به نظر شما آیا روند کارآفرینی دانش‌بنیانی در استان کرمان در حال رونق است؟

خیر، در سه سال اخیر علی‌رغم دو برابر شدن تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان، توسعه ‌چشمگیری به لحاظ کمی و کیفی در شرکت‌های دانش‌بنیان استان کرمان رقم نخورده است، چرا که تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در سطح کشور با توجه به تسهیل و تغییر فرایند ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان دو برابر شده است؛ بنابراین می‌توان گفت با توجه به سهم ۴ درصدی جمعیت کرمان و سهم ۴ درصدی GDP استان نسبت به کل کشور، سهم کمّی یک‌درصدی تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان استان نسبت به کشور سهم اندکی است.

نرخ موفقیت واحدهای فناور و تبدیل به شرکت‌های دانش‌بنیان در استان کرمان چند درصد است و از این جهت این استان در چه جایگاهی از کشور قرار دارد؟

نرخ توفیق واحدهای فناور در استان کرمان حدود ۱۰ درصد است و نرخ تبدیل واحدهای فناور به شرکت‌های تأیید شده کمیته ارزیابی معاونت علمی و تائید دانش‌بنیانی شرکت‌های فناور حدود ۲۰ درصد است که تقریباً مشابه میانگین کشوری است، ولی نکته اینجاست که با توجه به ظرفیت‌های خاص استان کرمان؛ بالای ۱۰۰ هزار نفر دانشجو، حدود ۴ هزار نفر هیئت‌علمی و از طرفی وجود سه پارک علم و فناوری، شامل یک پارک استانی و دو پارک دانشگاهی و حضور شرکت‌های بزرگ در استان کرمان، این تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان به لحاظ کمّی و به لحاظ کیفی متناسب با ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های استان کرمان نیست.

به نظر شما مهم‌ترین اصل مورد انتظار کارآفرینان حوزه دانش‌بنیان چیست و در چه شرایطی خوب عمل می‌کنند؟

در حال حاضر بزرگ‌ترین دلیل شکست یا موفقیت شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور و از جمله در استان کرمان چیست؟
مهم‌ترین اصل مورد انتظار کارآفرینان دانش‌بنیان استان، حمایت از طرف مسئولان و شرکت‌های بزرگ استان برای خرید محصولات و تولیدات و خدمات شرکت‌های دانش‌بنیان است و یکی از دلایل شکست شرکت‌های دانش‌بنیان استان عدم موفقیت در بازار فروش محصولات و خدماتشان می‌باشد که ناشی از عدم‌حمایت شرکت‌های بزرگ بومی استان برای تأمین نیازهایشان از طریق این شرکت‌هاست؛ چراکه با توجه به جاذبه‌ها و منابعی که شرکت‌های بزرگ در اختیار دارند، نیروهای متخصص شرکت‌های کوچک‌تر را جذب نموده و معضل کمبود منابع انسانی متخصص که بزرگ‌ترین سرمایه شرکت‌های دانش‌بنیان می‌باشد را رقم می‌زنند.

نظام انگیزشی در جهت فراهم آوری انگیزه‌های لازم برای استفاده مناسب از دانش، ایجاد خلاقیت‌ها و کارآفرینی در استان کرمان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به اینکه در چند سال اخیر، شاهد توسعه جدی کمّی و کیفی شرکت‌های دانش‌بنیان نبوده ایم قطعاً نظام انگیزشی خوب کار نکرده است؛ علی‌رغم وجود ۲۰ مرکز رشد واحدهای فناور و زیرساختی که این مراکز برای حضور و حمایت از شرکت‌های فناور دانشگاهی ایجاد کرده‌اند، نرخ رشد و توسعه شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان استان بیشتر از میانگین کشوری در چند سال اخیر نبوده است. از طرفی با توجه به جاماندگی گذشته استان کرمان در بعد کمّی و کیفی، شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان نسبت به جایگاه استان در کشور و پتانسیل‌ها و ظرفیت‌هایی که دارد و نظر به سهم ۴ درصدی جمعیت و GDP استان باید رشد و توسعه متفاوتی را در تعداد و کیفیت شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان استان می‌دیدیم، به طوری که امروز بایستی شاهد 400 شرکت دانش‌بنیان در استان باشیم، درحالی‌که در حال حاضر حدود 120 شرکت در استان تأییدیه دانش‌بنیانی دارند.

امروز تولیدات دانش‌بنیان چه جایگاهی در بخش تولید کالا و خدمات استان دارد و از طرفی سهم تولیدات دانش‌بنیان استان در تولید دانش‌بنیانی کشور چه میزان است؟

ما در حال حاضر حدود 11 هزار شرکت دانش‌بنیان در کل کشور داریم، ولی متأسفانه سهم تولیدات دانش‌بنیان در GDP کل کشور حدود یک درصد است که بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی است و در استان متأسفانه سهم تولیدات دانش‌بنیان استان از GDP کل استان کمی کمتر از یک درصد می‌باشد.

سازمان‌ها، بنگاه‌ها و مردم تا چه اندازه با تولیدات و دستاوردهای دانش‌بنیان استان آشنا هستند و در کل ارزیابی شما از وضعیت شرکت‌های دانش‌بنیان استان به لحاظ فنی، تجاری‌سازی و حضور در بازارها چیست؟

علی‌رغم اقدامات و برنامه‌ریزی‌های خوب و منسجمی که از سال ۱۴۰۱ که به نام سال تولید دانش‌بنیان نام‌گذاری شد و به‌طور مشخص با برنامه‌ریزی اداره پژوهش و آینده‌نگری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی برای توسعه کمّی و کیفی شرکت‌های دانش‌بنیان در استان صورت گرفت، همچنان بخش زیادی از نیازهای شرکت‌های بزرگ استان از مسیر شرکت‌های غیربومی استان تأمین می‌شود و زنجیره تأمین این شرکت‌ها به‌درستی شکل نگرفته است، لذا تعداد شرکت‌های دانش‌بنیانی که بتوانند محصولات خودشان را در بازار استان بفروشند، معدود بوده، از طرفی تعداد شرکت‌هایی که محصول صادراتی هم داشته باشند، در استان کرمان زیاد نیست؛ بنابراین می‌توانیم نتیجه‌گیری کنیم که یکی از بزرگ‌ترین مسائل و مشکلاتی که شرکت‌های دانش‌بنیان استان کرمان همچنان درگیر آن هستند، مسئله بازارشان می‌باشد و به لحاظ فنی هم مسئله مهاجرت نیروی متخصص و نخبه و یا جذب توسط شرکت‌های بزرگ، دیگر مشکل این شرکت‌ها می‌باشد.

موانع روبه روی شرکت‌های دانش‌بنیان استان کرمان نسبت به چند سال گذشته چقدر کمتر شده است؟

با توجه به برنامه‌ریزی‌ها و رویدادهایی که از سال 1۴۰۱ در کل کشور و در استان کرمان برای آشنایی سازمان‌های دولتی و شرکت‌های بزرگ با شرکت‌های دانش‌بنیان اجرا گردید، نسبت به گذشته آشنایی و آگاهی بیشتری وجود دارد، همچنین یکی از ظرفیت‌های خوبی که در قانون جهش دانش‌بنیان مصوب سال 1401، برای تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد شده، ماده ۱۱ این قانون است که می‌تواند کمک کند تا شرکت‌های دانش‌بنیان بتوانند محصولات و طرح‌های خودشان را از طریق اعتبار مالیاتی شرکت‌های بزرگ تأمین مالی نمایند؛ لذا این پتانسیل وجود دارد و متأسفانه این ظرفیت در دو سال اخیر که امکان استفاده را در استان کرمان داشته مغفول مانده است.

اگر بخواهید تصویری از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه دانش‌بنیان استان کرمان به دست دهید چه توضیحاتی ارائه می‌نمایید؟

در بحث فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه دانش‌بنیانی استان می‌توان به زنجیره ارزش و تأمین مواد اولیه شرکت‌های بزرگ در استان اشاره نمود که فرصت ویژه‌ای را برای فعالیت دانش‌بنیانی ایجاد نموده است، لذا می‌توان شرکت‌های پروژه محوری را در استان در حوزه دانش‌بنیانی و نیز برای مباحث نوآوری شرکت‌های بزرگ ایجاد و تأسیس نمود و در واقع این شرکت‌ها می‌توانند حوزه فعالیت خود را بر محور نیازهای شرکت‌های بزرگ و در زنجیره ارزش این شرکت‌ها تعریف نمایند. از دیگر فرصت‌های موجود، حوزه ارتقای فناوری‌های شرکت‌های معدنی و صنعتی استان می‌باشد که مطابق بررسی صورت گرفته توسط مرکز مطالعات اتاق بازرگانی کرمان عمدتاً در نسل دوم و سوم صنعت طبقه‌بندی می‌شوند، لذا برای ارتقا به فناوری‌های صنعت 4 فرصت ویژه‌ای وجود دارد. همچنین در طرح‌های دانش‌بنیان در حوزه بهره‌وری آب و انرژی با توجه به سهم 20 درصدی استان از باغات کشاورزی کشور و سهم اشتغال 40 درصدی کشاورزی کشور به نسبت ارزش‌افزوده پایین 16 درصدی، فرصت های زیادی وجود دارد.

لطفاً در مورد تفاوت‌ها و شباهت‌های شرکت‌های استارتاپی و دانش‌بنیانی توضیح دهید.

در منابع مختلف تعاریف متعددی برای استارت آپ ارائه شده است، اما به‌طورکلی استارت آپ به شرکت‌های نوپایی گفته می‌شود که با یک ایده‌ی ساده و اولیه شروع می‌کنند و به‌سرعت رشد می‌یابند و به درآمد می‌رسند. به تعبیری دیگر استارت آپ به یک کسب‌وکار، موسسه، شرکت، تیم یا گروه تازه تأسیس گفته می‌شود که به دنبال یک مدل درآمدزایی مقیاس‌پذیر و تکرارپذیر است. مقیاس‌پذیر بودن یعنی مدل کسب‌وکار قابلیت این را داشته باشد که به گستر‌ه بسیار وسیع‌تر مشتریان نسبت به زمان شروع نیز خدمت دهد. در دایره لغات فارسی معمولاً از واژگان معادل کسب‌وکار نوپا برای آن استفاده می‌شود. برخورداری از المان‌های نوآوری و فناوری معمولاً از ملزومات موفقیت در استارت آپ ها محسوب می‌شود. با راه‌اندازی استارت آپ،‌ افراد می‌توانند ایده خود را با کمترین هزینه و کمترین زمان رشد داده و آزمایش کنند و با توجه به ریسک‌هایی که در مسیر موفقیت این کسب‌وکارها وجود دارد، می‌توانند مطابق طرح تجاری و مدل درآمدی خود به اهداف تعیین‌شده دست یابند و در نتیجه تبدیل به شرکتی دانش‌محور خواهند شد. شرکت‌های موفق امروزی مثل دیجی‌کالا، اسنپ، تپ‌سی و علی‌بابا استارت آپ‌های دیروزی بودند؛ استارت آپ‌هایی که زمانی تنها یک ایده یا جرقه‌ی کوچک در ذهن مؤسسان آن‌ها بوده‌اند.
مطابق قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان، این شرکت‌ها می‌توانند از طریق ستاد دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مورد ارزیابی قرارگرفته و در صورت دارا بودن تنها یک محصول حائز شرایط و ضوابط و احراز شرایط، به‌عنوان شرکت دانش‌بنیان در یکی از سطوح سه‌گانه تعیین صلاحیت دانش‌بنیانی شوند.

اگر ممکن است تصویری از توزیع سنی و جنسیت کارآفرینان دانش‌بنیانی و فناور ارائه نمایید.
مطابق نمودار شماره (1)، با توجه به تحقیقی که در سال 1399 در فضای استارتاپی کشور انجام شده است، 1/33 درصد بنیان‌گذاران بین ۳۰ تا ۳۵ سال سن دارند، 4/29 درصد بین ۲۵ تا ۳۰ ساله هستند و 4/14 درصد ۳۵ تا ۴۰ ساله اند. جالب این است که از بین ۳۴۷ استارتاپ و واحد فناور شرکت‌کننده در نظرسنجی، تعداد بنیان‌گذاران بین ۲۰ تا ۲۵ سال و بنیان‌گذاران بیشتر از ۴۰ سال تقریباً یکسان و حدود ۱۱ درصد بوده است. از طرفی تعداد بنیان‌گذاران مرد با 9/89 درصد تقریباً ۹ برابر تعداد خانم‌ها با 1/10 درصد است.

در مورد وضعیت تحصیلی بنیان‌گذاران استارتاپی، فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان استان کرمان در توزیع بین سطوح تحصیلی مختلف نیز در مقایسه با کشور توضیح بفرمایید.
نمودارهای مربوط به سطح تحصیلات بنیان‌گذاران شرکت‌های استارتاپی و دانش‌بنیان در کشور نشان می‌دهد که 1/40 درصد آن‌ها در سطح کارشناسی،6/40 درصد کارشناسی ارشد،1/12 درصد دکتری و بالاتر و بقیه در سطوح کاردانی، دیپلم و زیر دیپلم می‌باشند، نمودار شماره (2).
وضعیت در استان کرمان مطابق تحقیقی که در سال 1399 در مرکز مطالعات اتاق کرمان انجام شده است، به‌صورت کلی مطابق نمودار شماره (3) می‌باشد.
از مقایسه و تحلیل نتایج پیداست که در استان کرمان، جمعیت دانشجویی به نسبت میانگین کشوری تمایل بیشتری به مشارکت در راه‌اندازی استارت آپ‌ها و تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان دارند.