات پلی‌اتیلن در استان مطرح هستند، حدود 40 واحد در این زمینه با تولید نایلون، نایلکس، لوله و اتصالات پلی‌اتیلن ایجاد شده است که بسیار موفق بوده و به‌نوعی کرمان را قطب تولید لوله کشور کرده‌اند. همچنین در صنایع متوسط می‌توانیم از واحدهای تولید سیم، کابل و فیبر نوری نام ببریم که اتفاقاً از واحدهای ممتاز استان نیز می‌باشند.
به‌طور کلی واحدهای صنعتی در دو طبقه بزرگ و متوسط در استان، واحدهای موفقی هستند و از نقاط قوت تولید استان محسوب می‌شوند. ذیل این صنایع تعدادی واحدهای کوچک با کمتر از 50 نفر کارکن ایجاد شده است که این واحدها در زمینه های مختلف ازجمله صنایع غذایی، صنایع شیمیایی و کانی غیرفلزی فعالیت دارند و تعدادی از آن‌ها موفق هستند و به نوبه خود در سطح کشور مطرح می‌باشند.
اما در مورد وضعیت تولید در بخش صنعت استان، می‌توان گفت که در حوزه صنایع بزرگ در زنجیره فولاد خوشبختانه واحدهای تولیدکننده کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی نسبت به سال قبل افزایش تولید داشته‌اند و تعداد واحدهای جدید زیادی راه افتاده اند و این زنجیره تقریباً رشد خوبی نسبت به سال قبل داشته است. البته به دلیل نیاز به سرمایه‌گذاری کلان در این زنجیره شاید فعلاً امکان توسعه واحدهای جدید به جزء طرح‌هایی که در دست اجرا داریم، میسر نباشد؛ البته به‌استثناء انتهای خط که شمش تولید می‌شود. در زنجیره ی مس خوشبختانه با سرمایه گذاری های خوبی که در مجموعه شرکت ملی مس در سرچشمه و در شهربابک صورت گرفته بازهم افزایش تولید کنسانتره مس و همچنین انواع کاتد مس را شاهد هستیم، نسبت به سال قبل میزان تولید در این زمینه افزایش داشته، به‌طور مشخص در شهربابک تولید انواع لوله ها و کاتد مسی راه‌اندازی شده و این زنجیره بسیار موفق در استان شکل‌گرفته است، اما در صنعت لاستیک متأسفانه به دلیل محدودیت هایی که در بحث تحریم‌ها بر کشور تحمیل شده است، تأمین برخی از مواد اولیه کائوچو و واردات برخی مواد اولیه محدود بوده است، درنتیجه در 6 ماه ابتدای سال نسبت به مدت مشابه سال قبل میزان تولید لاستیک با افت تقریبی 8 درصدی روبه رو بوده است. امیدواریم به‌زودی مشکل تأمین مواد اولیه رفع شود و بازهم لاستیک استان بتواند در کشور حرف اول را بزند، اما در مورد صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی که از سرمایه‌گذاری‌های کلان استان می‌باشند متأسفانه امسال افت تولید بسیار شدیدی را شاهد هستیم. در 6 ماه ابتدای سال، حدود 15 هزار دستگاه در منطقه تولید شده که تقریباً یک‌سوم مدت مشابه سال قبل بوده است. در صورت ادامه این روند در صنعت خودروسازی استان و صنایع جانبی آن، احتمال تعدیل بالغ‌بر 10 هزار نفر نیروی انسانی متخصص در این صنعت کم نیست. این صنعت برای تأمین منابع نقدینگی به حمایت جدی دولت و خصوصاً سیستم بانکی نیاز دارد. به‌طور مشخص رقمی بالغ‌بر 3 هزار میلیارد تومان نیاز است تا بتوانیم به ظرفیت تولید سال قبل استان که حدود 120 هزار دستگاه خودرو در سال بوده برسیم.
در گروه صنایع متوسط تقریباً مشکل تولید نداریم. صنایع متوسط توانسته‌اند به‌خوبی رنج تولید سال قبل را تولید کنند. به‌عنوان مثال درزمینه‌ی انواع فرش ماشینی یک واحد فعال داریم که به دلیل نو سازی و استفاده از ماشین آلات روز در تولید فرش ماشینی نسبت به سال قبل حدود 100 درصد رشد و در مورد تولید انواع موکت نیز بالغ‌بر 100 درصد تولید داشته است. همچنین درزمینه‌ی تولید کاشی و سرامیک تقریباً معادل سال قبل رقمی نزدیک 14 میلیون مترمربع کاشی و سرامیک تولید شده است. به‌علاوه در زمینه تولید انواع لوله و اتصالات پلی‌اتیلن در 6 ماهه نخست سال تقریباً 26 هزار تن بوده که 20 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشتیم، اما در تولید روغن نباتی متأسفانه دو واحد بزرگ استان در شهرستان های کرمان و سیرجان به دلیل کمبود نقدینگی در تأمین روغن خام دچار مشکل شدید شده‌اند که مشارکت بخش خصوصی در تأمین نقدینگی را می‌طلبد؛ چراکه امکان تولید روغن خام در استان برای رسیدن به ظرفیت های بسیار بالا را داریم.
درزمینه‌ی تولید سیمان سه کارخانه در استان فعال هستند که سال قبل یک‌میلیون تن تولید داشته‌اند، در این حوزه نسبت به سال قبل کاهش تولید نداشته‌ایم. به‌طور کلی دلیل اصلی کاهش شدید تولید در صنایع به مشکلات تأمین مواد خام ناشی از عدم تأمین نقدینگی لازم و یا وجود تحریم‌های بین‌المللی برمی‌گردد؛ ازجمله این موارد می‌توان به تولید لوازم‌خانگی، تلویزیون و یخچال اشاره کرد. به‌طوری که در 6 ماه اول امسال در استان حدود 40 هزار دستگاه تلویزیون به میزان 30 درصدِ مدت مشابه سال قبل تولید داشته‌ایم، همچنین تولید یخچال در استان حدود 7 هزار دستگاه بوده که 10 درصد کمتر از تولید سال قبل است.
در خصوص سرمایه‌گذاری در صنایعی که با توجه به توانمندی و مزیت های موجود در استان بتواند در آینده کرمان را به‌عنوان شاخص در کشور مطرح کند، پیشنهاد بنده صنایع پایین‌دستی و تأمین‌کننده نیازمندی های بنگاه های بزرگ استان است. چراکه در حال حاضر بخش زیادی از این نیازها چه در زمینه مواد اولیه و چه در زمینه تهیه و پشتیبانی خطوط تولید، خارج از استان و از طریق استان‌های صنعتی کشور ازجمله اصفهان تأمین می‌شود؛ مثال مشخص آن، تولید گلوله های چدنی به شکل قطعات صنعتی ریخته گری شده با تناژ بالا است که از خارج از استان تأمین می‌شود. در این زمینه می‌توان برای ایجاد واحدهای صنعتی تولیدکننده انواع گلوله‌های چدنی و فولادی سرمایه‌گذاری کرد. به‌طور کلی قطعه‌سازی‌ها باید در استان پای بگیرد. می‌توان واحدهای ریخته گری با مقیاس بالای یک، دو یا سه تن را ایجاد کرد، همچنین انواع ماشین کاری قطعات صنعتی بزرگ می‌تواند در اولویت کاری واحدهای صنعتی کوچک ما باشد که کارهای ماشین کاری را برای واحدهای بزرگ انجام دهند. به‌طور مشخص حوزه صنایع پایین‌دستی مس و فولاد و آلومینیوم در استان می‌تواند ظرفیت بالای سرمایه‌گذاری برای صنایع کوچک و متوسط استان باشد. در حال حاضر در صنعت مس در مجموعه مس شهید باهنر کرمان محصولات میانی این زنجیره تولید می‌شود، اما محصولات نهایی که از آلیاژهای مسی تولید می‌شود متأسفانه در استان تولید نمی‌شود. بالغ‌بر 80 تا 90 درصد از ظروف مسی از استان‌های دیگر وارد کرمان می‌شود درحالی‌که به‌راحتی می‌توان با سرمایه‌گذاری های کوچک، تولید مصنوعات مسی در استان را رونق و توسعه داد. همچنین در زمینه صنایع پایین‌دستی آلومینیوم، ورق در ضخامت‌های مختلف و مقاطع آلومینیوم را تولید می‌کنیم. صنایع پایین‌دستی به‌طور مشخص در استان می‌تواند موردنظر سرمایه گذاران صنایع کوچک و متوسط قرار بگیرد. همچنین این مسئله مهم است که زنجیره فولاد استان در مرحله تولید شمش قطع می‌شود درحالی‌که تولید محصولات فولادی مثل ورق می‌تواند فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاری صنایع کوچک و متوسط در استان باشد. یک سؤال اینجا مطرح می‌شود که چرا در برخی از صنایع پیشرفت نکرده‌ایم و حتی به‌نوعی عقب‌افتادگی صنعتی داشته‌ایم؟ دلیل عمده مربوط به عدم ارتباط واحدهای بزرگ و کوچک استان است که متأسفانه علی رغم سرمایه گذاری های کلانی که در صنایع مادر استان شده است، این ارتباط بین واحدهای کوچک و بزرگ برقرار نشده و نیاز واحدها در این بخش از استان‌های دیگر تأمین می‌شود. در این زمینه می‌توانیم با ایجاد ارتباط نزدیک بین مجموعه‌های بزرگ و کوچک بخشی از بازار واحدهای کوچک را مخصوصاً در زمینه های اقلام خوراکی، اقلام مصرفی، قطعات صنعتی و تجهیزات برق الکترونیکی در استان تأمین کنیم که باعث رونق کسب‌وکار کوچک استان خواهد شد.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
