گفتمان جهانی آب، بحران امروز آب را بیش از آن‌که ناشی از کمبود آب بداند، ناشی از حکمرانی نادرست آب و عدم توجه به جوامع مدنی، محلی و نیروها و نهادهای خصوصی و اقتصادی می‌داند. با توجه به وضعیت نامناسب کنونی منابع آب و رویه‌ها، سازوکارها و ساختارهای ناکارآمد در مدیریت آب کشور، اندیشکده تدبیر آب ایران با تشخیص ضرورت تغییر در نظام تصمیم‌گیری و مدیریت آب کشور در آبان ماه 1391 به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی کرمان تأسیس گردید. این نهاد مأموریت خود را بر مبنای ایفای نقش در جهت اثربخشی برای اصلاح حکمرانی آب کشور از طریق آگاه‌سازی عموم و به طور خاص تصمیم‌گیرندگان تعیین کرده است. برای نیل به این مأموریت، تمرکز اصلی اندیشکده در میان‌مدت بر ایجاد انگیزه و عزم برای تغییر رویه‌ها و سازوکارهای حکمرانی و مدیریت آب قرارگرفته است و این مهم را از طریق افزایش آگاهی‌ها و ظرفیت‌های اجتماعی و ایجاد زمینه‌های لازم برای گفت و گو و تبادل‌نظر و تقویت ارتباطات، تغییر رفتارهای سیاستی و مدیریتی با تأکید بر نقش تسهیل گری خود دنبال می‌کند.
اندیشکده بر بازساخت حکمرانی آب با محوریت تقویت توانایی جامعه در تصمیم‌گیری و اجرای تصمیمات در حوزه آب تمرکز و تأکید دارد. نظام تصمیم‌گیری و اعمال تصمیمات به حدی در خصوصیات نظام حکمرانی، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد که به اعتقاد بسیاری، نظام تصمیم‌گیری و اعمال تصمیمات استراتژیک جامعه، تعریف سرراست و کوتاهی از حکمرانی است. تصمیمات اصلی در سطوح مختلف حکمرانی، در نظام سیاسی و تصمیم‌گیری هر جامعه اتخاذ می‌شود. عوامل مختلفی در کیفیت کارکرد این نظام مؤثر است که شاید تعیین‌کننده‌ترین آن، میزان بهره‌گیری آن از دانش روز به ویژه در زمینه ی علوم انسانی برای تشخیص واقعیت‌ها و توجه به آن‌ها است.
هنگامی که از نظام تصمیم‌گیری سخن می‌رود، منظور اشاره به چرخه کامل آن است. چرخه‌ای که از نظام مطالعاتی و پژوهشی و به ویژه پژوهش‌های کاربردی شروع می‌شود و به فرآیندهای تصمیم‌گیری ختم می‌شود. در این میان، نحوه ارتباط و اثرگذاری نتایج و دستاوردهای پژوهش‌ها در نظام تصمیم‌گیری سیاسی از طریق مجاری رسمی و غیررسمی، لابی‌گری‌ها، شیوه‌ها و فرایندهای تصمیم‌گیری از عوامل مهمی است که باید در بررسی و ارزیابی نظام تصمیم‌گیری سیاسی کشور مورد توجه قرار گیرند.
از نگاه اندیشکده، چالش اصلی نظام حکمرانی آب، کم اثر بودن تدابیر و کم‌توانی در اجرای تصمیمات منصف است. در راهکاری کسب و تقویت اقتدار بر سه مؤلفه مشارکت، قانون‌مداری و مشروعیت تکیه می‌شود. از این نگاه، مشارکت یعنی وجود امکان برقراری ارتباط دو یا چندجانبه و وجود تعامل میان بخش عمومی، بخش خصوصی و نهادهای مردمی؛ بنابراین باید به سه پیش‌نیاز مهم تقویت مشارکت نهادی، تأکید شود:
منظور از قانون‌مداری لزوماً تهیه، تدوین و تصویب قوانین جدید و انباشت بدون نتیجه آن‌ها نیست. بلکه هدف، احترام به قوانین و مقررات و حجیت آن در تصمیمات و قضاوت‌ها است. با افزایش درجه قانون‌پذیری، دستیابی به سایر خصوصیات حکمرانی مؤثر نظیر شفافیت، پیش‌بینی پذیری، پاسخگویی، مبارزه با فساد و پاسخ‌دهی با سهولت بیشتری امکان‌پذیر می‌شود. بهبود و ارتقاء این مجموعه از خصوصیات، متقابلاً موجبات تحکیم حاکمیت قانون و مشارکت را فراهم می‌سازد.
مشروعیت، به معنی قبول، رعایت و سازگاری با قواعد، استانداردها و تصمیمات نظام حکمرانی است. مجموعه تدابیر مؤثری که در بالا بردن درجه مشروعیت در حکمرانی آب (و در نظر گرفتن اشتراکات این اصل با دو اصل مشارکت و قانون‌محوری) می‌تواند مطرح شود، عبارت‌اند از: تنوع‌بخشی سازوکارها یا فرایندهای اجرای تصمیمات از طریق تمرکززدایی در اختیارات و واگذاری آن به سطوح پایین‌تر حکمرانی همراه با آزادی عمل و قدرت تصمیم‌گیری بیشتر برای رده‌های پایین‌تر سلسله مراتب حکومتی، برون‌سپاری بخشی از مسئولیت‌های حکومت به بخش خصوصی و نهادهای مدنی، رفع ابهام و روشنی و وضوح نقش‌ها و مسئولیت‌ها، توسعه فضای کسبوکار، تقویت سازوکار بازار رقابتی و جوامع محلی، شناسایی، پالایش، روزآمد کردن و تسهیل استفاده از ذخایر تاریخی و فرهنگی، باز کردن عرصه برای ایجاد و توسعه نهادهای خودکنترل کننده، استفاده بیشتر از روش‌های داوطلبانه و گفت‌وگو در حل‌وفصل اختلافات بجای مراجعه به دادگاه‌ها و مراجع رسمی قضایی و رونق همکاری‌های داوطلبانه و توافقات دو یا چندجانبه.
اندیشکده تدبیر آب ایران با توجه به این نگاه، فعالیت‌های خود را در سه حوزه سیاست‌پژوهی، ظرفیت‌سازی و ارتباطات سازمان‌دهی می‌کند. مجموعه فعالیت‌های این سه حوزه در هشت محور انجام می‌شود که عبارت‌اند از: چرخه آب، حقوق آب، حکمرانی آب، اقتصاد آب، مدیریت منابع مشترک آب، نظام حقوقی و بهره‌برداری از آب کشاورزی، تحلیل‌های تاریخی، سیاسی و دیپلماسی آب و آب و رسانه.
این حوزه اصلی‌ترین و مهم‌ترین حوزه فعالیتی اندیشکده می‌باشد که نوعی پژوهش کاربردی تلقی می‌شود و هدف آن دستیابی به راه‌حل‌های عملی (اجرایی) برای مسائل اجتماعی است. در این حوزه با ژرفانگری لازم، توصیه‌های علمی مناسبی به سیاست‌گذاران ارائه می‌شود. اندیشکده شروع کار خود را با بیان مفاهیم و موضوعات بنیادین حکمرانی آب آغاز کرده و آن را به مرحله ارائه توصیه‌های سیاستی رسانده است. تمرکز بر مسائل اصلی و واقعی کشور، نگاه و تحلیل مستقل، نظام‌مند و علمی، استفاده از ظرفیت‌های علمی دانشگاهی و مراکز پژوهشی کشور، تعامل سازنده با دستگاه‌های اجرایی برای یافتن راه‌حلی علمی برای مسائل اجرایی کشور و تمرکز بر موضوعات مهم و کلیدی کمتر توجه شده، از ویژگی‌های پژوهش‌های صورت گرفته در این بخش است. مقالاتی چون «چرخه آب با تأکید بر منابع آبی تجدیدپذیر»، «آشنایی با منابع آب زیرزمینی»؛ «به سوی چارچوب مفهومی و تحلیلی اصلاح حکمرانی آب»، «ارزیابی مقدماتی حکمرانی آب کشور»، «پایداری منابع آب زیرزمینی: مطالعه موردی دشت رفسنجان»، «رسانه و گفت‌وگوی آب»، «حقوق آب در فلات ایران در بستر تحولات اقتصادی و اجتماعی» و «برنامه‌ریزی انگیزه‌ها؛ اقتصاد آب و نقش و جایگاه آن در مدیریت آب»، «توسعه کم‌آب‌بر؛ تأملی بر بازسازی مسیر توسعه کشور»، «نقدی بر طرح تعادل بخشی؛ ده موضوع اثربخش در اطلاع‌رسانی»، «ارزیابی معیارهای الگوی کشت از منظر بهره‌وری آب» و ده‌ها نوشتار دیگر از جمله نوشتارهای تولیدی در این بخش است که از طریق تارنمای اندیشکده امکان دسترسی به همه این نوشتارها وجود دارد. با توجه به وظیفه اندیشکده که تولید و نشر دانش است تمام تولیدات اندیشکده به صورت رایگان در اختیار همه مخاطبان قرار دارد.
در حوزه ارتباطات، اندیشکده به دنبال ایجاد فضای گفت‌وگو برای تضارب آراء و تغییر شرایط ذهنی جامعه و ارتقاء آگاهی‌ها نسبت به ابعاد مختلف مسئله آب و بلند کردن صداهایی که حامی گفتمان‌های نو در مقابل گفتمان حاکم هستند، می‌باشد. اندیشکده در این خصوص تلاش کرده است نشست‌های هم‌اندیشی برگزار کند. از جمله نشست‌هایی که اندیشکده برگزار کرده است می‌توان به «راه‌های برون‌رفت از بحران آب؛ نشست رفسنجان»، «بررسی و نقد طرح تعادل بخشی»، «کارگاه نظام حقوقی و بهره‌برداری از آب کشاورزی»، «تحلیل انتقادی آب مجازی از منظر اقتصاد بین‌الملل»، «آب و رویکردهای نو در آستانه آغاز به کار دولت دوازدهم» و «سلسله نشست‌های آب، فرهنگ و جامعه» با شعار «باید درباره آب گفت‌وگو کنیم» اشاره کرد که با همکاری سه نهاد دیگر (مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، انجمن جامعه‌شناسی ایران، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات) به منظور اجتماعی کردن مسئله آب، دغدغه مند کردن صاحب‌نظران حوزه علوم انسانی به مسئله آب و ایجاد بستر گفت‌وگوی اجتماعی در سیزده نشست با حضور اساتید برجسته حوزه علوم انسانی برگزار شده است.
این حوزه با برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای مخاطبان تأثیرگذار در تحقق اهداف اندیشکده؛ مانند خبرنگاران، ایجاد ظرفیت‌های جدید و فعال کردن ظرفیت‌های موجود در جامعه (مانند تشکیل خانواده آب که شبکه‌ای است از نهادهای فعال و غیره) به دنبال ظرفیت‌سازی برای اصلاح حکمرانی آب کشور است.
با توجه به ضرورت اصلاح حکمرانی آب از نگاه اندیشکده در ادامه به چالش‌های بازساخت حکمرانی آب در کشور پرداخته می‌شود.
تمام حقوق این وب سایت متعلق به انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان است.
طراحی و توسعه: شرکت فناوری اطلاعات رایان سپهر ماهان
